پیادهروی اربعین را میتوان یک رفتار جمعی دینی و یک مشارکت انقلابی در فرامرزهای مرسوم دانست. یکی از مهمترین فلسفههای قیام عاشورا آگاهی بخشی و ایجاد احساس مسئولیت در مردم مسلمان بوده است، اینکه امروزه حرکت با شکوهی چون پیادهروی اربعین از دل مردم نشات گرفته، به شکلی خودجوش هدایت شده و رشد پیدا میکند، نشان از نزدیکی تحقق فلسفه قیام کربلا دارد. بنابراین بستر فرهنگی مناسبی که این اجتماع عظیم در اختیار جامعه نخبگانی و فعالان حوزه فرهنگ میگذارد میتوان به آسیب شناسی و طرح بعضی نکات در این باره پرداخت.
درنگاه اول، این گردهمایی عظیم بستر مناسبی برای ایجاد «ساختارهای میان فرهنگی» است، به این معنا که افراد در کنار پذیرش استقلال هویت، میتوانند بستری برای تعاملات فرهنگی ایجاد کنند. این گفت و گوی میان فرهنگی با ایجاد ارتباط مستقیم به ما میآموزد ملتها را صرفا از عینک خود قضاوت نکرده و به شکل چشم گیری میتواند مانع پیش داوریهای مخرب نسبت به قومیتهای مختلف شود. از طرفی با ایجاد هویتی مشترک تحت عنوان «حب الحسین(ع)»، هویتهای کاذبی که عامل تفرقه است را کمرنگ کرده، به «همبستگی اجتماعی» دامن زده و با پررنگ کردن قرابت و همبستگیِ معنوی سنتهای فکری و با جاذبه حق، بستری برای تعامل، گفت و گو و عقلانیت را بوجود می آورد، تا با انعکاس گذشته، عصر حاضر را نقد کرده و چشم اندازهای مشترک آینده را پویا کند.
از ابزاری که میتواند به انعکاس این ساختار متعالی کمک کند ادبیات و هنر است. ما به زودی شاخهای از هنر مردمی را تحت محتوای «هنر اربعین» خواهیم داشت، سادهترین نمود آن را در کتاب هایی میتوان یافت که در سالهای گذشته درباره این مطلب منتشر شده و یا عکسها و صوتهایی که در این خصوص تولید شدهاند، با این حال این حرکت مردمی نیازمند اهتمام بیشتر و هدفمندانه تری از ناحیه دغدغه مندان حوزه هنر و ادبیات است تا به ساختاری متمرکز رسیده و موثر در راستای نمایش این تعامل فرهنگی و مشارکت مردمی باشد.
از دیگر نکات میتوان به تعاملات تشکیلاتی مردمی و بینالمللی برای حل مشکلات جهان اسلام اشاره کرد. این تجمع عظیم با ایجاد بسترارتباطی، به گردش اطلاعاتی میان جوامع عدالت طلب کمک کرده و میتواند بستر« شکلگیری تشکلات بین الملل» برای احیای ارزشهای مشترکی چون صلح و عدالت را در سراسر جهان بوجود بیاورد. نکته حائز اهمیت این است که بسیاری از زائران به دلیل ضعف در صحبت به زبان های دیگر توانایی برقراری ارتباطات وسیع را ندارند، از موثرترین کارها ایجاد بسترهایی است که این ارتباط را تسهیل کرده و به ایجاد این تعامل و شکل گیری این تشکیلاتها کمک کند.
درنگاهی دیگر اربعین یک رسانه نامیده میشود. رسانه وسیلهای است برای رساندن پیام به جامعه مخاطبان. امروزه جامعه مخاطبین این رسانه محدود به زائران کربلا نیست. اگرچه که این حضور به خودی خود پیامهای زیادی برای رساندن به جهان دارد، اما میتوان به ساماندهی منسجم تر، بهره بیشتری از این رسانه برد، مثلا با انتخاب یک شعار سالیانه ناظر به مشکلات جهان اسلام که تمامی زائران آن را با خود حمل میکنند و اشعار و مداحیها آن را بازتاب میدهند، میتوان توجه رسانههای بازتاب دهنده این حرکت را چند روز درگیر آن اتفاق مهم کرد. این در حالی است که جهان اسلام امروزه هیچ رسانهای به این عظمت برای بازتاب مظلومیت مستضعفان به جهان ندارد.
نکته قابل توجه دیگر زائرانی هستند که میتوانند بهره بیشتری از محیط فرهنگی این ایام ببرند. عموما موکبها جنبه خوراک و رفاهی دارد، موکبهای فرهنگی مردمی که به فعالیت های سازماندهی شده فرهنگی بپردازند کمک به احیای معنویت محیط و تبیین فلسفه پیادهروی اربعین برای زائران خواهد کرد.
از دیگر نکات قابل تامل بازتاب این حرکت جهانی در رسانههای داخلی است، این روزها صداو سیما تلاش به تبلیغات و بازتاب گسترش نسبت به این واقعه کرده است، اگر چه که این عملکرد قابل تحسین است اما لازم به تمهیداتی است که با قالبهای غیر مستقیم به این کار پرداخته شود. تراکم برنامههای مرتبط به این حوزه آن هم دقیقا در یک بازه خاص و عدم استمرار پرداختن به این مقوله در طول سال باعث میشود که مخاطب عام نسبت به این مسئله واکنش صحیحی نداشته باشد و گاهی ضد تبلیغ محسوب میشود. این در صورتی است که ما این حرکت را یک حرکت خودجوش مردمی دانسته و دولتها را متصدی آن نمیدانیم بلکه صرفا توقع ترویج و بازتاب صحیح آن را داریم. صداوسیما برای ترویج صحیح این حرکت مردمی میتواند در طول سال در کنار سریالها و برنامههای ساخته شده غیر مستقیم به نکات مثبت این حرکت مردمی پرداخته و این بستر سازی فرهنگی را موکول به یک زمان خاص نکند.
ازسویی دیگر رسانههایی از قبیل خبرگزاریها باید برای بازتاب نقاط ضعف و قوت این راهپیمایی میلیونی تمهیدات بیشتری را مهیا کنند و صدای کمبودهای موجود را از دل این حرکت مردمی به گوش ملتها رسانده تا این نواقص با کمکهای سازماندهی شده برطرف شود.
مسئول واحد فرهنگی اتحادیه دفتر تحکیم وحدت*
انتهای پیام/