زبانه های آتش اس 400 بر روابط آمریکا و ترکیه

هفت دهه روابط استراتژیک ایالات متحده و ترکیه با آغاز تحویل سامانه اس 400 روسیه به آنکارا با سخت ترین آزمون تاریخی خود روبرو شده است.

به گزارش گروه بین الملل ایسکانیوز، جمهوری ترکیه متحد همیشگی غرب، عضو خاورمیانه ای ناتو و شریک راهبردی آمریکا، چند سالی است با عدول از موازین و اصول اولیه بنیانگذارنش در مسیر یک چرخش تاریخی در عرصه سیاست خارجی و شراکت های دیپلماتیک قرار گرفته است. گویا ترکیه دیگر تمایلی ندارد همسویی همیشگی با ایالات متحده را ادامه دهد.
در یک دهه گذشته به تدریج، انباشتی از پرونده های متمایز و متناقض زمینه کمرنگ تر شدن همکاری های عمیق آنکارا و واشنگتن را فراهم کرده اند با این حال دو طرف کج دار و مریض و بنابر الزامات ژئواستراتژیکی به روابط خود ادامه دادند، اما به نظر می رسد خرید سامانه دفاع موشکی اس 400 توسط ترکیه این روابط تاریخی را به مرحله انفجار و دگردیسی های تازه رسانده است.
جدایی ترکیه از آمریکا به تدریج اما پیوسته
تنش های دو متحد با وقوع بهار عربی رنگ و بوی غریب و عمیقی به خود گرفتند. آمریکا از برنامه های بلندپروازانه ترکیه در خاورمیانه حمایت نکرد در مقابل واشنگتن سیاست همکاری با کردهای سوریه را در پیش گرف، روابط بحرانی با اسرائیل و شروع همگرایی آنکارا با مسکو، مساله «کشیش برانسون» و متهم شدن آمریکا به مداخله در کودتای 2016 ترکیه و چندین موضوع درهم تنیده دیگر نیز آتش منازعه و اختلافات دو طرف را گرم تر کرد.


بعدها پرونده جنجالی خرید اس 400 توسط ترکیه رونمایی شد. بسیاری از کارشناسان براین باور بودند دولت «رجب طیب اردوغان» می خواهد با کارت نزدیکی به روسیه، آمریکا را نسبت به سیاست های خود در منطقه مجاب سازد و به عبارتی دیگر خرید این سامانه موشکی را بیشتر یک اقدام موازنه ساز تلقی می کردند.
با این حال پیش بینی ها درست از آب درنیامد روز جمعه به رغم تهدیدات و فشارهای واشنگتن ترکیه از تحویل یک محموله سامانه اس 400 خبر داد و قرار است در آینده نزدیک نیز سه محموله دیگر این سامانه را دریافت کند. به نظر می رسد دریافت سامانه اس چهارصد را می توان به عنوان یک نقطه عطف در سیاست خارجی ترکیه قلمداد کرد.
نظر به آنچه گفته شد ترکیه جدید به رهبری اردوغان با بازبینی در اصول و معیارهای نهادینه شده خود به این باور رسیده است که نمی تواند تنها با همراهی با غرب منافع و امنیت ملی کشورش را تامین کند و تعامل با جهان جدید از منظر چند جانبه گرایی در سیاست خارجی و همکاری توامان با غرب شرق، میسر خواهد شد بنابراین تمایل دارد تخم مرغ های خود را به طور همزمان در چند سبد مجزا بچیند.
اما آیا ترکیه می تواند به راحتی از مسئولیت ها و تعهدات خود نسبت به آمریکا شانه خالی کند و با خرید اس 400، جنگنده اف 35 را نیز از آمریکا دریافت کند یا اینکه دولت ترامپ با افزایش هزینه های آنکارا، روابط دو کشور را با پیامدهای غیرمترقبه ای روبرو می سازد؟
چه چیزی واشنگتن را نگران می کند؟
آمریکایی ها معتقدند که سامانه اس ۴۰۰ با برخورداری از رادارهای شناسایی بسیار قوی و دقیق به احتمال زیاد قادر است هواپیماهایی پیشرفته و فوق مدرنی همچون «اف ۲۲ رپتور» و «اف ۳۵» را شناسایی و حتی ساقط کند.


این قضیه زمانی بغرنج تر می شود که ترکیه در پروژه ساخت و تولید مشترک جنگنده‌های اف ۳۵ مشارکت فعال دارد بر این اساس، استدلال پنتاگون این است که چنانچه سامانه اس ۴۰۰ در ترکیه مستقر و فعال شود، این امکان وجود دارد که داده‌های الکترونیکی و اطلاعات محرمانه از فن‌آوری بکار رفته در جنگنده‌های اف ۳۵ و نحوه عملیات‌شان توسط رادارهای این سامانه روسی ثبت و ضبط شده و در اختیار مسکو قرار بگیرد.
آمریکا به ترکیه هشدار داده است در صورت عملیاتی کردن خرید این سامانه باید منتظر تحریم های سنگینی باشند.
چندی پیش «پاتریک شاناهان» سرپرست سابق پنتاگون در نامه‌ای به دولت ترکیه به این کشور اولتیماتوم داده بود تا 9 مرداد قرارداد اس 400 را لغو کند در غیراین صورت با تحریم ها و کناره گذاشته شدن از پروژه مشترک اف 35 روبرو می شود.
همچنین احتمال دارد آمریکا سرمایه گذاری های خود در ترکیه را محدود سازد و از متحدان خود نیز بخواهد ممانعت هایی برای واردات کالاهای ترکیه ای در نظر بگیرند مساله که با وضع تحریم ها، کاهش ارزش لیر بیش از پیش اقتصاد روبه وخامت ترکیه را تضعیف خواهد کرد.


از طرفی دیگر این پرونده می تواند تبعات مخاطره آمیزی نیز برای واشنگتن درپی داشته باشد. شمار دوستان و متحدان آمریکا در خاورمیانه به نحو محسوسی نسبت به چند دهه گذشته کاهش پیدا کرده است احتمالا با وضع تحریم ها علیه آنکارا حداقل در کوتاه مدت، ترکیه نیز از صفوف دوستان آمریکا خارج می شود و سایه اختلافات، همکاری های راهبردی آنان را محدود خواهد کرد.
به بیانی دیگر از دست دادن آنکارا و یا کاهش سطح روابط با آن، آمریکا را در خاورمیانه منزوی تر می سازد و در مسائلی همچون معامله قرن و تحریم ها ایران نیز ضریب موفقیت آمریکا را کاهش می دهد.
سخن آخر
امپراطوری عثمانی در اواخر حیات خود سال ها لقب «مرد بیمار اروپا» را به یدک می کشید این لقب را با کمی تغییر اکنون می توان برای ایالات متحده و وضعیت این کشور در خاورمیانه به کار برد. آمریکا در حال حاضر به «مرد تنهای خاورمیانه» تبدیل شده است مردی که هر روز با کاهش شمار دوستانش بر میزان رقبا و دشمنانش افزوده می شود.
گویا خرید سامانه اس 400 توسط ترکیه را نیز باید به عنوان بخشی از نمایش انزوای، مرد تنهای خاورمیانه تحلیل کرد که همزمان این گذاره استراتژیک را نیز به یاد آورد که دولت اردوغان با بازبینی در اصول سیاست خارجی خود با میراث «کمال آتاترک» مبنی بر غرب گرایی وداع گفته است و از این به بعد آنکارا با درپیش گرفتن چندجانبه گرایی در سیاست خارجی، دیگر حاضر به پذیرش فرامین آمریکا نیست.
شمارش معکوس برای پایان نهایی دهه ها سیطره و نفوذ بی چون چرای ایالات متحده در خاورمیانه به صدا درآمده است به نظر می رسد تقابل آنکارا و واشنگتن و رویارویی این دو متحد می تواند نقش مهمی در تسریع این روند ایفا کند.

کد خبر: 1020952

وب گردی

وب گردی