به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز؛ مسعود کیخا، روایت‌ها درباره نحوه تاسیس دانشگاه تهران به عنوان اولین دانشگاه مدرن ایران متفاوت است. طبق یکی از این روایت‌ها، «دکتر محمود حسابی» که پیش از این اولین مدرسه مهندسی ایران را راه‌اندازی کرده بود؛ پیشنهاد تاسیس دانشگاه تهران را نوشت و پیش «علی‌اصغر حکمت»، وزیر وقت فرهنگ برد. حکمت هم طرح را برای تصویب نزد «عیسی صدیق اعلم»، رییس تعلیمات عالیه فرستاد؛ اما صدیق‌ اعلم طرح را نپذیرفت و گفت: «دکتر و مهندس شدن کار فرنگی‌هاست نه کار ما».

بعد از این ماجرا، حکمت وقت ملاقاتی با رضاخان برای دکتر حسابی می‌گیرد و او هم طرح خود را برای رضاخان توضیح می‌دهد. رضاخان که توضیحات دکتر حسابی را نفهمیده بود از او می‌پرسد: «که چه شود؟»، دکتر حسابی هم پاسخ می‌دهد: «به جای آن که جوانان ما به فرنگ بروند در مملکت خودمان دکتر و مهندس آموزش ‌می‌دهیم». رضاخان باز می‌پرسد: «که چه شود؟» و دکتر حسابی می‌گوید: «این جاده‌ها و راه‌آهن را آلمانی‌ها می‌سازند؛ مهندسین خودمان آن را بسازند». 

رضاخان که ساختن راه‌آهن یا جاده‌ی خاکی توسط ایرانی‌ها برایش یک امر غیرقابل باور بوده؛ از دکتر حسابی می‌پرسد: «این آرزوهایی که می‌گویید بعد از چند سال به نتیجه می‌رسد؟» بعد از توضیحات دکتر حسابی که طول تحصیلات در رشته‌های مختلف را بین سه تا پنج سال بیان می‌کند؛ رضاخان به حکمت دستور می‌دهد که قانون تاسیس دانشگاه را بنویسد و به مجلس ببرند.

نکته مهمی که این روایت دارد؛ فارغ از اینکه صحیح باشد یا نه، این است که هدف از تاسیس دانشگاه رفع نیازهای کشور توسط خودمان بوده و اینکه برای نیاز کشور نباید دستمان جلوی خارجی دراز باشد.

تحریم داخلی

در حال حاضر نزدیک به ۱۰ سال است که ما درگیر سخت‌ترین و بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها در دنیا علیه یک کشور هستیم. در ۱۰ سال اخیر مردم درگیر سخت‌ترین شرایط اقتصادی بودند و هستند. اگر در این سال‌ها به جای امید بستن به رفع تحریم، توسط کسانی که خودشان تحریم‌کننده هستند؛ به توان دانشگاه‌های کشور اعتماد می‌شد یقیناً وضعیت اقتصاد و تولید ما بهتر از وضعیت کنونی بود.

تولید داخلی مهمترین عامل تعیین کننده وضعیت اقتصاد یک کشور است. اگر موانعی که برای ارتباط بین دانشگاه و صنعت وجود دارد رفع می‌شد؛ اکنون بسیاری از صنایعی که به خاطر تحریم تولیدشان کم شده یا خوابیده، زنده بودند و ما با این همه مشکل مواجه نبودیم.

مسئولان کشور باید از خود سوال بپرسند که چطور ممکن است در بدترین شرایط تحریم باز هم ویزای نخبگان ما توسط همان کشورهای تحریم کننده صادر می‌شود. به قول میررضا مجیدی رئیس دانشگاه تبریز، «محرمانه‌ترین سلاح آمریکا، ویزای نخبگان است». مجیدی در گفت‌وگو با «ایسکانیوز» عنوان کرد: «به نظر من دانشگاه‌ها بهترین نیروها را تحویل جامعه می‌دهند، اما چطور می‌شود که دانشجوی ایرانی وقتی به آمریکا و اروپا می‌رود، در سطح نخبگان قرار می‌گیرد».

این سوالی است که مسئولان دولتی باید از خود بپرسند که چرا حتی دانشجوهای با سطح متوسط ما هم وقتی از کشور خارج می‌شوند؛ بعضاً در بهترین شرکت‌های خارجی مشغول به کار می‌شوند و آنجا نه تنها دغدغه شغل ندارند که حتی نیازهای جدید آن شرکت را هم می‌توانند برطرف کنند. چرا ما نمی‌توانیم از این توان بالقوه خود استفاده کنیم؟

حل مشکلات تولید و نقش دانشگاه

در دهه ۹۰ به جز سال ۹۴، «اقتصاد» نقشی محوری در انتخاب شعار سال توسط رهبری داشته است. از سال ۹۶ هم تاکید ایشان در انتخاب شعار سال، حمایت از تولید بوده است. تکرار شعار اقتصادی در یک دهه اخیر نشان‌دهنده این است که این مشکل هنوز حل نشده است. بسیاری از مشکلات و موانع بر سر تولید به ساختارهای اقتصادی و تامین نقدینگی مربوط می‌شود اما دانشگاه هم به عنوان بخشی از سیستم جامعه و جزئی از زنجیره توسعه، نقش مهمی در حل مسائل تولید دارد. رئیس دانشگاه تبریز درباره ادامه یافتن مشکلات اقتصادی به رغم تاکیدات مقام معظم رهبری، گفت: «یک طرف این مشکل دانشگاه است و طرف دیگر مشکلاتی است که در زیرساخت های صنعتی کشور وجود دارد».

حجت الاسلام حسن خیری رئیس دانشگاه آزاد اسلامی قم درباره نقشی که دانشگاه می‌تواند در پشتیبانی از تولید داشته باشد، به «ایسکانیوز» گفت: دانشگاه در پشتیبانی از تولید نقش ویژه‌ای دارد؛ با ایجاد دانش، مهارت‌افزایی و تربیت نسل جوان دارای ابتکار، خلاقیت و کارآمدی برای مسیر تولید و پیشرفت اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی این پشتیبانی صورت می‌گیرد».

صنعت و اقتصاد برای همه کارهای خود از نیروی انسانی گرفته تا ایجاد نوآوری و مدیریت پروژه‌ها نیازمند دانشگاه است. در واقع دانشگاه مغز متفکر جامعه است و اگر دانشگاه فعال و پویا نباشد؛ پیشرفت و توسعه‌ای هم‌در ‌اقتصاد رخ نخواهد داد. یعقوب محمدی‌فر رئیس دانشگاه همدان در این باره به «ایسکانیوز» گفته است: «دانشگاه به عنوان یک زیرسیستم در جامعه که خودش دارای زیرسیستم‌هایی است؛ باید در زمینه آموزش، پژوهش، کارآفرینی، مسئولیت اجتماعی و حکمرانی فعال شود».

مشکل کجاست؟

نقش بی‌بدیل دانشگاه در حل مشکلات اقتصادی کشور بر هیچکس پوشیده نیست؛ اما مشکل کار کجاست که به این نقش، آن طور که باید و شاید توجه نمی‌شود. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی قم در این باره می‌گوید: «تربیت دانشجو در راستای حل مسائل و نیازهای اساسی جامعه، امری است که سال‌ها در ساختار وزارت علوم و دانشگاه‌های کشور مورد غفلت قرار گرفته است». خیری معتقد است دانشگاه‌های ما به سمت برنامه‌هایی می‌روند که در غالب موارد به روز نیستند و بر اساس مباحث نظری غیرکاربردی شکل گرفته‌اند. 

تربیت نیروی انسانی‌ای که بتواند مشکلات کشور را حل کند؛ نیازمند شناخت درست نیازهای جامعه است. این شناخت صورت نمی‌گیرد مگر اینکه یک ارتباط واقعی بین دانشگاه و جامعه برقرار شود. احمد محقر رئیس دانشگاه بجنورد در این باره به «ایسکانیوز» گفت: «باید این ضرورت ایجاد شود که تبدیل مشکلات موجود به مسائل علمی، نیازمند ارتباط بین دانشگاه و جامعه است».

رحیم حب‌نقی رئیس دانشگاه ارومیه هم معتقد است آموزش و پژوهش نقش‌های اصلی است که دانشگاه برای تحقق شعار سال ۱۴۰۰ بر عهده دارند اما مشکل این است که آموزش و پژوهش در دانشگاه امروز جدای از جامعه، صنعت، اقتصاد و کشاورزی است. حب‌نقی در ادامه گفتوگوی خود با «ایسکانیوز» گفته است: «پژوهش‌های دانشگاهی باید به نفع تمام ارکان جامعه از جمله صنعت و کشاورزی باشد. اگر پژوهش و آموزش در دانشگاه‌ها به درستی انجام شود، دیگر فارغ‌التحصیلان بیکار نخواهند بود؛ یا جذب بازار کار می‌شوند یا خودشان کارآفرین خواهند شد».

اما رئیس دانشگاه تبریز در این باره نظر متفاوتی دارد و می‌گوید: «دانشجو و فارغ‌التحصیل ایرانی در دنیا با آموخته‌هایی که در دانشگاه‌های ایران فراگرفته کار می‌کند، اما این افراد در کشور جذب نمی‌شوند». مجیدی معتقد است که فقط درصد کمی از فارغ‌التحصیلان این امکان را دارند که کارآفرین شوند و برای افراد دیگر اشتغال‌زایی کنند.

 تربیت نیروی کارآفرین و دانشگاه حل‌مسئله

دانشگاه حل‌مسئله اخیراً مورد توجه نظام آموزش عالی قرار گرفته است و دانشگاه آزاد اسلامی در این مسیر پیش‌رو است. دانشگاه آزاد برنامه ۵ ساله خود را مبنی بر تبدیل شدن به دانشگاه حل مسئله تدوین کرده است. شورای عالی انقلاب فرهنگی هم از دانشگاه‌های مختلف خواسته در راستای مأموریت‌گرایی، مأموریت ویژه خود را مشخص کنند.

رئیس دانشگاه آزاد قم، مسئله‌محور شدن دانشگاه‌ها را حرکت دانشگاه به سمت آموزش، مهارت‌آفرینی، کارآفرینی و تربیت دانشجو در راستای حل مسائل و نیازهای اساسی جامعه می‌داند. خیری معتقد است حرکت دانشگاه‌ها به نسل چهارم و پنجم که موضوعات کارآفرینی و اجتماعی را مدنظر قرار می دهند؛ یک ضرورت است.

هوشنگ طالبی رئیس دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با «ایسکانیوز»، نیروی انسانی و دانش فنی را دو عامل موثر در توسعه و پیشرفت کشور در زمینه تولید و پشتیبانی بیان کرد و این دو را رسالت دانشگاه می‌داند. وی معتقد است اگر دانشگاه‌ها هم نیروی انسانی تربیت کرده و هم دانش تولید کنند آنگاه می‌توانند در خدمت تولید باشد.

طالبی معتقد است یکی از برکات تحریم‌های آمریکا ایجاد اعتماد به نفس در کشور بود، چراکه تحریم‌ها سبب شد صنعت به این نتیجه برسد که راه مبارزه با تحریم و دستیابی به تولید در داخل، باور داشتن به نیروهای داخلی و تکیه بر منابع داخلی است. اما مهم‌تر از باور صنعتگران، باور مسئولان و تصمیم‌گیران کشور است که به متخصصان و دانشگاهیان اعتماد کنند؛ هر چند گویا مرغ مسئولان دولتی همچنان یک پا دارد و بعد از گذشت هشت سال و در آخرین ماه‌های مسئولیتشان، هنوز تنها چاره کار را بیرون از مرزهای کشور جستجو می‌کنند.

انتهای پیام/