به گزارش گروه بین الملل ایسکانیوز ، مدیرکل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه ۱۱ نوامبر هفدهمین گزارش درباره راستی آزمایی اجرای برجام و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) شورای امنیت به نشست‌های عادی شورای حکام را منتشر کرد.

در بخشی از این گزارش آمده است: همانطور که در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۱۹ مدیرکل موقت به شورای حکام گزارش کرد، آژانس ذرات اورانیوم طبیعی ساخت بشر در مکانی که توسط ایران به آژانس اظهار نشده بود، شناسایی کرده است. مهم است که ایران به تعاملات خود با آژانس برای حل و فصل موضوع در اسرع وقت ممکن ادامه دهد. تعاملات ادامه دار بین آژانس و ایران در ارتباط با اجرای موافقتنامه پادمان و پروتکل الحاقی، نیازمند همکاری به موقع و کامل توسط ایران است.

پیش از این نیز بلومبرگ در خبری مدعی شده بود که یک بازرس ارشد آژانس بین‎‌المللی انرژی اتمی در نشست غیرعلنی آژانس که پشت درب‌های بسته در وین برگزار شده، به دیپلمات‌ها اعلام کرده است که ایران از اعلام تلاش‌های خود برای کشف منابع اورانیوم طفره رفته است.

در همین ارتباط، بلومبرگ به نقل از دو منبعی که نامشان فاش نشده، مدعی شده است که «ماسیمو آپارو»، دیپلمات ایتالیایی و بازرس ارشد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفته است که ایران از اعلام مکانی در تهران که در آن اورنیوم طبیعی و صنعتی کشف شده، طفره رفته است.

بلومبرگ همچنین اعلام کرده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصاویر ماهواره‌ای در اختیار دارد که نشان می‌دهد، تورقوزآباد، جایی که در آن پس از ارائه اسناد از سوی نتانیاهو ذرات اورانیوم کشف شد، پس از ارائه این اسناد از سوی نتانیاهو، پاکسازی شده است.

اعلام این خبر همزمان با برگزاری نشست شورای حکام آژانس در وین صورت گرفته که به درخواست «کورنل فورتا» از ۳۵ عضو شورای حکام در روز پنج شنبه در وین و در ارتباط با آن چه «نگرانی‌های جدید» عنوان شده، برگزار شده بود.

اما این اخبار در حالی مطرح شده که زمینه چینی «فنی» و «فکری» آن از مدتها پیش آغاز شده بود. در این میان گزارشهای موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک (IISS) و بنیاد دفاع از دموکراسی ها(FDD) که اخیرا از سوی ایران نیز مورد تحریم قرار گرفته برجستگی خاصی دارد. همچنین یک گزارش از دانشگاه هاروارد در خصوص اسناد ادعایی نتانیاهو در این میان حائز اهمیت است.

اهمیت گزارش دانشگاه هاروارد که توسط تیمی از دانشمندان هسته ای مطرح این دانشگاه در سفر به اسراییل تهیه شده در این است که زمینه فکری و احتمالاً فنی طرح مجدد موضوع ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران(PMD) را مطرح کرده استاهمیت گزارش دانشگاه هاروارد که توسط تیمی از دانشمندان هسته ای مطرح این دانشگاه در سفر به اسراییل تهیه شده در این است که زمینه فکری و احتمالاً فنی طرح مجدد موضوع ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران(PMD) را مطرح کرده است.

در آوریل ۲۰۱۸، «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در مراسمی خبری، مجموعه‌ای از آرشیو مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را منتشر و علنی کرد. مقامات رسمی رژیم صهیونیستی برآورد کردند که این مجموعه ۲۰ درصد از کل آرشیو هسته‌ای ایران است. این مجموعه شامل ۵۵ هزار صفحه سند و هزاران فایل روی سی دی بود که شامل عکس‌ها، ویدئوها و اسناد بود. این مجموعه آرشیو امکان بررسی دوره‌ای از فعالیت‌های ایران از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳ را نیز فراهم می‌کرد.

در ژانویه ۲۰۱۹ تیمی از محققان هسته ای برجسته دانشگاه هاروارد در سفری به اسرائیل، به خلاصه‌ای از این آرشیو از سوی مقامات صهیونیستی دست یافتند، اگرچه نویسندگان گفته‌اند به همه این اسناد و آرشیو دسترسی نداشتند.

نویسندگان گزارش هاروارد اعلام کرده‌‍اند که در جریان بازدید خود از این اسناد، کارشناس اعتبار سنجی اسناد را به همراه نداشته‌اندبا این حال نویسندگان این گزارش اعلام کرده‌‍اند که در جریان بازدید خود از این اسناد، کارشناس اعتبار سنجی اسناد را به همراه نداشته‌اند و تعدادی از اسناد هم به فارسی بود، در حالی که فرد فارسی زبان در میان این گروه از نویسندگان نبوده است و به همین دلیل نیز نویسندگان گفته‌اند که امکان اعتبار سنجی برای آن‌ها وجود نداشته است.

با این حال نویسندگان گزارش معتقدند که حوزه و جزئیات اطلاعات ارائه شده در این اسناد با کنار هم قرار دادن اخبار و اطلاعات علنی منتشر شده درباره برنامه هسته‌ای ایران، تا حدود زیادی آن‌ها را به واقعی بودن این مجموعه اسناد متقاعد کرده است.

نویسندگان گزارش همچنین گفته‌اند که آمریکا و آژنس بین‌المللی انرژی اتمی با دقت در حال اعتبار سنجی این مجموعه اسناد هستند.

جزئیات گزارش هاروارد

به گفته نویسندگان این گزارش، هیچ چیز جدیدی در این آرشیو نیست. در ادامه خلاصه این گزارش آمده است:

«برای سال‌ها کارشناسان و مقامات رسمی در آمریکا و دیگر جاها از تلاش ایران در زمینه قابلیت‌های تسلیحات هسته‌ای با خبر بودند. با این حال مقامات اسرائیلی معتقد بودند که این آرشیو چشم انداز بی سابقه و گسترده‌ای را از میزان، درجه، اهداف، قابلیت‌ها و فرایند برنامه هسته‌ای ایران فراهم می‌کند. به طور کلی آن چه آرشیو هسته‌ای نشان می‌دهد این است که ایران در حد فاصل سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳ یک برنامه تسلیحات هسته‌ای سازماندهی شده، هدفمند و موثر را داشته که به پیشرفت قابل توجهی نیز رسیده بود. در حالی که اسرائیلی‌ها معتقدند که آن چه بدست آورده‌اند، ۲۰ درصد کل آرشیو هسته‌ای است، آن‌ها همچنین معتقدند که این اسناد تصویر جامع و قابل قبولی از کل برنامه هسته‌ای ایران ارائه می‌دهد، چون این اسناد شامل اسناد رسمی و مدیریت بالادستی نیز می‌شود.

آن چه در عین حال قابل توجه است این که نویسندگان این گزارش دیدگاه‌های متنوع و مختلفی نسبت به توافق هسته‌ای ایران و سیاست‌های امریکا در برابر برنامه هسته‌ای ایران دارند و این موضوع قابل توجه است.

گزارش در سه بخش است:

شفاف سازی برنامه هسته‌ای ایران

اول: هدف استراتژیک: براساس اسناد، ایران بدنبال تولید تسلیحات هسته‌ای است و به همین منظور آزمایش‌های هسته‌ای زیرزمینی انجام می‌دهد. این هدف سازماندهی شده و مورد اجماع و تائید شده بوده است.

گمانه‌زنی‌ها و سوالات گوناگونی درباره اهداف و قصد برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد. این که هدف چه بود؟ آیا به دنبال حفاظت بوده است یا هدف تسلیحاتی بوده است؟ آیا از سوی دولت دنبال شده یا بازیگران نظامی؟

اگر اسناد آرشیو معتبر باشند، همه این گمانه‌زنی‌ها می‌تواند به کنار رود و آرشیو این را روشن می‌کند که آیا هدف برنامه هسته‌‍ای ایران تولید تسلیحات هسته‌ای بوده است یا خیر؟

اسناد نشان می‌دهد که برنامه هسته‌ای ایران با هدف ساخت سلاح هسته‌ای دنبال شده است. این برنامه بودجه مصوب برای ساخت ۵ سلاح هسته‌ای و انجام آزمایش‌های هسته‌ای زیرزمینی داشت.

حداقل یکی از اسناد نشان می‌داد که تصمیم برای ساخت سلاح هسته‌ای و انجام آزمایش‌های آن در کمیته‌ای که در آن زمان شامل رئیس جمهور محمدخاتمی، دبیر شورای عالی امنیت ملی، حسن روحانی و وزیر دفاع، علی شمخانی و دیگران بود، تائید شده بود.

آرشیو همچنین نشان می‌دهد که دستور توقف کار در سال ۲۰۰۳ همه کارها را متوقف نکرد. بلکه وقتی تصمیم بر توقف کار در تاسیاست قابل شناسایی گرفته شد، مسئولان برنامه هسته‌ای در یکسری از جلسات تصمیم گرفتند که تحقیقات در برخی خلاهای فنی که مورد نیاز هست، ادامه یابد. لذا آن ها تصمیم گرفتند که تلاش‌ها را در دو بخش ادامه دهند، بخشی که مرتبط با برخی توجیهات و دلایل بود و بخش دیگری که توجیه غیرنظامی نداشت و لذا به صورت مخفی دنبال می‎‌شد.

بیشتر اسناد تا اواسط سال ۲۰۰۰ به پایان می‌رسد و در این میان این اسناد اهداف استراتژیک ایران و یا فعالیت‌های مرتبط با تسلیحات هسته‌ای را آشکار نمی‌کند.

مقام اسرائیلی گزارش داد که در سال ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ که گفتگوهای هسته‌ای ایران جریان داشت، ایران شروع به سازماندهی کردن آرشیو اسناد هسته‌ای خود کرد و منابع اسرائیلی نیز این آرشیوها را بدست آوردند.

در سال ۲۰۱۸ نتانیاهو ایران را متهم کرد که در اماکنی اعلام نشده، تجهیرات و مواد لازم برای برنامه ساخت تسلیحات هسته‌ای را به صورت مخفیانه نگهداری می‌کند.

تصاویر ماهواره‌ای نیز نشان می‌داد که ایران مقادیر زیادی از مواد هسته‌ای را در انباری که نتانیاهو در نشست مطبوعاتی اوریل ۲۰۱۸ به آن اشاره کرده بود، پاکسازی کرده است.

ایران تا کنون وجود چنین انباری با تجهیزات مرتبط با تسلیحات هسته‌ای را آنکار کرده است. اگرچه در طول دیدار ما درباره این انبار گفتگوهایی صورت گرفت، اما به ما مدارک و شواهدی بیش از آن که نتانیاهو در سخنانش گفت، دسترسی پیدا نکردیم.

بازرسان آژانس نیز برای دومین بار در سال ۲۰۱۹ و پس از حذف بسیاری از محتویات آن، از این انبار بازدید کردند.

دوم: پیشرفت های فنی: مدارک نشان می‌دهند که برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران بسیار بیشتر از آن چیزی که در ارزیابی نهایی آژانس اعلام شده، پیشرفت فایل ملاحظه‌ای داشته است.

بررسی موشکافانه برنامه هسته‌ای ایران طی سال‌ها بوسیله آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سروریس‌های اطلاعاتی نشان می‌دهد که تحقیقات و اکتشافات بسیار گسترده‌ای مرتبط با تسلیحات هسته‌ای در جریان برنامه هسته‌ای ایران انجام شده است.

در نوامبر ۲۰۱۱ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خلاصه‌ای از یافته‌ها، سوءظن‌ها و ادعاها درباره تلاش‌های هسته‌ای ایران را منتشر کرد و در آن ارزیابی شده بود که تا سال ۲۰۰۳، ایران برنامه ساختاری داشته است که در آن فعالیت‌های مرتبط با توسعه تجهیزات انفجار هسته‌ای انجام شده‌ است و در آن گفته می‌شد که آژانس نگرانی‎‌های جدی با توجه به ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران دارد.

آژانس ارزیابی خود را چهار سال بعد به عنوان بخشی از فرایند دیپلماتیک مرتبط با مذاکرات برجام به روزآوری کرد. در دوم دسامبر ۲۰۱۵، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ارزیابی نهایی خود را منتشر کرد و نتیجه گرفت که تا پیش از ۲۰۰۳، ایران تلاش سازماندهی شده را برای حرکت به سمت کسب تسلیحات هسته‌ای دنبال کرده است، اما همزمان نیز نتیجه گرفت که این فعالیت‌ها در زمینه مطالعات علمی و عملی و به دست آوردن برخی قابلیت‌ها و توانایی‌ها پیشرفتی نداشته است.

ارزیابی‌ اما متاسفانه صحیح نبود. با توجه به اظهارات مقامات رسمی اسرائیل، در سال ۲۰۰۳ و در زمانی که ایران دستور توقف فعالیت‌های هسته‌ای را داد، ایران در واقع طراحی تسلیحات هسته‌ای را تکمیل کرده بود و در حال آماده کردن تاسیسات لازم برای ساخت بود، اگرچه در واقع به دلیل این که هنوز هیچ سانتریفیوژی کار نمی‌کرد، تولید مواد هسته‌ای لازم هنوز در مراحل ابتدایی بود.

بخش زیادی از محتویات موجود در آرشیو قبلا به صورت عمومی در دسترس قرار گرفته شده استبخش زیادی از محتویات موجود در آرشیو قبلا به صورت عمومی در دسترس قرار گرفته شده است، اما آرشیو پازل هسته‌ای ایران را تکمیل می‌کند و تصور و درک ما از برنامه هسته‌ای ایران به دو طریق تغییر می‌دهد:

نخست این که بسیاری از ادعاها و تصورات درباره فعالیت‌های هسته‎‌ای ایران را با در اختیار قراردادن اسناد به حقایق و واقعیت‌ تبدیل می‌کند. به عنوان مثال اشاره به انفجار هسته‌ای در مجتمع پارچین شده است که در راستای آزمایش‌های پرهزینه برنامه تسلیحات هسته‌ای ایران صورت گرفته است. آرشیو همچنین محتوی تعدادی از عکس‌ها و اسناد مرتبط با تاسیسات و این آزمایش‌های هسته‌ای است.

دوم این که برنامه‌ افشا شده براساس اسناد بسیار پیشرفته تر و قابل توجه تر از اطلاعات اعلام شده قبلی بود. ارزیابی اسرائیل از اسناد نشان می‌دهد که ایران در تلاش برای کسب طراحی چندین سلاح بوده است. همچنین مباحث در ادامه نشان می‌دهد که ایران در این مسیر از کارشناسان خارجی کمک دریافت کرده است. براساس ضمیمهA، ایران پیشرفت‌های قابل توجهی در تقریبا تمام زمینه‌های توسعه و ساخت تسلیحات هسته‌ای شامل آزمایش‌های انفجاری، طراحی تسلیحات، ژنراتورهای نوترونی، ریخته‌گری و ماشین سازی و یکپارچه سازی کلاهک‌ها داشته است. همچنین گفته شده که ایران اقدام به حفر تونل‌های زیرزمینی برای مخفی نگه داشتن و انجام اقدامات مرتبط با کار بر روی اورانیوم در مقیاس صنعتی و تولید اجزا تسلیحات و در اختیار گرفتن تجهیزات لازم کرده است.

اسناد همچنین تائید می‌کند که ایران در تلاش برای انتخاب اماکن مختلف برای انجام آزمایش‌های هسته‌ای بوده است و این ادعا با توجه به عکس‌ها، ویدئوها و اسناد قابل اثبات است.

سوم: قابلیت بازسازی: ایران با در اختیار داشتن دانش و توانایی، قابلیت بازسازی برنامه تسلیحات هسته‌ای خود را دارد.

ایران توانایی از سرگیری برنامه تسلیحات هسته‌ای خود را دارد و انتظار می‌رود که پس از انقضای محدودیت‌های کلیدی غنی سازی در برجام تهران بتواند این کار را انجام دهد و همین علت شک و تردیدها نسبت به برجام است.

آن چه آرشیو هسته‌ای ایران می‌گوید این است که به چند دلیل این کشور در موقعیت برجسته و ویژه‌ای برای بازسازی برنامه خود است. یک دلیل این که ایران با زمینه علمی پیشرفته‌ای کار خود را آغاز می‌کند، و خیلی از مسائل علمی را از قبل در اختیار دارد. دوم این که سابقه تلاش‌ها و اقدامات گذشته جمع آوری شده و حفظ شده است. سوم این که همان گونه که قبلا گفته شد، با وجود دستور توقف فعالیت‌های تسلیحات هسته‌ای ایران در سال ۲۰۰۳، اما برخی تحقیقات و قابلیت‌های علمی و فنی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران در روشی هماهنگ ادامه یافت. چهارم این که مسئولان اسرائیلی اعلام کرده بودند که برخی افراد و تیمی که برنامه هسته‌ای ایران را در آن زمان دنبال می‌کردند، همچنان به کار خود مشغول هستند و دست نخورده باقی مانده‌اند. مقامات اسرائیلی اعلام کرده‌اند که ۷۰ درصد از اعضای تیمی که در پروژه هسته‌ای AMAD مشارکت داشتند به SPND منتقل شده‌اند، تلاش‌های هسته‌ای ایران را دنبال و مدیریت می‌کنند. در نهایت این که اگرچه فعالیت‌های ایران در حوزه شکافت مواد، اقداماتی شناخته شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شمار می‌رود و به صورت مو به مو مورد بررسی قرار گرفته‌اند، اما موقعیت فعلی تجهیزات مرتبط با سلاح سازی همچنان ناشناخته باقی مانده است.

با توجه به این داده‌ها ایران در موقعیت قدرتمندی برای از سرگیری فعالیت‌های هسته‌ای بدون شناسایی و یا توقف است.

چهارم: کمک‌ها و خریدهای خارجی: اسناد نشان می‌دهد که ایران بیش از آن چه که پیش از این اعلام شده بود، از کمک‌های خارجی استفاده کرده است، اگرچه این کمک‌ها از حکومت‌های خارجی نبوده است.

ایران به ارتباطاتش با شبکه بازار سیاه هسته‌ای عبدالقدیرخان معروف است. قبلا نیز کارشناس برنامه هسته‌ای اتحاد جماهیر شوروی بنام «ویاچسلاو دانیلنکو» در برنامه و تلاش‌های هسته‌ای ایران مشارکت داشته؛ اگرچه هم ایران و هم دانیلنکو همکاری شان را بر تولید نانو الماس‌ها اعلام کرده‌اند. اسناد نشان می‌دهد که ایران بدنبال جذب تعدادی از دانشمندان خارجی بوده است. به گفته مقامات اسرائیلی بیش از ۱۲ فرد از حوزه‌های تخصصی مختلف از چند کشور، نقشی کلیدی را در کمک به پیشروی برنامه هسته‌ای ایران داشته‌اند.

اسناد نشان می‌دهد که ایران تلاش گسترده‌ای برای خرید تجهیزات و مواد از خارج برای برنامه هسته‌ای خود داشته است. اگرچه با توجه با پیشرفت‌های فنی سریع برنامه هسته‌ای ایران و بومی سازی آن، با احتیاط می‌توان گفت که امثال کمک‌هایی که ایران از شکبه عبدالقدیرخان دریافت می‎‌کرد، دیگر در قابلیت‌های تسلیحاتی ایران در آینده تعیین کننده نخواهد بود.

یک موضوع مهم در آرشیو و اسناد این است که بودجه خاصی برای خرید اورانیوم غنی شده با غنای بالا(۲۰ درصد به بالا) از خارج از ایران در نظر گرفته شده بود و این موضوع خطر اشاعه تسلیحات هسته‌ای و مواد با کاربرد هسته‌ای را توسط بازیگران دولتی و غیردولتی در جهان افزایش می‌دهد.

پنجم: کشف فعالیت‌ها و تاسیسات مخفی: اسناد نشان می‌دهد که ایران برای مدت‌های مدیدی درگیر یکسری تلاش‌های مخفی برای توسعه تسلیحات هسته‌ای بوده که سال‌ها مخفی باقی مانده است.

وقتی ایران در سال ۲۰۰۳ تصیم به توقف برنامه هسته‌ای خود گرفت، مسیر دسترسی به کارشناسان، تکنولوژی و زیرساخت‌ها برای تولید تسلیحات هسته‌ای بسیار دشوار بود. در حالی که بسیاری به ایران مظنون بودند، گستره تلاش های این کشور تا زمان کشف اسناد هسته‌ای نیز پنهان باقی مانده بود. بویژه ایران مجموعه تونل بزرگی را در پارچین برای اهداف مرتبط با کار بر روی اورانیوم برای تسلیحات هسته‌ای حفر کرد. مقامات اسرائیلی نتیجه گرفته‌اند که در زمان صدور فرمان توقف فعالیت‌های هسته‌ای، تجهیزات خریداری شده بودند، اما نصب نشدند.

اسرائیلی‌ها گفته‌اند که به مانند آمریکا از وجود تونل‌ها آگاه بودند، اما از ارتباط این تونل‌ها با بحث هسته‌ای خبر نداشتند و این بدان معنی است که مسائل مرتبط با تسلیحات ایران از جمله تاسیسات عمده، تا مدت‌ها مخفیانه باقی مانده بود و این علی رغم تلاش‌ها و اقدامات گسترده سازمان‌های اطلاعاتی درباره رصد برنامه هسته‌ای ایران بوده است.

در واقع قبل از این تصور می شد که پروژه AMAD با هدف در اختیار داشتن منبع اورانیوم و پروژه نمک سبز دنبال می‌شد، اما عکس‌های آرشیوی نشان می‌دهد که پروژه AMAD همچنین بر اساس سانتریفیوژها دنبال می‌شده است. لذا ما در حال حاضر نمی‌دانیم که این سانتریفیوژها کجا هستند، کجا کار می‌کردند و آیا آن‌ها با۶ UF آزمایش شدند یا خیر؟ این اسناد در واقع نشان می‌دهد که درک و آشنایی آمریکا با برنامه هسته‌ای ایران آن قدر که گفته شده بود، کامل نبوده است.

آرشیو نشان می‌دهد که آژانس درک خوبی از برنامه هسته‌ای ایران و مشخصات آن داشته استدر عین حال آرشیو نشان می‌دهد که آژانس درک خوبی از برنامه هسته‌ای ایران و مشخصات آن داشته است. برخی از سناد به روابط ایران و اژانس مرتبط هستند و نشان می‌دهد که ارتباطات رسمی زیادی میان ایران و آژنس وجود داشته است.

مقامات اسرائیلی همچنین مدعی شده اند که به مدارکی دست یافته اند که نشان دهنده نفوذ ایران در آژانس است و در برخی مواقع ایران از سوالات و خواسته‌های مورد نظر آژانس باخبر بوده است و می دانسته که آژانس از چه مکان‌هایی می خواهد بازدید کند. اسناد همچنین تلاش‌های ایران برای گمراه کردن و مخفی کردن اطلاعات از آژانس را تائید می‌کند.

ششم: گام‌های بعدی: اسناد و مطالب آرشیو، مسائل مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را برجسته می‌سازد و توانایی‌های ایران را نشان می‌دهد که نیاز خواهد بود تا دیگر طرف‌های برجام و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از آن با خبر باشند و نیاز است تا ما این موضوعات را در هرگونه مذاکرات و گفتگوهای آتی با ایران در نظر داشته باشیم.

اسناد جدید به تصویری جدید از برنامه هسته‌ای ایران و نگرانی‌ها منجر شده است. اگرچه ما انتظار نداریم که این نتیجه‌گیری صرفا به یک تصمیم سیاسی (چه برجام و یا چه استفاده از زور) منجر شود. بویژه وقتی که ایران بیش از آن که در نظر داشتیم، توانایی و قابلیت انجام اقداماتی نظیر شکافت مواد و تسلیحات سازی را دارد، حفظ محدودیت‌ها ضروری تر از قبل است. در عین حال مقامات اسرائیلی به ما گفتند که براساس مدارک مقادیر اعلام نشده‌ای از اورانیوم در ایران است، اگرچه آن ها چنین مدارکی را نشان ندادند، اما اگر این چنین باشد به معنای نقض توافقات از سوی ایران است.

همچنین اگر قرار بر مذاکرات و گفتگوهای هسته‌ای جدید و بیشتر با ایران هست، نیاز به این است تا مذاکره کنندگان با ایران از اطلاعات و افشارگری‌های صورت گرفته براساس اسناد مطلع باشند.

حقیقت این که آرشیو و اسناد نشان می‌دهند که خطوط و اهداف اصلی هسته‌ای ایران از همان ۱۵ سال پیش بسته شده، و این موضوع نباید به عنوان فاکتور و شاخصه اصلی در رابطه با ایران در نظر گرفته شود، اما از آن‌ها نیز نمی‌توان چشم پوشی کرد.»

بررسی گزارش هاروارد نشان می دهد که زمینه چینی برای طرح موضوعاتی که آژانس را در دوره جدید وارد مسائلی کند که پیش از این پرونده آنها بسته شده شروع شده استبررسی گزارش هاروارد نشان می دهد که زمینه چینی برای طرح موضوعاتی که آژانس را در دوره جدید وارد مسائلی کند که پیش از این پرونده آنها بسته شده شروع شده است. اگرچه در گزارش آمده است که «آرشیو نشان می‌دهد که آژانس درک خوبی از برنامه هسته‌ای ایران و مشخصات آن داشته است. برخی از سناد به روابط ایران و اژانس مرتبط هستند و نشان می‌دهد که ارتباطات رسمی زیادی میان ایران و آژنس وجود داشته است.» ولی سعی دارد با معرفی اسرائیل به عنوان مرجع راستی آزمایی برنامه هسته ای ایران اهداف این رژیم و آمریکا را دنبال کند.

گزارش هاروارد بر اساس اسناد ادعایی نتانیاهو است که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه ایران در خصوص آن اعلام کرده بود اظهارات نخست وزیر اسرائیل تکرار اطلاعات قدیمی است که قبلا توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد بررسی قرار گرفته بود.

«اولی هاینونن» معاون و رئیس وقت بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی و مشاور ارشد اندیشکده «بنیاد دفاع از دموکراسی» در زمینه علوم تحلیلی و منع اشاعه هسته ای و عضو اندیشکده «مرکز بلفر» دانشگاه هاروارد نیز در گفتگویی با خبرگزاری مهر در خصوص این اسناد گفته بود: بخشی از اسناد ارائه شده نتانیاهو را در سال ۲۰۰۸ به آژانس اراده داده است» وی در عین حال گفته بود «مرجع صلاحیت دار برای بررسی تطابق ایران با برجام آژانس است.»

اما روند فعلی را شاید بتوان در مصاحبه «هاینونن» با خبرگزاری مهر درک کرد در جایی که از وی سوال شد: «به عقیده شما، ممکن است مرحله سوم کاهش تعهدات برجامی ایران خطرناک باشد؟ ممکن است با این اقدام، پرونده ایران به شورای امنیت برود؟

هاینونن: سه راه برای دخیل کردن شورای امنیت وجود دارد. یک گزینه این است که مستقیم سراغ شورای امنیت برویم و گزینه دوم هم از راه استناد به روند حل اختلاف برجام میسر می‌شود. در این مرحله، با توجه به میزان کاهش تعهدات از سوی ایران، هر ۲ گزینه دشوار است. گزینه سوم، قطعنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در باب عدم تطبیق ایران با پادمان‌های توافق است. یافته‌های اتمی به دست‌آمده در تهران به شدت حاکی از این است که ایران می‌تواند در حال نقض الزاماتش مبنی بر اعلام تسهیلاتی باشد که اوایل دهه ۲۰۰۰، با اهداف تسلیحات هسته‌ای، طراحی و ساخته ‌شده‌اند و باید در اعلامیه‌های ارائه شده به آژانس بین‌الملل انرژی اتمی گنجانده می‌شدند.»

سناریوی سوم مورد اشاره هاینونن، ارتباط با گزارش اخیر آژانس پیدا می کند که در آن ادعا شده: آژانس ذرات اورانیوم طبیعی ساخت بشر در مکانی که توسط ایران به آژانس اظهار نشده بود، شناسایی کرده است.

«مارک فیتزپاتریک» در خصوص این ادعای آژانس به شبکه «بی بی سی» گفته بود پیدا شدن اجزای اورانیوم در سایت اعلام نشده از سوی ایران، اگرچه نقض برجام نیست ولی خلاف پادمانهای آژانس است«مارک فیتزپاتریک» در خصوص این ادعای آژانس به شبکه «بی بی سی» گفته بود پیدا شدن اجزای اورانیوم در سایت اعلام نشده از سوی ایران، اگرچه نقض برجام نیست ولی خلاف پادمانهای آژانس است.

جنجال ها در این خصوص در حالی است که «میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌ های بین‌ المللی مستقر در وین دیروز سه شنبه درباره جنجال آفرینی های برخی کشورهای غربی پیرامون ادعای کشف ذرات اورانیوم در ایران اعلام کرد: «گمانه‌ زنی‌های زیادی درباره این عبارت وجود دارد و به عنوان یک یافته داغ که از عدم صداقت ایران حکایت دارد، ارائه شده است. این مسأله از واقعیت به دور است، چراکه نگرانی مربوط به کشف ذرات اورانیوم به دوره حدودا بین دهه ۱۹۹۰ تا نهایتا سال ۲۰۰۵ بازمی‌گردد. این موضوع هیچ ارتباطی به برجام ندارد و نشانگر هیچگونه تخلف فاحشی از سوی ایران نیست.»

اگرچه آژانس پرونده «ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته ای ایران» را بسته شده اعلام کرده بود اما تلاشهای اخیر با زمینه چینی هایی که عنوان شد نشان از برنامه جدید برای تحت فشار قرار دادن این نهاد بین المللی دارد که تنها مرجع رسیدگی به انطباق ایران با برجام دارد.

این نهاد در صورتی که وظیفه اصلی آن یعنی رسیدگی «فنی» به برنامه هسته ای ایران را مورد توجه قرار دهد و تحت تأثیر فشارهای سیاسی نباشد می تواند وظیفه ذاتی خود را حفظ کند.

مهر