به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، ندافراهانی- علوم انسانی جزو رشتههای مهم و حیاتی برای تربیت مدیران یک کشور است و به این واسطه نقشی تعیینکننده در اداره کشور دارد. اهمیت جایگاه این علوم به صورتی است که در بسیاری از کشورهای توسعهیافته دنیا کلیه مدیرانشان را از میان نخبگان بومی علوم انسانی خود انتخاب میکنند. توجه به اسلامیسازی علوم انسانی نیز از دیگر موارد حائز اهمیت در این حوزه است که توسعه این امر در کشورهای اسلامی باید بیشتر مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
مقام معظم رهبری نیز بارها اهمیت توجه و توسعه این علوم را گوشزد کردند که بدون تردید بزرگترین راه حل برای توسعه علوم انسانی و اسلامیسازی آن در کشور در سایه وحدت حوزه و دانشگاه انجام پذیر است. برای بررسی وضعیت علوم انسانی در کشور به سراغ سید محمدرضا آیتی عضو هیئت علمی واحد علوم و تحقیقات که از استادان صاحب نظر گروه اللهیات_ فقه و مبانی حقوق اسلامی است، رفتیم. مشروح آن در زیر آمده است.
ایسکانیوز: نقش حوزویان در توسعه علومانسانی را توضیح دهید؟
آیتی: برخی از گرایشهای اللهیات که از مجموعه علوم انسانی محسوب میشود همچون فقه و مبانی حقوق علاوه بر دانشگاه در حوزه هم تدریس میشود؛ اما متاسفانه بزرگترین چالش در این رشته، عدم بهروزرسانی ارائه این رشته در حوزههای علمیه است. به عنوان مثال درسی در این رشته داریم به عنوان مکاسب محرمه که شامل تجارتها و کسبهایی میشود که از نظر اسلام حرام تلقی میشوند که این مشاغل شامل خرید و فروش خون، اعضای بدن، مردار و حتی خرید و فروش اسپرم برای درمان ناباروری است که کلیه این موارد به ظاهر قدیمی و نامطلوب جلوه می کنند؛ اما امروزه مهمترین مشروعیت دنیای پزشکی همین مشروعیت خرید و فروش اعضای بدن و مواردی از این دست است. بر همین مبنا، سیستم فقهی ما بهروزرسانی نشده که بتوان راجع به آن بحث کرد. مشکلی که امروز در این علوم با آن مواجه هستیم باید با شرایط روز همراه شود که نیازمند تلاشی جمعی است.
ایسکانیوز: نقش فقها و حوزه علمیه در اسلامیسازی علومانسانی به چه صورت است؟
آیتی: نقش فقها و حوزه علمیه در اسلامیسازی علومانسانی انکارناپذیر است. البته تلاشهای حوزه در ایران بعد از انقلاب، جهت تحقق این امر با ایجاد مراکز علمی و تالیف کتب تحقیقی و پژوهشی مشهود بوده است؛ اما نیازمند تلاش و فعالیت بیشتر در این عرصه هستیم. با توجه به اینکه قوانین ما از فقه گرفته شده، قطعا تولید نظریه در علم حقوق نیازمند توجه بیشتر فقها به این علم است. بدون تردید در این زمینه هنوز خلأهایی وجود دارد که حوزههای علمیه ما پاسخ دقیقی به این موضوع ندادند. حوزههای ما متاسفانه علیرغم دیگر حوزههای جهان اسلام محدود هستند و به نسبت زمان پیش نرفتند. با توجه به اینکه در هیچ دورهای این همه تقاضا نسبت به فقه اسلام نداشتیم، برای حضور فعال در این زمینه و تغییر شرایط باید به صورت جهادگونه عمل شود.
برای اسلامیسازی علومانسانی باید سرمایهگذاری مناسب در حوزهها انجام شود. علیرغم تبلیغاتی که در اختصاص بودجه کلان به حوزهها وجود دارد، بودجه موجود محدود بوده که نیازمند توجه مسئولان امر است. در حال حاضر، تامین بودجه حوزه از طریق وجوهات مومنین انجام میشود. اگر بخواهیم تحول در علومانسانی رخ دهد و به سمت اسلامیسازی این علوم گام برداریم، باید جهت نزدیکی حوزه و دانشگاه تلاش کنیم و هیچ راهی غیر از این وجود ندارد.
ایسکانیوز: دلایل فقدان نظریهپرداز در زمینه علوم انسانی در کشور چیست؟
آیتی: به دلیل محدودیتها و خودسانسوریهایی که در بعضی از رشتههای علوم انسانی وجود دارد؛ همچنین برخی از تعصبات نابجا در یکسری از حوزهها، نتوانستیم در زمینه تربیت نظریهپرداز وارد شویم و عبور از مسائل سنتی برای تربیت نظریهپرداز در بسیاری از حوزههای علوم انسانی نیازمند شجاعت در زمینه ایجاد بسترسازی مناسب اجتماعی نیز هست. بر همین مبنا اولین گام در توسعه علوم انسانی تقویت ارتباط میان حوزه و دانشگاه است.
آنچه مسلم است باید نکات مثبت حوزه را در دانشگاه میگرفتیم و کار میکردیم؛ اما این اتفاق نیفتاد و حتی عیوب دانشگاه به حوزه رفت و امروز برخلاف گذشته که بسیاری از فارغالتحصیلان ما در رشتههای حوزوی از سطح سواد بالایی برخوردار بودند، تعداد انبوهی از فارغالتحصیلان دانشگاه از سطح معلومات کافی برخوردار نیستند.
در گذشته تصور عام بر این بود که فارغالتحصیلان و استادان حوزههای علمیه از سطح سواد بالایی برخوردارند؛ اما امروز این میزان تغییر چشمگیری داشته تا جایی که بسیاری از استادان حال حاضر و نسل جدید تربیت یافته در حوزههای علمیه سواد کافی برای ارائه بسیاری از مفاهیم فقهی را ندارند تا بتوانند این مفاهیم را ارائه کنند؛ بنابراین با وجود مشکلات پیش رو، عدم وجود نظریهپرداز در رشتههای علوم انسانی امری دور از انتظار نیست که نیازمند توجه مسئولان امر است.
ایسکانیوز: چرا نخبگان کشور وارد رشتههای علوم انسانی نمیشوند؟
آیتی: در کل دنیا تمام مدیران و مسئولان کشور از فارغالتحصیلان رشتههای علوم انسانی هستند؛ اما در ایران با توجه به نگرش غلطی که نسبت به رشتههای علوم انسانی وجود دارد و این باور عوامانه که اصولا دانشآموزان تنبل برای ورود به دانشگاه رشتههای علوم انسانی را انتخاب می کنند، بسیاری از نخبگان ما هم تحت تاثیر این باور ناصحیح وارد رشتههای فنی و مهندسی و پزشکی میشوند.
مسئله دیگری هم که باعث عدم استقبال از رشتههای علوم انسانی میشود، نبود بازار کار مناسب برای فارغالتحصیلان این رشتههاست. یکی از دلایل توسعه در کشورهای پیشرفته توجه به رشته های علوم انسانی است. این کشورها شاید در رشتههای مختلف از مهاجرانی که در سرزمین خود وجود دارند بهره مند شوند؛ اما برای اداره کشور تنها از متخصصان بومی خود که در حوزه علوم انسانی فعال هستند بهرهمند میشوند.
ایسکانیوز: بازار کار برای رشته فقه و حقوق که از گرایشهای اللهیات و جزو رشتههای علومانسانی محسوب میشود به چه صورت است؟
آیتی: فارغالتحصیلان رشته فقه و حقوق که از گرایشهای اللهیات محسوب میشود همانند رشتههای حقوق، میتوانند در آزمون وکالت و قضاوت شرکت کنند. بر همین مبنا، دانشجویان این رشتهها نسبت به دیگر رشتههای علوم انسانی از شرایط بهتری برای کسب شغل و ورود به بازار کار برخوردارند. ایجاد فضای مناسب برای اشتغال کلیه رشتههای علوم انسانی نیازمند ساز و کار مناسب در این خصوص بوده که نیازمند توجه مسئولان امر است.
ایسکانیوز: ریشه اصلی عدم گرایش به رشتههای علوم انسانی در ایران چیست؟
آیتی: با توجه به شرایطی که در حال حاضر وجود دارد و عدم توجه به نخبگان علوم انسانی و ایجاد میدان عمل بزرگتر و واگذاری مسئولیتهای مختلف به مهندسان و فارغالتحصیلان رشتههای پزشکی، امکان حضور و بازار مناسب برای فارغالتحصیلان علوم انسانی وجود ندارد.
متاسفانه، امروز هنرمندان و فوتبالیستها در ایران جایگاه شناخته شدهتری نسبت به نخبگان و فارغ التحصیلان علوم انسانی دارند و با توجه به دیدگاه عامیانهای که در میان مردم برای تنبل بودن و عدم فعالیت فارغالتحصیلان علوم انسانی وجود دارد؛ یکی از دلایل عدم گرایش به رشتههای علوم انسانی در همین موارد خلاصه میشود که نیازمند توجه بیشتر مسئولان امر است و باید تبلیغات بیشتری در این خصوص انجام شود تا فرهیختگان و نخبگان کشور به سمت رشته های علوم انسانی بیایند و حداقل یک دوره 10 تا 12 ساله نیاز است که بتوانیم به این هدف برسیم.
ایسکانیوز: ایجاد معاونت علوم انسانی و هنر در دانشگاه آزاد، چقدر میتواند در توسعه رشتههای مربوط به این حوزه و تربیت فارغالتحصیلان توانمند و نظریهپرداز در کشور کمک کند؟
آیتی: ایجاد معاونت علوم انسانی و هنر در دانشگاه آزاد اسلامی کار بسیار ارزشمندی است که قطعاً میتواند در کشور به یک جریان تبدیل شود و اثرات مفیدی داشته باشد. باید منابع و گنجینههای غنی خود همچون کتاب، سنت و متفکران بزرگ اسلام را به رسمیت بشناسیم و براساس داشتهها، رشته و تخصص ایجاد و متخصصانی متناسب با فرهنگ کشور و کاردان تربیت کنیم. وقتی صحبت از تحول علوم انسانی و هنر به میان میآید؛ یعنی باید انقلاب و یک فعالیت همه جانبه در این حوزه داشته باشیم. همچنین باید تحولی اساسی در فضای عمومی جامعه ایجاد کنیم.
انتهای پیام/