گروه دانشگاه ایسکانیوز؛ سارا طاهری- دانشگاه آزاد اسلامی در سالهای اخیر تمام تلاش خود را کرده است تا منابع انسانی و تحقیقاتی خود را در جهت کمک به صنعت و پیشرفتهای علمی به کار گیرد. تلاشی که با اقدامات پژوهشی گره خورده است. طرح عناوینی مانند «دانشگاه حل مساله» که دغدغه اصلی خود را حل مشکلات جامعه و صنعت میداند، باعث شده این دانشگاه نگاه خود را از آموزشی صرف به سمت پژوهش تغییر دهد تا از این طریق ارتباطی را که سالهاست بین دانشگاه و صنعت دچار اختلال شده، بازسازی کند. در این راستا اقدامات زیادی نیز انجام شده که شاید مهمترین آن راهاندازی طرحی با عنوان پایش بود که دیگر کمتر کسی است این طرح را نشناسد و از جزئیات آن خبر نداشته باشد. اما دانشگاه آزاد اسلامی این روزها یک برگ دیگر از فعالیتهای پژوهشی را ورق زده و سامانهای ایجاد کرده که فعالیتهای پژوهشی واحدهای دانشگاهی را پایش و ارزیابی میکند. حرف از «سامانه سماپ» دانشگاه آزاد اسلامی است؛ مخفف سامانه «سامانه متمرکز آمار و اطلاعات پژوهشی».
آبان ماه امسال بود که خبر رسید سامانه متمرکز آمار و اطلاعات پژوهشی «سماپ» پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی با هدف پایش و ارزیابی فعالیتهای پژوهشی واحدهای دانشگاهی راهاندازی شده است. خبری که میتوانست نوید بخش ساماندهی به فعالیتهای پراکنده پژوهشی در این دانشگاه باشد. این سامانه در راستای سامانه جامع پژوهشی دانشگاه است و آمار ثبت شده توسط واحدها و مراکز دانشگاهی به صورت گزارشات سه ماه «پایان هر فصل» برای بهرهبرداری و پایش در سه سطح واحدهای دانشگاهی، استان و سازمان مرکزی دانشگاه مورد استفاده قرار میگیرد.
دریافت اطلاعات یکپارچه حوزههای پژوهشی
اما فکر ایجاد این سامانه از کجا رسید؟ نبود سامانههای متمرکز در حوزه پژوهشی دانشگاه باعث شده بود بسیاری از اطلاعات بر حسب نیاز از واحدهای دانشگاهی به صورت غیر متمرکز، گسسته و در قالب جدول و فرم دریافت شود. البته سامانههای مجزایی وجود داشت که اطلاعات پراکندهای را ارائه میکردند، اما هیچ سامانهای متمرکز و منسجمی برای ترکیب آمار و اطلاعات پژوهشی وجود نداشت. به طور مثال در خصوص مقالات دانشگاه، صرفا آمار مقالاتی که مشمول تشویق شده بودند و یا از سامانههای متمرکز WOS و Scopus استخراج میشد، مورد استناد قرار میگرفت و آمار سایر مقالات کنفرانسی، مجلات داخلی و یا مقالاتی که مشمول تشویق قرار نگرفته بودند، در دسترس نبود.
بنابراین مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی برای رفع این مشکل به فکر چاره افتادند و تا زمان راهاندازی سامانه جامع پژوهشی دانشگاه، سامانه متمرکز آمار و اطلاعات پژوهشی (سماپ) را در پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه ایجاد کردند. کاری که سماپ انجام میدهد این است که آمار و اطلاعات حوزههای مختلف پژوهش را در قالب یک سامانه پژوهشی دریافت میکند. در واقع مهمترین ویژگی آن دریافت اطلاعات یکپارچه حوزههای پژوهشی است.
ثبت آمار پژوهشی در پایان هر فصل
در «سماپ» ثبت آمار پژوهشی در پایان هر فصل صورت میگیرد بنابراین چهار گزارش در هر سال از روند فعالیتهای پژوهشی واحدهای دانشگاهی در دسترس واحد، استان و حوزه پژوهشگاه قرار میگیرد. اما هدف این سامانه مشخصا چیست؟ در اختیار قرار دادن امکان رصد آمار فعالیتهای پژوهشی واحدهای دانشگاهی توسط واحد دانشگاهی مهمترین هدفی است که مسئولان دانشگاه توسط این سامانه دنبال میکنند. عملکردهای پژوهشی واحدها در سطح استان مربوطه نیز مشاهده شده و در سطح پژوهشگاه نیز عملکرد تمام فعالیتهای پژوهشی واحدها و استانها به صورت فصلی مشاهده و مقایسه میشود.
در سامانه سماپ 12 جدول و ساختار اطلاعاتی به واحدهای دانشگاهی معرفی شده است؛ به عنوان نمونه کتابهایی که واحدهای دانشگاهی چاپ کرده، تعداد همایشهایی که برگزار کرده، تعداد کتابهایی که در کتابخانهها موجود است و تعداد مقالاتی که اعضای هیات علمی واحد دانشگاهی ارائه دادهاند. این ساختارهای پژوهشی در قالب جداول 12 گانه تنظیم و اطلاعات سال 97 واحدها بر اساس اطلاعات سه ماهه به علاوه اطلاعات پژوهشی سه ماهه اول و دوم سال 98 در سامانه ثبت و اطلاعات تجمیع شده است. واحدهای دانشگاهی در فاز بعدی قرار است اطلاعات سه ماهه سوم سال 98 را نیز ثبت کنند. این آمار به واحدهای دانشگاهی و حتی استان مربوطه کمک میکند که بتوانند برنامهریزی و جهتگیری درستی را در خصوص پتانسیلهای استان داشته باشد. به طور مثال وقتی یک استان اطلاعات پژوهشی واحدها را بررسی میکند به صورت اتفاقی متوجه میشود فلان واحد دانشگاهی به یک صنعت خاص سوق پیدا کرده است. در چنین شرایطی استان تلاش میکند خود را قطب آن صنعت کند و یا تمرکز بیشتری برای پاسخگویی به نیاز آن صنعت داشته باشد.
مدل کاری سامانه
سطح واحد دانشگاهی: امکان ثبت آمار پژوهشی و گزارش گیری فصلی در سطح واحد دانشگاهی
سطح استان: امکان گزارش گیری آمار پژوهشی در سطح کلیه واحد های دانشگاهی استان
سطح سازمان مرکزی: امکان گزارش گیری آمار پژوهشی در سطح کشور
آمار ثبت شده فعالیتهای پژوهشی پژوهشی توسط واحدها و مراکز دانشگاهی به صورت گزارشات سه ماه (پایان هر فصل) برای بهرهبرداری و پایش در سه سطح واحدهای دانشگاهی، استان و سازمان مرکزی دانشگاه مورد استفاده قرار میگیرد.
اقلام آمار پژوهشی
آیتمهای پژوهشی که در این سامانه ثبت میشود عبارتند از آمار مقالات، مجلات، پژوهانه، طرحهای پژوهشی، چاپ کتاب، برگزاری همایشها، کتابهای موجود در کتابخانهها، حوزه ارتباط صنعت و جامعه، کارآموزی دانشجویان، ثبت اختراعات، ماموریتهای مطالعاتی، مراکز تحقیقات، برگزاری دورههای توانمند سازی پژوهشی.
نکته دیگر این که تاکنون 70 درصد واحدهای دانشگاهی، آمار پژوهشی خود را ثبت کرده کردهاند و سایر مراکز از طریق واحد مادر اطلاعات خود را ثبت کرده اند. نتایج هم در قالب خروجی Excel در اختیار واحدهای دانشگاهی، استان و ستاد برای تحلیل و بهره برداری قرار میگیرد.