بودجه 99 قربانی می‌گیرد!/ چرخه معیوب حمایت از تحقیق و پژوهش

مسئولان اگر می‌خواهند به کشوری با رشد اقتصادی بالا برسند و به گردونه رقابت با کشورهای تراز در این حوزه بپیوندند، باید به‌دنبال ارتقای سطح شاخص‌های تحقیقاتی خود باشند که البته تحقق این امر، مستلزم تخصیص بودجه کافی و حذف نگاه هزینه‌زا به مقوله پژوهش است.

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری ایسکانیوز، حبیبه رحیمیان؛ بحث پژوهش و فناوری یکی از ارکان کلیدی توسعه هر کشوری به شمار می‌رود. اگر این حوزه مورد توجه اساسی مسئولان قرار گیرد به طور یقین دستاوردهای خوبی در این عرصه به ثمر خواهیم رساند؛ اما متاسفانه حوزه پژوهش و فناوری طی سال‌های اخیر مورد غفلت و بی توجهی مسئولان قرار گرفته به طوری‌که چند سال است بودجه ناچیزی برای این بخش در نظر گرفته‌اند. بودجه ای که کفاف روشن کردن کامپیوتر را نمی دهد چه برسد به پیشرفت علمی کشور.

می توان یادآور شد که اعتبارات لحاظ شده در لایحه بودجه ۹۹ برای مراکز پژوهشی و پژوهشگاه‌های دانشگاه‌ها، رقمی حدود ۷هزار و ۴۴۱میلیارد ریال است که در مقایسه با بودجه سال ۹۸، تنها ۲.۱۲صدم درصد افزایش دارد. به نظر می‌رسد این افزایش ناچیز بودجه پژوهشی در لایحه بودجه ۹۹، احتمال تحقق سهم ۴درصدی از تولید ناخالص ملی را به صفر برساند؛ به طوری که وزیر علوم نیز این موضوع را تایید کرده و گفته است: با توجه به اینکه بودجه سال آینده نسبت به بودجه امسال تغییر چندانی نداشته، لذا بعید است سال آینده سهم پژوهش از تولید ناخالص ملی خیلی بیشتر از امسال شود.

یکی از نکات حائز اهمیت در کشورهای پیشرفته، سهم قابل توجه بخش خصوصی و غیردولتی در حمایت از پژوهش است. این فرایند اما در ایران به عنوان کشوری در حال توسعه که سعی دارد سهم پژوهش از (G.D.P) را به ۴درصد برساند، به نظر معیوب است. در حال حاضر بار سنگین تعهد برای تحقق این عدد روی دوش بخش دولتی قرار گرفته است.

در همین راستا سید جواد ساداتی‌نـژاد عضو کمیسیون آمـوزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم و فناوری ایسکانیوز، گفت: اگر بخواهیم بودجه سال ۹۹ را مرور کنیم باید بگوییم دولت بودجه ۹۹ را درشأن علم و فناوری ندیده است، درحالی که انتظار می‌رفت بودجه بر اساس اسناد بالادستی تنظیم شود.

بودجه تخصیصی به این حوزه‌ها با شرایط مالی و تورمی همخوانی ندارد، لذا اگر بیشترین نگاه به بخش پژوهش و دانشگاه داشته باشیم با تخصیص این بودجه حوزه پژوهش و فناوری قاعدتا بیشترین آسیب را خواهد دید. شرایط تحریمی را می‌دانیم؛ اما حوزه علم و فناوری نباید دستخوش کاهش بودجه می‌شد.

در برخی بخش‌ها مانند معاونت علمی و فناوری ۴۰‌درصد کاهش بودجه داریم و در واقع ستادنانو، بنیاد نخبگان، زیست فناوری و هوافضا نیز با افت بودجه مواجه هستند. در حالی که حوزه علم و فناوری نباید گرفتار این موضوع شود؛ چرا که با کاهش بودجه صدمات جبران‌ناپذیری به این بخش‌ها اعمال خواهد شد. لذا ارزیابی‌های صورت گرفته از بودجه سال 99 بیانگر این است که به حوزه پژوهش و فناوری عنایت و توجهی نشده است؛ ولی مجلس شورای اسلامی مثل سال‌های گذشته در این زمینه اقدامات اساسی را انجام خواهد داد تا بتواند بخشی از این کسری را جبران کند.

همچنین یکی از موارد مهم و موثر در توسعه کشور بخش علم و فناوری است. متاسفانه بودجه فناوری با توجه به نگاه تورمی و توسعه‌ای نسبت به سال قبل افزایش نیافته است و این امر باعث می‌شود که حوزه فناورهای نوین و حمایت از نخبگان دچار ضعف شود.

طبق برنامه ششم توسعه و سیاست‌های کلی نظام علم و فناوری سهم پــژوهش از GDP تــا ســـال ۱۴۰۴ بـایـد بــه 4 درصـد برسد. یکی ازضعف‌های لایحه بـودجه این است کـه اعتبارات پـژوهش طبق سند بالادستی نیست و بـا آن تناسبی ندارد، باید گفت دولت در ایـن زمینه قانون را رعایت نکرده اسـت.

بحث دیگر کاهش اعتبارات دانشگاهی در حوزه دفاعی و حمایت کننده‌های حوزه دفاعی است. به عنوان مثال بودجه دانشگاه امام حسین نزدیک 50‌درصد کاهش داشته است. برای اینکه دانشگاه‌ها بتوانند از رشد معمول برخوردار شوند باید حمایت‌های اساسی در این عرصه صورت گیرد؛ حتی اگر این حمایت‌ها ناچیز باشد تا دانشگاه به روند توسعه خود ادامه دهند.

بالاخره طبیعی است که گاهی کشور با محدودیت مالی مواجه می‌شود و در بخش‌های مختلف اثرگذار است و با توجه به شرایطی که داریم طبیعتا دانشگاه‌ها هم به این محدودیت‌ها مواجه هستند. ما باید به گونه‌ای تلاش کنیم که فرایندهای توسعه متوقف نشود چرا که دوباره رام کردن پژوهش به راحتی امکانپذیر نیست. لذا در این شرایط باید پژوهش را حفظ کنیم اما به کندی. در همه دانشگاه‌ها و حوزه های پژوهشی باید عنایت و دقت داشت.

شرکت‌های دانش بنیان که با مدیریت معاونت علم و فناوری مسیر توسعه و اشتغال را به خوبی طی می‌کند؛ اما این نکته را نباید فراموش کرد که این شرکت‌ها برای توسعه زیرساخت‌ها و اخذ تهسیلات نیاز به حمایت اساسی دارند. بنابراین لزوما نباید تنها آن را در اعتبار دولت دید؛ لکن برای حمایت از زیرساخت‌ شرکت‌های دانش‌بنیان نیاز به اعتبار داریم. همچنین در کنار تسهیلات باید موضوع اعطای مجوزها و حمایت‌های حقوقی نیز در نظر گرفته شود. در همین راستا صندوق نوآوری و شکوفایی شکل گرفت تا بتواند نیازهای کلیدی این شرکت‌ها را برطرف سازد.

معاونت علم و فناوری باید براساس شرایط اقتصادی موجود بتواند از ظرفیت حداکثری این شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کند تا این شرکت‌ها خودشان بتوانند با اتکا به منابع خصوصی رشد و توسعه پیدا کنند.

همچنین محدودیت‌های مالی برای این فناوری فضایی نیز جاری و ساری شده است؛ ولی ما باید تلاش کنیم که با جلب مشارکت بخش خصوصی منابع جدیدی در کنار منابع محدود اختصاص دهیم. همچنین باید از توانمندی جوانان برای توسعه کشور استفاده کنیم.

در ادامه علیرضا سلیمی دبیر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی گفت: یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش ها در کارهای تحقیقاتی و پژوهشی موضوع تأمین بودجه کافی است که اگر حمایت کافی صورت گیرد دانشگاه ها و مراکز علمی و همچنین پژوهشگاه‌ها می توانند در مدت زمان کوتاهی به نتایج و دستاوردهای بزرگی دست یابند.

در حال حاضر تأمین بودجه برای فعالیت‌های پژوهشی مشکل اصلی بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی است که باید دولت نسبت به این موضوع حساسیت نشان دهد و این مشکل را رفع کند. اگر قرار است موفقیت‌هایی در عرصه شرکت‌های دانش‌بنیان داشته باشیم باید بخش پژوهش و فناوری و تحقیقات را توسعه دهیم تا بتوانیم به بخش فناوری‌های نوین و تجاری سازی دست پیدا کنیم در غیر اینصورت شاهد افت شدید در این حوزه‌ها خواهیم بود.

متاسفانه سال گذشته از صندوق توسعه ملی 200 میلیون دلار برداشت کردیم صندوق توسعه سرمایه بین لفظی است متاسفانه دولت این درآمد را صرف امور جاری کشور کرد. این درحالی‌ست که دولت باید از منابع صندوق توسعه ملی حداقل یک میلیارد دلار به بخش پژوهش اختصاص دهد. همچنین دولت نباید به بودجه پژوهش دانشگاهی و پژوهشگاهی به دلیل برخی از مشکلات دستبرد بزند.

حال که استارت‌آپ‌های ایرانی عمدتا در حوزه فناوری اطلاعات و خدماتی هستند و معاونت علمی حمایت از استارت‌آپ‌های حوزه فنی مهندسی، سلول‌های بنیادی، هوا فضا و رشته‌های مختلف فناوری را در دستور کار قرار داده است. همچنین تاسیس کارخانه های نوآوری در کلانشهرها به منظور ایجاد مراکزی برای فعالیت استارت‌آپ‌ها وشرکت‌های دانش‌بنیان و شتاب‌دهنده‌ها ازبرنامه‌های جدی معاونت علمی است.

ایران اگر می‌خواهد به کشوری با رشد اقتصادی بالا برسد و به گردونه رقابت به کشورهای تراز در این حوزه بپیوندد، باید به دنبال ارتقای سطح شاخص‌های تحقیقاتی خود باشد که البته تحقق این امر، مستلزم تخصیص بودجه کافی و حذف نگاه هزینه‌زا به مقوله پژوهش است؛ اما طبیعی است که این سهم نیم درصدی پژوهش از تولید ناخالص داخلی ما را به این آرمان و اهداف ترسیم شده در اسناد بالادستی نظام در حوزه علم وفناوری، نزدیک نخواهد کرد.

به طور کلی، رشد وشتاب فعالیت‌های معاونت علمی در حمایت از نوآوران، فناوران و شرکت‌های دانش‌بنیان با مشکل مواجه خواهد شد. مسئولان دانشگاهی کشور به خصوص دانشگاه‌های بزرگ معتقدند که با این وضعیت بودجه‌ای، در سال آینده مدیریت مراکز علمی و پژوهشی بسیار سخت خواهد شد.

انتهای پیام/

کد خبر: 1056618

وب گردی

وب گردی