به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، هفته گذشته 57 نفر از نمایندگان مجلس طرحی تحت عنوان «رفع انحصار از زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی کشور» ارائه کرده‌اند، این طرح واکنش‌های بسیاری از کارشناسان و مسئولان را در پی داشت.
در صورت تصویب این قانون، آموزش زبان انگلیسی در نظام آموزش کشور به صورت اختیاری خواهد بود و از محیط مدرسه خارج شده و به آموزشگاه‌های آزاد سپرده خواهد شد. از طرفی وزارت آموزش و پرورش در این طرح مکلف است امکان آموزش سایر زبان‌های مهم بین‌المللی و منطقه‌ای را به صورت اختیاری برای دانش‌آموزان فراهم کند.
این طرح از سوی نمایندگان مجلس ارائه شده است، حتی مهدی نوید ادهم دبیر شورای عالی آموزش و پرورش در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها اعلام کرده که وزارت آموزش و پرورش اصلاً در جریان این طرح نیست و ما نمی‌دانیم که دقیقاً نمایندگان می‌خواهند چه اقدامی انجام دهند.
سپردن آموزش زبان به موسسات و آموزشگاه‌های خارج از مدرسه نیز وجه دیگر ماجراست، شاید این موضوع در کلانشهر‌هایی مانند تهران چندان عجیب به نظر نرسد و دانش‌آموزان بتوانند به راحتی در آموزشگاه‌های آزاد سطح شهر زبان انگلیسی را فرا گیرند؛ اما شرایط استان‌های محروم کمی متفاوت است،. در بسیاری از شهرهای این استان‌ها آموزشگاه‌های زبان وجود ندارد، باید بررسی شود تکلیف دانش‌آموزانی که در این مناطق درس می‌خواندند، چیست. برای بررسی ابعاد مختلف این طرح با ابراهیم سحرخیز کارشناس آموزشی و معاون اسبق آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
ایسکانیوز: به طور کلی طرح رفع انحصار زبان انگلیسی از نظام آموزشی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
سحرخیز: ظاهراً طراحان طرح رفع انحصار زبان انگلیسی به‌دنبال این بودند که آموزش زبان انگلیسی را به آموزشگاه‌های بیرون از آموزش و پرورش بسپارند، یعنی آموزش زبان در این طرح توسط بخش خصوصی و آموزشگاه‌های آزاد صورت می‌گیرد. اگر منظور طراحان، واگذاری آموزش به بخش خصوصی باشد، این طرح ناپخته، غیرکارشناسانه و نسنجیده است.
طرح رفع انحصار زبان انگلیسی از نظام آموزشی کشور با عدالت آموزشی در تعارض است، با وجود گسترش آموزش و پرورش در برخی نقاط کشور مخصوصاً استان‌های محروم، معلمی که به زبان انگلیسی مسلط باشد، وجود ندارد. درصورت برون‌سپاری آموزش زبان انگلیسی، ممکن است برخی از دانش‌آموزانی که در مناطق محروم زندگی میکنند، نتوانند مبالغ شهریه این کلاس‌ها را تأمین کنند.
ایسکانیوز: زبان انگلیسی یکی از دروسی است که نمره آن در معدل دیپلم دانش‌آموزان تاثیرگذار است. آیا اختیاری بودن این درس بر معدل افراد نیز تاثیر نمی‌گذارد؟
سحرخیز: در این طرح باید بررسی شود زبان انگلیسی شرط لازم برای اخذ مدرک دیپلم به شمار می‌رود یا خیر. در صورتی که این امر به عنوان شرط اخذ مدرک دیپلم لحاظ شده باشد، طرح رفع انحصار زبان انگلیسی با عدالت آموزشی در تعارض خواهد بود، زیرا همان‌طور که پیش‌تر به آن اشاره شد ساکنان مناطق محروم نمی‌توانند شهریه آموزشگاه‌ها را پرداخت کنند، همچنین امکانات کافی در برخی از مناطق کشور برای آموزش زبان نیز وجود ندارد. در چنین شرایطی شاهد رشد معضلاتی همانند نمره فروشی و مدرک فروشی خواهیم بود.
ایسکانیوز: در چگونگی ارزیابی و ارائه مدرک موسسات خصوصی نیز ابهاماتی مطرح می‌شود، باید نهادی بر ارزیابی این موسسات نظارت کند. نظر شما در این باره چیست؟
سحرخیز: با اجرای این طرح هر فرد برای اخذ مدرک دیپلم، باید مدرکی مبنی بر گذراندن دوره‌های زبان ارائه کند، در چنین شرایطی کدام مرجع می‌خواهد توانمندی‌های فرد را تایید کند؟ باید بررسی شود که تاییدکننده نهایی این طرح چه کسی است؟ اگر آموزشوپرورش تاییدکننده این طرح است، باید اعلام کند با چه ساز و کاری می‌خواهد این اقدام را تایید کند. همچنین باید روند نظارت آموزشگاه‌های خصوصی زبان نیز توسط آموزش و پرورش بررسی و اعلام شود.
در حال حاضر آموزش و پرورش در نظارت بر مدارس غیردولتی با مشکل مواجه شده است و نمی‌تواند کیفیت آموزش، ورود و خروج نیرو در این مدارس را بررسی کند. در چنین شرایطی چگونه می‌خواهد آموزشگاه‌های زبان را رصد کند؟ این موضوع یکی از مشکلاتیست که به طرح رفع انحصار زبان انگلیسی از نظام آموزشی کشور وارد شده است.
اجرای رفع انحصار زبان انگلیسی عدالت آموزشی را زیر سوال می‌برد
ایسکانیوز: با اجرای این طرح قطعاً دسترسی دانش‌آموزان به امکانات آموزشی در سراسر کشور یکسان نخواهد بود، با توجه به اینکه زبان انگلیسی یکی از دورس عمومی کنکور به شمار می‌رود، چطور می‌توان کنکور را برای تمامی دانش‌آموزان سنجشی عادلانه در نظر گرفت؟
سحرخیز: از آنجایی که زبان انگلیسی از جمله دروس کنکور به شمار می‌رود، اجرای این طرح منجر زیر پا گذاشتن عدالت آموزشی خواهد شد. یعنی دانش‌آموزانی که توان مالی بیشتری دارند و در شهرهای بزرگ زندگی میکنند، شانس بیشتری دارند که در ماراتن کنکور برنده شوند. از طرفی ساکنان مناطق محروم باید تبعات عدم وجود آموزشگاه زبان را به جان بخرند و طبیعتا ضرر خواهند کرد.
ایسکانیوز: به نظر شما ارائه طرح‌های این چنینی از کجا نشأت می‌گیرد؟
سحرخیز: متاسفانه آموزش و پرورش نتوانسته است در آموزش زبان انگلیسی موفق عمل کند، عدم توفیق آموزش و پرورش ممکن است تنها شامل حال زبان انگلیسی نشود و برای باقی دروس نیز مطرح شود. اگر ایرادی در زمینه آموزش زبان انگلیسی در مدارس وجود دارد، می‌توان این ایراد را به سایر درس‌ها مانند عربی و فیزیک و غیره نیز وارد کرد. در چنین شرایطی باید آموزش این دروس را نیز به موسسات خصوصی و خارج از مدرسه سپرد؟ این استدلال صحیح نیست، یعنی از نظر علمی منطقی نیست که تنها آموزش تک درس زبان انگلیسی به موسسات بیرونی سپرده شود.
ایسکانیوز: شما با برون‌سپاری آموزش موافقید؟
سحرخیز: من به شدت مخالف برون‌سپاری آموزش هستم؛ بر اساس اصل 3 و 30 قانون اساسی دولت وظیفه دارد به عنوان حقوق شهروندی، امکان ادامه تحصیل را برای مردم کشور فراهم کند. باید بررسی کرد براساس چه منطقی اعلام میکنند دانش‌آموزان در دروسی مانند فیزیک، ریاضی، عربی، فارسی، شیمی و غیره از وضعیت مطلوبی برخوردار بوده و آموزش و پرورش در این زمینه موفق عمل کرده است؛ اما در درسی مانند زبان انگلیسی موفق نیست و در نهاین اینطور نتیجه می‌گیرند که آموزش این درس به موسسات خارج از مدرسه سپرده شود.
از طرفی نمرات امتحان نهایی نشان می‌دهد دانش‌آموزان در امتحانات هماهنگ کشوری به خصوص در پایه دوازدهم از وضعیت مناسبی برخوردار نیستند. البته در برخی از مدارس غیردولتی در امتحانات داخلی به دانشجو نمره الکی می‌دهند. حتی ممکن است در مدارس دولتی نیز این اتفاق رخ دهد؛ زیرا نمرات این امتحانات توسط معلم‌ها ارائه می‌شود. حتی ممکن است در برخی مناطق سختگیری‌هایی از سوی مدرسه یا معلمان مطرح شود و نمرات دانش‌آموزان کمتر از سایر مناطق باشد. از لحاظ آماری اگر بخواهیم نمرات دانشجویان را مورد بررسی قرار دهیم، مقایسه صحیحی نیست.
توانمندسازی معلمان در دستور کار آموزش و پرورش قرار گیرد
ایسکانیوز: شما برای بهبود آموزش زبان انگلیسی در مدارس چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
سحرخیز: آموزشوپرورش باید آموزش زبان انگلیسی در مدارس را به طور جدی مورد بازنگری قرار دهد، به‌عنوان مثال زبان عربی یا خواندن قرآن را در نظر بگیرید، دانش‌آموزان به مدت 12 سال با متون قرآنی در کتاب‌های درسی خود سر و کار دارند؛ اما هنوز برخی از آن‌ها نمی‌توانند روخوانی قرآن را به درستی انجام دهند. همچنین زبان عربی به مدت 6 سال در دوره متوسطه اول و دوره متوسط دوم به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود؛ با این حال بسیاری از آن‌ها با مفاهیم زبان عربی و واژه‌های آن به طور کامل آشنا نیستند.
این موضوع بیانگر آن است که مسیر را اشتباهی رفته‌ایم، می‌توان ایراد‌هایی که به دانش‌آموزان در زمینه عدم تسلط بر زبان عربی و انگلیسی وارد می‌شود را به شخص معلم نسبت داد، در این راستا باید توانمندسازی معلمان و ایجاد انگیزه در آنان در دستور کار آموزش و پرورش قرار گیرد. از طرفی می‌توان معلمانی که از سواد کافی در حوزه زبان انگلیسی و عربی برخوردارند برای آموزش دانش‌آموزان استفاده کرد، این موضوع به ساز و کار، تربیت، جذب و نگهداری معلمان مرتبط است.
از طرفی ممکن است روشهای آموزش معلمان آن‌طور که باید مناسب نباشد. زمانی که 40 دانش‌آموز در یک کلاس درس حضور دارند، چطور می‌توانند به درستی زبان انگلیسی را یاد بگیرند؟ هم اکنون کارگاه‌های آموزش زبان تاکید میکنند که تعداد دانشجویان در کلاس‌هلی درس نباید زیاد باشد.
از طرفی آموزش و پرورش و معلمان نیز باید در راستای تغییر روش تدریس تلاش کنند. ناگفته نماند آموزش و پرورش در سال 91 برنامه‌هایی در راستای تغییر روش تدریس را در دستور کار خود قرار داد، اما هنوز ثمره آن در عمل مشاهده نشده است.
در آموزش زبان انگلیسی باید از گرامر محوری به سمت listening و reading (خواندن و نوشتن) حرکت کنیم. یعنی باید دانش‌آموزان در گوش دادن و شنیدن زبان انگلیسی تقویت شده و برای روخوانی یا قرائت جملات انگلیسی زمان بیشتری صرف کنند.
ایسکانیوز: برای گذر از دوران گرامر محوری و تقویت خواندن و نوشتن دانش‌آموزان چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟
سحرخیز: برای حل این مشکلات باید روشهای ارزیابی دانش‌آموزان در آموزش زبان انگلیسی را تغییر دهیم. در حال حاضر صفر تا صد دانسته‌های یک دانش‌آموز از طریق نمره برگه امتحانی مشخص خواهد شد، معمولاً این ارزشیابی با چند سوال روتین صورت می‌گیرد. فرض کنید نمره زبان انگلیسی دانش‌آموز در مدرسه 18 بوده اما در کنکور تنها می‌تواند به چهار سوال زبان انگلیسی پاسخ دهد؛ زیرا شیوه ارزشیابی دانش‌آموز در دوران مدرسه اشتباه بوده است.
برای رفع چنین مشکلاتی باید امکانات آموزشی در مدارس ایجاد و کلاس‌های درس با تعداد دانش‌آموزان کمتری برگزار شود. همچنین باید تمهیداتی در راستای توانمندسازی معلمان مد نظر قرار گیرد. روشهای آموزشی نادرست، کلاس‌های پرجمعیت، عدم توانمندی و تسلط معلم به زبان انگلیسی، وجود نداشتن امکانات نرم‌افزاری و آموزشی سبب شده است که دانش‌آموزان در فراگیری زبان انگلیسی موفق نباشند.
رویکرد آموزش زبان در مدارس تغییر پیدا کند
ایسکانیوز: به نظر شما استادان دانشگاه در راستای آموزش زبان انگلیسی توانمند هستند؟
سحرخیز: در دانشگاه‌ها نیز برخی از استادان در خارج از کشور درس خوانده و به زبان انگلیسی مسلط هستند، معمولا این افراد مشکل چندانی در زبان انگلیسی ندارند؛ اما برخی از آنان که در کشور زندگی میکنند با اینکه آزمون تافل را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، در خواندن یا قرائت زبان انگلیسی با مشکل مواجه هستند. حتی برخی از مسئولان که مدعی هستند مدرک دکتری خود را در خارج از کشور اخذ کرده‌اند، نمی‌توانند ساده‌ترین کلمات را به زبان انگلیسی تلفظ کنند. با این تفاسیر چگونه می‌توان از یک دانش‌آموز در استان محروم با تمامی مشکلات موجود انتظار داشت که به درستی بتواند انگلیسی صحبت کند.
باید رویکرد آموزش زبان در مدارس تغییر پیدا کند، بهتر بود پیش از ارائه طرح رفع انحصار زبان انگلیسی از نظام آموزشی، یک یا دو سال به وزارت آموزش و پرورش مهلت داده می‌شد تا روشهای آموزش زبان را بازنگری و در آن تغییراتی ایجاد کند. وزارت آموزش و پرورش در این راستا می‌توانست طرح پیشنهادی خود را در راستای توانمندسازی معلمان و آموزش بهتر زبان انگلیسی، عربی و حتی روخوانی قرآن ارائه دهد تا مورد ارزیابی کارشناسان قرار گیرد.
لزوم تدوین طرح تحول آموزش زبان انگلیسی
باید طرح تحول آموزش زبان انگلیسی تدوین شود، نه اینکه با یک طرح بخواهند صورت مسئله را پاک کنند. اخیراً مشاهده کردم میرحمایت میرزاده سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگویی اعلام کرد «منظورمان از این طرح، رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی در مدارس بوده است؛ چرا باید دانش‌آموزان تنها زبان انگلیسی را در مدرسه انتخاب کنند بلکه می‌توانند زبان چینی، آلمانی، روسی و غیره را در مدرسه برگزینند.»
ایسکانیوز: به نظر شما آموزش زبان‌های دیگر درمدارس به اندازه زبان انگلیسی کاربرد دارد؟
سحرخیز: طبیعتاً افراد برای اینکه از لحاظ علمی خود را به جهانیان ثابت کنند، به زبان انگلیسی نیاز دارند، تمامی کشورهای همجوار ایران نیز به این زبان مسلط هستند. زبان انگلیسی زبان علم دنیاست و تعداد استادان آن نسبت به سایر زبان‌ها بیشتر است، با این حال در آموزش این زبان با مشکل مواجه هستیم. حال تصور کنید بخواهیم زبان روسی، چینی یا آلمانی را به دانش‌آموزان یاد دهیم، استاد و معلم کافی برای آموزش این افراد در کشور وجود ندارد.
تصور کنید 200 دانش‌آموز در یک مدرسه تحصیل میکنند، تعدادی از آن‌ها تمایل دارند زبان فرانسوی را یاد بگیرند، برخی دوست دارند به زبان روسی مسلط شوند. در چنین شرایطی باید تعداد دانش‌آموزانی که تمایل دارند زبان خاصی را فرا گیرند، از مدارس مختلف به حد نصاب برسد تا بتوان برای آن‌ها کلاس درس تشکیل داد.
به اعتقاد من، ساماندهی چنین مواردی برای آموزش و پرورش دشوار بوده و نیازمند زیرساخت‌های مختلف است. باید آموزش زبان‌هایی به جز انگلیسی به آموزشگاه‌های خارج از مدرسه سپرده شود. به عنوان مثال اگر کسی زبان انگلیسی را دوست ندارد، می‌تواند به موسسات آموزش زبان آلمانی مراجعه کند، مدارس نیز می‌توانند از دانش‌آموزان در پایان سال از او امتحان بگیرند و نمره درس زبان فرانسوی را به جای زبان انگلیسی در کارنامه وارد کنند.
طراحان طرح رفع انحصار زبان انگلیسی از نظام آموزش عالی باید عمیق‌تر نسبت به این موضوع ورود می‌کردند، این طرح هنوز پخته نیست. در شرایط کنونی چنین طرح‌هایی از اولویت‌های اصلی آموزش و پرورش به شمار نمی‌رود.
ایسکانیوز: این طرح باکارکردهای اجتماعی مدرسه مغایرت دارد؟
سحرخیز: ما نباید اقدامی انجام دهیم که نتایج آن منجر به پراکندگی دانش‌آموزان از مدرسه شود، مدرسه علاوه بر آموزش علم، در حیطه شناختی از کارکردهای دیگری نیز برخوردار است. متاسفانه بسیاری از کارشناسان به این کارکردها توجه چندانی ندارند. در این صورت با توجه به امکانات سخت‌افزاری، نرم افزاری آموزشی و کتاب‌های کمک درسی، احتیاجی نیست که دانش‌آموزان به مدرسه بروند؛ بلکه می‌توانند در خانه ادامه تحصیل دهند و تنها برای امتحان دادن به مدرسه بروند.
رشد اجتماعی دانش‌آموزان از جمله اهداف حضور آنان در مدرسه به شمار می‌رود، دانش‌آموزان با حضور در مدرسه می‌توانند روابط انسانی را یاد بگیرند. مدرسه قرار است به عنوان کانون فرهنگی تحول فعالیت کند، در سند تحول بنیادین از مدرسه به عنوان یک جامعه کوچک یاد شده است.
دانش‌آموز در مدرسه علاوه بر آشنایی با سایر دانش‌آموزان، با فرهنگ‌های مختلف آشنا می‌شود. ممکن است در طول دوران تحصیل خود با مشکلاتی مواجه شود. به طور کلی مدرسه دارای کارکردهای اجتماعی، عاطفی، زیستی، اجتماعی و غیره است، نمی‌توان این کارکردها را نادیده گرفت و از دانش‌آموزان خواست خارج از مدرسه درسی خاص را فرا گیرند و مدرک پایان دوره آن را به مدرسه ارائه دهند.
از طرفی تنها تعداد معدودی از کانون‌های زبان در حوزه آموزش موفق عمل کرده‌اند، من تمایل دارم بدانم آیا بررسی کارشناسانه‌ای صورت گرفته است که نشان دهد در موسسات خصوصی آموزش زبان موفق‌تر از آموزش زبان در مدارس عمل کرده‌اند یا خیر.
انتهای پیام/
