ابوذر قاسمی نژاد دکترای توسعه و رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی و نویسنده کتاب‌هایی مانند «شهروندی فرهنگی»، «پساتوسعه» و «فرهنگ و دولت رفاه» در گفت‌و‌گو با خبرنگار علم‌و‌فناوری ایسکانیوز گفت: نمایشگاه، در تعریف کلی به معنای مکانی است که در آن آخرین و جدیدترین دستاورهای یک حوزه خاص، از فرهنگ گرفته تا اقتصاد و از دستاورهای فنی گرفته تا غیرفنی به نمایش گذاشته می شود. نمایشگاه کتاب هم از این جهت امری مبارک و خجسته است؛ اما نکته ای که وجود دارد این است که متاسفانه در نمایشگاه کتاب، کتب و آثار بکر و فرارونده با کاهش محسوسی روبرو شده است.

وی تاکید کرد: در اکثر نشرهای معتبر به‌خصوص در علوم اجتماعی به معنای اخص و علوم انسانی به معنای عام، با انتشار و تجدید چاپ کتب سال های پیشین روبرو هستیم که نمایشگاه را صرفا به محل فروش کتاب تبدیل کرده است. این نشان می دهد که با نمایش آخرین دستاورهای تحول‌ساز روبرو نیستیم و صرفا بعد مکانی و زمانی نمایشگاه مهم است.

دانشگاه‌ها باید کتاب‌های تحول‌ساز ارائه کنند

قاسمی‌نژاد به نبود فرهنگ کتابخوانی در کشورمان اشاره کرد و گفت: من تصویر بدبینانه‌ای از حیث ماهیتی نسبت به نمایشگاه ندارم. ما نیازمند این نوع نمایشگاه ها هستیم؛ اما نکته این است که خلق آثار تحول‌ساز و اثرگذار با کاهش محسوسی روبرو است. یک دلیل به نبود فرهنگ کتابخوانی برمی‌گردد. در کشور ما فرهنگ کتابخوانی با خلأ عمیقی روبرو است. علم محصول فرهنگ و جهان پدیداری ماست. در واقع، علم ثمره فرهنگ است. بذر علم در یک زمینه فرهنگی مساعد بارور می شود. ما بدون توجه به فرهنگ کتابخوانی نمی‌توانیم شاهد رشد علمی باشم. نمایشگاه بدون زایش ایده، فقط فرم و نمایش است که محتوای چندانی ندارد.

وی ادامه داد: عامل دیگر به گرانی کتاب برمی گردد. بعضا با قیمت‌های شگفت‌انگیزی روبرو هستیم که این قیمت نه با حجم کتاب انطباق دارد و نه با محتوای کتاب. این قیمت‌های گزاف هم به آشفتگی بازار کاغذ برمی گردد و هم به اقتصاد سیاسی حاکم بر نشر که سوبسیدهای مکفی در اختیار ناشران معتبر قرار نمی دهد یا اگر می دهد عادلانه سوبسیدها را تخصیص نمی دهد.

دکترای توسعه و رفاه اجتماعی عامل دیگر را فرورفتگی علمی دانشگاهی دانست و اظهار کرد: واقعیت این است که دانشگاه در مواردی فقط به محیطی تبدیل شده که افراد دانشگاهی را از گزند سرما و گرما دورمی کند و ارتباط چندانی به نیازهای جامعه ندارد. این وضعیت برای حوزه نیز مصداق دارد. دانشگاه و حوزه ما در حالت تدافعی قرار دارند که چیزی برای ارائه ندارند. دقت کنید زمانی که می گویم چیزی برای ارائه نیست، منظور تولید تحول ساز است که بتوان از وجود آن برای سیاست گذاری و حل مسئله استفاده کرد، وگرنه هر سال بر تعداد کتب و مقالات علمی افزوده می شود که از نظر محتوایی بعضا شباهت های اعجاب آوری با هم دارند. این رویه اثرعمیقی برجای نمی گذارد. از نظر کمیت تولید که الان در حد استاندارهای بین المللی هستیم با غلبه بعد کمی آثار علمی، نمایشگاه به مکانی برای کالایی شدن دانش تبدیل شده است.

علم و دانش به برند و کالا تبدیل شده است

قاسمی نژاد با اشاره به تبدیل نمایشگاه به مکانی برای کالایی شدن دانش تاکید کرد: زمانی که فرهنگ حاکم بر علم و کتابخوانی با مشکل روبرو باشد، به ناچار شما با یک عامل انگل‌وار روبرو می شوید که آن هم هجوم سرمایه به اموری است که در بنیان ماهیت کالایی و مادی ندارند. سرمایه ذهن افراد را از طریق تبلیغات و زیباسازی تسخیر می کند تا خرید کند. یکی از این موارد کتاب و علم است. البته علم باید به اقتصاد و تولید کمک کند و اساسا یکی از ثمرات علم کمک به رشد اقتصاد است؛ اما این زمانی رخ می دهد که بین فرهنگ، علم و تولید، توازن و ارتباط متقابل شکل گیرد ولی ما شاهد این ارتباط نیستیم.

وی افزود: بدیهی است که علم و دانش سریع به برند و کالا تبدیل شده است و کتاب فقط زینت‌بخش طاقچه ها و کتابخانه های شخصی خواهد شد. علم به چیزی تبدیل می شود که برای افراد بعد مصرفی، بازاری و زبانی پیدا می کند. شما الان در نمایشگاه ببینید چقدر ناشر داریم که حتی شمارش آنها سخت است؛ اما به نظر من حدود 70 درصد از آنها یک اثر تحول ساز ارائه نمی‌کنند.

قاسمی نژاد در پایان ضمن ابراز نگرانی از کاهش میزان مطالعه در جامعه و در راستای اعتلای جایگاه کتاب و کتابخوانی، گفت: باید ناشران بی برنامه و بی کیفیت را آگاه کرد که در چه راه بزرگی قدم می گذارند و نسبت به ناشران فعال و در صحنه با سعه صدر بیشتری برخورد کرد و همچنین می توان با آموزش های بیشتر فرهنگ کتابخانی را عمق بخشید.

انتهای پیام/