به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز، تغییرات احتمالی در سیاست خارجی دولت‌ها پس از انتخابات ریاست جمهوری در هر کشوری امری محتمل و مورد توجه سایر دولت‌هاست. با پایان یافتن انتخابات ریاست جمهوری در ایران و پیروزی آیت الله رئیسی، سوال‌های متعددی در خصوص موضوعات محوری سیاست خارجی کشورمان مطرح می‌شود؛ آینده توافق هسته‌ای، اولویت‌های روابط خارجی، تعامل با کشورهای همسایه و ... مثال‌هایی از آن هستند. دکتر منوچهر متکی به عنوان شخصی که خود سکانداری سیاست خارجی جمهوری اسلامی را بر عهده داشته و از طرفی ارتباط نزدیکی با رییس جمهور منتخب دارد، در گفتگویی اختصاصی به سوالاتی در خصوص سیاست خارجی دولت آتی پاسخ دادند.
از نظر دیپلمات برجسته کشورمان، شرایط کشور در هشت سال گذشته شرایط مطلوبی نبوده است؛ این امر هم در حوزه کشورداری و مدیریت داخلی اعم از اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و هم در حوزه روابط خارجی مشهود بود. وی ضمن اشاره به اینکه در طول یک سال گذشته در دو حوزه عمومی و تخصصی درگیر موضوع انتخابات 1400 بوده است، اظهار کرد که ضرورتی برای تغییر ریل گذاری در کشور وجود داشت. از همین رو، پس از به جمع بندی رسیدن در خصوص شخص آقای رئیسی به عنوان شخص اصلح درانتخابات ریاست جمهوری، همه تلاش برای پیروزی ایشان از طریق تشکیلات شورای وحدت به کار گرفته شد.
ایشان ضمن ابراز خرسندی از پیروزی آیت الله رئیسی در انتخابات، بیان کرد که با توجه به تخصص خود در حوزه سیاست خارجی، از مدتی پیش به همراه تیمی متشکل از اساتید دانشگاه در حوزه سیاست خارجی و روابط بین الملل و برخی ازهمکاران وزارت خارجه راهکارها و چارچوب جدید حوزه سیاست خارجی را مورد بحث و بررسی قرار دادند. «پس از ثبت نام آقای رئیسی، مطالعات و بررسی‌های مذکور در محورهای 14 گانه به ایشان ارسال شد که مورد توجه هم قرار گرفت». وزیر امور خارجه اسبق کشورمان افزود: مبانی و اصول سیاست خارجی در هر کشوری ثابت است؛ یعنی برگرفته از قانون اساسی و مبانی آن نظام سیاست خارجی تعریف می‌شود.
وی تصریح کرد، سیاست خارجی یا مبتنی بر سلطه بر دیگر کشورهاست، یا سیاست خارجی مبتنی بر سلطه پذیری و در خدمت دیگران است و یا سیاست خارجی مستقل و مبتنی بر تعامل ضد سلطه است. ایشان ضمن اشاره به اینکه در چهل سل گذشته سیاست خارجی ایران از رویکرد سوم تبعیت می‌کند، خاطر نشان کرد که مبانی و اصول باید در اتخاذ راهکارهای متناسب و برآمده از اصول و حفظ مبانی طراحی می‌شود. وی افزود تفاوت دولت‌های پس از انقلاب نیز در اجرائیات سیاست خارجی بوده است. طبیعی است که برای اجرای دیپلماسی و داشتن روابط خارجی فعال به چهره‌ها و دیپلمات‌های حرفه‌ای نیاز است که مبانی را بشناسند، با زبان دنیا آشنا باشند، توان و قدرت تعامل با دنیا داشته باشند و به صورت حرفه‌ای سیاست خارجی جمهوری اسلامی را جلو ببرند.
وی در ادامه به توصیف سیاست خارجی دولت آتی و الویت‌های آن اشاره کرد. از نظر این دیپلمات برجسته، سیاست خارجی دولت آقای رئیسی مبتنی بر تعامل با جهان است؛ اما این تعامل عزتمدارانه، مبتنی بر کرامت ملت ایران، ضد سلطه، مبتکرانه و در مقابل زیاده‌خواهان صحنه بین المللی، تهاجمی است. ایشان منظور از «تهاجمی» را نرم افزارانه و دیپلماتیک توصیف کردند.
دکتر متکی هشت سال گذشته را یک شکست برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نامیدند که نتوانست کشور را به مقصد برساند. وی افزود، اگر برجام را محور سیاست خارجی دولت یازدهم و دوازدهم معرفی کنیم، چیزی از برجام برای کشور حاصل نشد. ایشان آخرین دور مذاکرات انجام شده در هفته گذشته را نیز بی‌حاصل معرفی کرد که دولت کنونی هم به آن اذعان دارد. «اگر بخواهیم حوزه برجام و یا فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای به عنوان بخشی از سیاست خارجی در دولت آقای رئیسی در نظر بگیریم، در یک جمله باید گفت که طرحی نو باید درانداخت».
به گفته وزیر امور خارجه اسبق کشورمان، باید مراقب بود که در اجرایی کردن برجام، نگاه ما ملتمسانه نباشد. «نامزد انتخاباتی که می‌گفت من با آقای بایدن ملاقات می‌کنم، خیال می‌کرد که سیاست خارجی صرفا در ملاقات دو رئیس جمهور است که اگر چنین بود، اولین ملاقاتی که آقای روحانی با آقای اوباما در ماه اول فعالیتش داشت، باید مشکلات را رفع می‌کرد».
به اعتقاد دکتر متکی، سیاست خارجی باید مبتنی بر اصول و متضمن منافع ملی ما باشد و سیاست خارجی کشور فقط برجام نیست. «اگر آنها اراده عملی ندارند، ما نباید اراده خود را ملتمسانه به آنها اعلام کنیم. ما فعالیت هسته‌ای خود را داریم. باید در دو حوزه لغو تحریم‌ها به عنوان یک اقدام دیپلماتیک و در نگاه داخلی در حوزه خنثی سازی تحریم‌ها، توان داخلی و خارجی خود را به کار بگیریم». وی ضمن اشاره به ظالمانه و یک جانبه بودن تحریم‌های وضع شده آمریکا، تاکید کرد که ما باید در حوزه سیاسی هم آمریکا را شکست بدهیم.
ایشان تصریح کرد که سیاست خارجی ظرفیتی است که باید برای کشور تولید ثروت کند. وی به عنوان تکمله‌ای بر سخنان خود بیان نمود که وزارت خارجه باید نگاهی ویژه به حوزه دیپلماسی اقتصادی داشته باشد و نقشی متفاوت از فعالیت‌های سنتی خود ایفا کند. تنها راه تحقق این امر، ایجاد تغییر در ساختار، نیروهای وزارت خارجه و رویکرد این وزارتخانه است. وی با ذکر مثال از کشورهای موفق در حوزه سیاست خارجی مانند کره جنوبی، برزیل و آفریقای جنوبی، نقش وزارت خارجه این کشورها در روابط خارجی آنها را نهادینه شده نامید.
این دیپلمات برجسته کشورمان در بخش دیگری از سخنان خود به منطقه‌گرایی به عنوان یکی دیگر از بحث‌های مورد توجه دولت منتخب اشاره کردند. به زعم وی، منطقه‌گرایی یعنی همراهی با کشورهایی که در قالب مجموعه‌ای فعالیت بین‌المللی دارند؛ یکی از این مجموعه‌های بزرگ شانگهای است. «بریکس» نیز یکی دیگر از ظرفیت‌های مناسب است که می‌تواند جایگاه ایران را در حوزه تامین انرژی کشورهای عضو تقویت نماید. ایشان در ادامه سیاست خارجی آیت الله رئیسی را دارای رویکری نواندیشانه، پویا و رها نکردن کرسی‌ها در سازمان‌های بین‌المللی توصیف کرد که می‌تواند تصویری جدید از ایران در حوزه روابط خارجی ترسیم کند.
وی در پاسخ به سوالی در ارتباط با افراد مطرح شده در رسانه‌ها به عنوان گزینه‌های سکانداری وزارت امور خارجه، آنها را صرفا گمانه‌زنی دانست. از نظر ایشان، با توجه به وقوف آقای رئیسی بر این امر که وزارت خارجه یک وزارتخانه در کنار سایر وزارتخانه‌ها نیست و به تعبیر مقام معظم رهبری وزارت خارجه تنها وزارتخانه فعال در حوزه روابط خارجی است و رئیس جمهور منتخب هم به اهمیت جایگاه روابط خارجی واقف است. دکتر متکی، شناخت جامع و خوب از مبانی جمهوری اسلامی، آشنایی با محیط بین‌الملل و حرفه‌ای بودن در حوزه سیاست خارجی و تجربه کافی در این زمینه را به عنوان ویژگی‌های وزیر امور خارجه بعدی برشمردند.
وی در پاسخ به سوالی در خصوص نقاط ضعف دولت یازدهم و دوازدهم در حوزه سیاست خارجی، خوشبینی، اعتماد نابجا و ذوق زدگی در مذاکره با آمریکا و 5+1 را نقطه ضعف دولت کنونی دانست. به گفته ایشان، رویکرد «بستن کار با کدخدا» و شتابزدگی در حوزه سیاست خارجی مبتنی بر خوش‌باوری و اعتماد به آمریکا بود. این درحالی است که مقام معظم رهبری بارها تاکید کرده بودند که نباید به آمریکا اعتماد کرد.
به اعتقاد وی، حداقل از چهارسال و نیم پیش که آقای ترامپ در آمریکا روی کار آمد، باید برای دولت مشخص می‌شد که آمریکا قابل اعتماد نیست و به حرفش عمل نمی‌کند، ولی کماکان رویکرد دولت بر اساس حل موضوع با آمریکا بود و همین امر موجب گستاخی روز افزون آمریکایی‌ها شد. این موضوع به آمریکایی‌ها القاء کرد که طرف مقابل راه دیگری جز پناه آوردن به خود آمریکا ندارد. متکی با بیان اینکه مبنای باورداشت دولت فعلی غلط بود، اظهار کرد حتی زمانی که فهمیدند چیزی به دست نمی‌آورند باز هم تغییری در رویکرد خود به وجود نیاورند و در واقع اشکال اصلی همین است. زیرا زمانی که چیزی در مذاکرات به دست نمی‌آید، برای حصول نتیجه باید تغییر استراتژی داد. اما مبنای این دولت این بود که «بی همگان به سر شود، بی غرب به سر نمی‌شود».
به گفته وزیر امور خارجه اسبق کشورمان، مذاکرات وین به پایان خط خود رسیده و هم دولت کنونی به آن اذعان دارد و هم دولت آتی به آن وقوف دارد. بنابراین، تتمه مذاکرات این دولت هم برای برجام کاری نخواهد کرد. از نظر ایشان، این ناکامی صرفا به دلیل فرمان غلط از سوی دولت بود. زیرا مذاکره کنندگان ایرانی –آقای ظریف، آقای روانچی، آقای عراقچی- همگی از سوابق حرفه‌ای برخوردار بودند و همین سه نفر مذاکره کننده مجموعا بیش از صد سال سابقه کار وزارت خارجه‌ای در جمهوری اسلامی در بخش بین‌الملل دارند. «لذا فرمان مذاکره و نوع نگاه غلط بود که به نتیجه هم نرسید».
وی تصریح کرد، دولت جدید در شرایطی با پرونده هسته‌ای مواجه می‌شود که آمریکایی‌ها کماکان بر موضع نادرست خود هستند و ایران باید تدبیر جدیدی اتخاذ کند. تدبیر جدید، «حرکت از موضوع استقلال و بی‌نیازی است. اگر آنها نیازی به برجام ندارند، لازم نیست ما اعلام نیاز مستقل کنیم. این امر در لابلای رهنمودهای رهبری نهفته است. اگر آنها نگران عدم حضور ایران در ان پی تی نیستند، چرا ما باید مدام قول بدهیم و پافشاری کنیم که ما در ان پی تی می‌مانیم». ایشان در ادامه افزود، البته این به معنای آن نیست که دولت جدید به محض روی کار آمدن اعلام کند که از «ان پی تی» خارج می‌شود؛ اساس حضور در سازمان‌های بین‌المللی دو پایه دارد: پایه اول تعهدات است که هر کشور عضو در قبال معاهدات، تعهداتی هم دارد. اما پایه دوم، امتیازات است. یعنی در ازای این عضویت باید امتیازاتی به دست آورد.
ایشان تصریح کرد، علیرغم تعهد ایران به عدم اشاعه و عدم حرکت به سمت سلاح هسته‌ای که متاسفانه شش هفت کشور دنیا چنین تعهداتی را ندارند، اما آنها ایران را از امتیاز آن که برخورداری از سلاح هسته‌ای است، محروم کرده‌اند. لذا اکنون این توازن وجود ندارد و دولت جدید باید طرحی نو دراندازد و صورت مسئله را مجددا بررسی کند که استراتژی جدید آمریکایی‌ها چیست. وی افزود: اگر دولت هشتم که با پرونده هسته‌ای و ادعاهای هسته‌ای مواجه شد، خوب تحلیل می‌کرد، اکنون این پرونده 18 سال وبال گردن کشور نبود. آنها تصور می‌کردند که اگر ما حسن نیتی نشان بدهیم، این سوء تفاهم بر طرف می‌شود، اما اینطور نشد.
وزیر خارجه اسبق کشور در ادامه به بیان خاطره‌ای در همین زمینه پرداخت. «البرادعی به ایران آمد و گفت 12 سوال اساسی نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای داریم، اگر به آنها پاسخ بدهید، پرونده تمام است». اما علیرغم پاسخ ما به هر 12 سوال مذکور، آمریکایی‌ها ادعاهای جدید مطرح کردند. این نشان می‌دهد آمریکایی‌ها تا بتوانند به زیاده‌خواهی خود ادامه می‌دهند. به اعتقاد دکتر متکی، هنر سیاست خارجی این است که دست طرف مقابل را بخواند، لذا اگر آمریکا و 5+1 دنبال حل بحث هسته‌ای هستند، حل آن چارچوب دارد. البته مهمتر از دستیابی به راه حل، اجرای آن چارچوب دارد. «وقتی رهبری هوشمندانه اعلام می‌کنند که گام در برایر گام، نباید آنقدر ذوق زده شد که سفیر ما در لندن اعلام کند چرا آن 300 کیلو را تحویل ندادیم». این نشان می‌دهد که دولت در اجرا هم به مبانی و اصول توجه نداشت و در پی هر قدمی که بر می‌داشت، منتظر قدم طرف مقابل بماند. وی افزود، 5+1 هیچ قدمی برنداشت اما دولت ایران همه تعهدات خود را عمل کرد.
دکتر متکی در انتها تاکید کرد، دولت جدید باید در یک فراغت و به دور از شتابزدگی، بر مبنای دو رویکرد لغو تحریم‌ها و خنثی‌سازی تحریم‌ها برنامه‌ریزی کند و متناسب با اقدامات غربی‌ها گام بردارد.
انتهای پیام/
نظر شما