به گزارش گروه بین الملل ایسکانیوز، اگرچه روابط بین الملل به لحاظ تاریخی عرصه شگفتی ها و چرخش های سیاسی بازیگران مختلف بوده با این حال رگه هایی از رفتار عقلایی و منطبق با منطق استراتژیک در رفتار کشورها مشهود بوده است اما به نظر می رسد دولت «دونالد ترامپ» برخلاف این رویه کاخ سفید را به کانون و نماد شگفتی های دیپلماتیک همراه با اقدامات غیر عقلایی تبدیل کرده است.
یک سال و چند ماه پیش واشنگتن با خروج از برجام، کارزار فشار حداکثری بر ایران را آغاز کرد و بارها ضمن رد هرگونه تعهد نسبت به این معاهده آن را بدترین توافق تاریخی آمریکا قلمداد کرده است. اما در حال حاظر و در اقدامی شگفت آور با درخواست از آژانس بین المللی انرژی اتمی خواستار بررسی تخطی ایران در چارچوب تعهدات برجامی شده است.
طنز تلخ در بازی های استراتژیک
شاید در تاریخ مناسبات دیپلماتیک و روابط بین الملل نتوان نمونه دیگری از این رفتار غریب پیدا کرد. کشوری که از یک معاهده خارج شده و حال، از طرف دیگر می خواهد تعهدات خود را حفظ و اجرا کند.
روز جمعه نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در بیانیه‌ای اعلام کرد که خواستار «جلسه ویژه» شورای حکام این نهاد درباره تخطی ایران از برجام شده است. قرار است آژانس نیز در روز چهارشنبه این هفته موضوع مدنظر آمریکا را بررسی کند.
همین طنز تلخ به دست مایه نقد کوبنده نماینده روسیه در آژانس نیز تبدیل شد که آمریکا را متهم به انجام دادن اقداماتی کرد که با عقل سلیم جور در نمی آید.

تا پیش از این آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در همه گزارش‌های دوره‌ای خود پایبندی ایران به برجام را تایید کرده است. با این حال جمهوری اسلامی ایران در یک سال اخیر و در اعتراض به خروج آمریکا از برجام و در انتقاد از «بی‌عملی و ناتوانی اروپا در تحقق وعده‌هایش برای حفظ برجام» برخی از تعهدات هسته‌ایش را به حال تعلیق درآورد.
کاهش پایبندی به تعهدات برجامی در نخستین سالگرد خروج آمریکا از برجام، توسط شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی اعلام شد و گام دوم آن نیز عبور از سقف سیصد کیلوگرم ذخایر اورانیوم غنی‌شده بود.
همین مساله آمریکا را به شدت نگران کرده است. تا پیش از این کشورهای غربی تهدیدات ایران برای کاهش تعهدات برجامی را جدی نمی گرفتند اما اکنون با یک واقعیت تلخ روبرو شده اند و نمی دانند چگونه با آن تعامل کنند بنابراین این مساله آنان را به تناقض سیاسی دچار کرده است.
آمریکا دست به دامن آژانس
اما چرا با کاهش گام به گام تعهدات ایران نسبت به برجام، آمریکا را این چنین نگران کرده است؟ به نظر می رسد چند عامل راهبردی در بطن تغییر روند سیاست آمریکا در قبال برجام قرار دارند که بدون توجه به آنان نمی توان سیاست طنز آمیز کاخ سفید را تحلیل کرد.
پیش از هر چیزی آمریکا انتظار داشت کارزار فشار حداکثری ایران را وادار سازد براساس دستورکارهای آمریکا به مذاکرات بازگردد. اما این مساله نتیجه معکوسی برای آنان درپی داشت و ایران رویکرد مقاومت خود را تغییر نداد. همچنین ایران در همین دوره کارت های قدرتمند خود در عرصه منطقه ای و همچنین توان بازدارندگی اش را به نمایش گذاشت.
سرنگون کردن پهپاد جاسوسی آمریکا، نشان داد ایران قابلیت های بازدارندگی زیادی در اختیار دارد و نمی توان با منطق عراق، لیبی، ونزوئلا و حتی کره شمالی با ایران تعامل کرد.

در این میان آمریکا به رغم فشار بر چین و روسیه و همچنین اتحادیه اروپا نتوانسته است به اجماعی در قبال ایران دست یابد. بدون اجماع جهانی نیز آمریکا نمی تواند مطالبات خود را بر ایران تحمیل سازد.
ایران اهمیت ژئوپولتیکی و ژئواکونومیکی بسیاری برای قدرت های جهانی دارد بنابراین چین، روسیه و اروپا نمی خواهند با حمایت از آمریکا از فرصت های ایران بی بهره شوند به عبارتی دیگر ایران نیز با علم به توانمندی های خود کارت های بازی آمریکا را یکی پس از دیگری خنثی می سازد.
اکنون گزینه های آمریکا روز به روز درحال محدودتر شدن هستند و طرح اولیه تیم جنگ طلب کاخ سفید برای مهار ایران به بن بست رسیده است بنابراین آنان گزینه دیگری به غیر از برجام در اختیار ندارند و این بار می خواهند دکترین خود را از طریق برجام پیگیری کنند غافل از آنکه آنان با این اقدام دچار یک گاف و محاسبات استراتژیک شده اند.
تناقض استراتژیک واشنگتن
برای تشریح جامع تر اقدام جدید کاخ سفید با یک کارشناس مسائل آمریکا گفت و گو کردیم و نظر او را در این باره جویا شدیم. به لحاظ سیاسی درخواست آمریکا از آژانس بین المللی انرژی اتمی یک تناقض استراتژیک برای دولت ترامپ محسوب می شود که تاکنون نتوانسته اند به آن پاسخی عقلایی بدهند. این بخشی از سخنان «امیر علی ابوالفتح» بود.
ابوالفتح براین باور است آمریکا نمی خواهد به تعهدات خود عمل کند در همان حال از ایران نیز می خواهد به مفاد این توافقنامه پایبند باشد معلوم نیست آمریکایی ها چگونه می خواهند این ابهام و سرگشتگی استراتژیک را توضیح دهند.
ابوالفتح متعقد است این مساله در رسانه های جهانی نیز بازتاب داشته و آنان از سیاست آمریکا انتقاد کرده اند. حتی «جان بولتون» مشاور امنیت ملی آمریکا نیز در توئیتی به این مساله اشاره کرد و در کمال ناباوری بر عدم تعهد کشورش تاکید کرد در همان حال ایران را به حفظ تعهداتش دعوت ساخت. به نظر می رسد تناقض استراتژیک آمریکا به این زودی ها قابل حل نخواهد بود و آنان بر سیاست یک بام و دو هوای خود ادامه می دهند.
سخن آخر
از زمان شکل گیری عصر آمریکایی در روابط بین الملل، آنان همواره یا از طریق مذاکره یا از طریق جنگ دستورکار و دکترین های خود را بر سایر بازیگران تحمیل کرده اند. اما گویا در این دوره که با عصر افول آمریکا نیز همراه شده است آنان با یک بازیگر و یک سد قدرتمند برخورد کرده اند که نمی توانند همچون سایر کشورها با آن تعامل کنند.
آمریکا امیدوار بود از طریق فشارهای اقتصادی، دیپلماتیک و رسانه ای و همچنین تهدید به جنگ ایران را مجبور کند از مواضعش عقب نشینی کند. اما تهران نه تنها عقب نشینی نکرد بلکه بر تداوم دکترین مقاومت تاکید دارد. این مساله اکنون به گره کور سیاست خارجی کاخ سفید تبدیل شده است و آمریکا را در یک بن بست قرار داده که امکان حرکت به جلو و عقب را از آن سلب کرده است.
اوج این استیصال راهبردی در درخواست آمریکا از آژانس بین المللی انرژی اتمی خود را نشان داد در حالی که کاخ سفید برجام را بدترین توافق تاریخ این کشور می دانست اکنون با درخواست از آژانس می خواهد ایران را به تداوم تعهداتش ترغیب سازد به نظر می رسد روزهای آینده سیاست خارجی آمریکا آبستن تناقض های بیشتری خواهد بود تناقض هایی که بیش از پیش اعتبار سیاستگذاری این کشور را مخدوش خواهد کرد.