تهران-ایسکانیوز: چندی است که صدور مجوز تک خوانی زنان برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دردسر ساز شده است اما این وزارت خانه در زمان های مختلف اعلام کرده که تاکنون هیچ گونه مجوز تک خوانی ای برای اجرای بانوان که مخاطبان آنها آقایان باشند، صادر نشده است. با وجود این برخی از نمایندگان مجلس، بسیج دانشجویی و برخی از علما و... معتقدند که طی یک سال اخیر، زنان در برخی از کنسرت ها، تک خوانی داشته اند و این گروه همچنان بر مواضع خود پافشاری می کنند. پافشاری ای که گاه رنگ و بویِ تهدید هم به هم خود می گیرد.
در گزارش زیر اتفاقات یکساله اخیر در مورد بحث تک خوانی زنان در کنسرت را مرور می کنیم.
پرده اول
ماجرا ازچهاردهمین جشن خانه موسیقی در مهرماه سال 92، آغاز می شود. زمانی که داریوش پیرنیاکان، از اعضای هیأت مؤسس خانه موسیقی می گوید: «موسیقی باید به رسمیت شناخته شود و فقها باید پاسخگو باشند که چرا می‌گویند موسیقی حرام است؟ دکتر شریعتی هم گفته است که آیه‌ای در قرآن درباره حرام بودن موسیقی وجود ندارد.»
او همان شب، در بخشی دیگری از سخنان خود می گوید: «از خواسته‌های مهم خانه موسیقی پخش شدن صدای زنان است. نیمی از هنرمندان موسیقی زنان هستند، اما اجازه خواندن ندارند. فکر می‌کنم همه اهالی موسیقی درباره این خواسته‌ها یک صدا هستند.»
در پی سخنان پیرنیاکان و واکنش هایی که به آن می شود، هیئت مدیره خانه موسیقی اعلام می کند که «سخنرانی داریوش پیرنیاکان در روز جشن خانه موسیقی بیان نظرات شخصی او بوده و دیدگاه رسمی خانه موسیقی طی بیانیه‌ای اعلام شده است.»
پرده دوم
پس از انتشار گفته های داریوش پیرنیاکان، علما به این گفته ها واکنش نشان می دهند. آیت‌الله مکارم‌شیرازی یکی از این افراد است.او در آغاز درس خارج فقه خود در مسجد اعظم قم دربارۀ این اتفاق می گوید: «عده‌ای آمده و در مغالطه‌ای آشکار گفته‌اند که فقها دلیلی ندارند برای این که صدای زن نباید پخش شود و چرا علما و فقها می‌گویند خواننده زن نباشد؛ این طرز سخن‌گویی جسورانه سابقه ندارد.»
این استاد حوزه می گوید: «افرادی که جسور شده و مدعی شده‌اند که فقها دلیل خود را بر ممنوعیت پخش صدای خوانندگان زن و موسیقی از نوع حرام بگویند، خبر ندارند که یک طلبه بیست سال درس می‌خواند تا به مرحله اول اجتهاد برسد و یک مرجع تقلید نیز سی یا چهل سال باید تلاش کند تا به این مرحله برسد، حال یک خواننده و نوازنده بیاید و از خود فتوایی بدهد.»
آیت الله مکارم شیرازی در پایان صحبت هایش می گوید که وزارت فرهنگ و ارشاد بداند تکرار این کارها سبب می شود مردم فاصله بگیرند.
پرده سوم
داریوش پیرنیاکان، پس از یک هفته استعفا می دهد. او دلیل استعفای خود را خستگی از کار اجرایی عنوان می کند. در همین زمان است که در حاشیه رونمایی از نخستین و بزرگترین نهج‌البلاغه مطلا که 30 مهر در محل دفتر وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی رونمایی می شود، یکی از خبرنگاران نظر وزیر ارشاد را دربارۀ تکخوانی زنان می پرسد. این که نظر او در این‌باره چیست. علی جنتی در پاسخ به پرسش این خبرنگار، با اشاره به اختلاف نظر علما در این‌باره می گوید: « اگر تکخوانی بانوان منجر به مفسده نشود، اشکال ندارد.»
پس از این اظهارنظر، استفتاء گرفتن از علما شروع می شود. آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله سیستانی، محمدجواد فاضل لنکرانی و ... از جمله علمایی هستند که درباره تکخوانی زنان یا از آنان استفتاء می شود یا نظرات‌شان مورد بررسی قرار می گیرد. نتیجۀ این استفتائات، تأیید کننده حرف علی جنتی است. در مورد این مسأله با هم اختلاف نظر دارند.
پردۀ چهارم
ماجرا به همین جا ختم نمی شود. چند روز بعد، خبرهایی در سایت ها مبنی تک خوانی یک زن در برنامه ای که وزیر ارشاد در آن حضور داشته است به سرعت در اینترنت منتشر می شود. خبری که علی رغم ادعایِ منتشر کنندگان عکس آن برنامه، هیچ نشانی از حضور وزیر ارشاد در آن نیست. در این عکس تنها مهدیه محمدخانی به همراه گروه موسیقی ماه، بر روی صحنه حاضر است.
8 آبان ماه 92 روابط عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اطلاعیه‌ای حضور وزیر فرهنگ و ارشاد را در مراسم تکخوانی این خواننده زن، تکذیب می کند. در متن این اطلاعیه آمده بود:« به دنبال درج مطلبی در برخی رسانه ها با تیتر «شایعه ی حضور وزیر ارشاد در مراسم تک خوانی زنان!» به آگاهی می‌رساند خبر مذکور به کلی عاری از صحت بوده و صرفا یک شایعه بی پایه و اساس است. خاطرنشان می‌شود وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی شب گذشته در جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی حضور داشته و خبر شرکت ایشان در مراسم خانه فرهنگ ایران نوعی خبرسازی مجعول است.»
چندی بعد علی جنتی در صحن مجلس دربارۀ این تصاویر می گوید: «آنچه بین نمایندگان پخش شده تصویر خانمی است که در خارج از کشور تک خوانی کرده و عکس را به گونه‌ای منتشر نموده اند که گویی در داخل این اتفاق رخ داده است. اگر می‌توانید یک سند ارائه دهید که ما مجوز این کار را داده‌ایم و چنین اقدامی صورت گرفته است.»
پردۀ پنجم
علی جنتی به کمیسیون فرهنگی مجلس فراخوانده می شود تا دربارۀ سخنان خود توضیحاتی دهد. صحبت های او حمید رسایی را قانع نمی کند و موجب می شود علی جنتی 17 دی ماه 92 به صحن علنی مجلس برود.
در این جلسه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد اینکه گفته می‌شود وی از تکخوانی زنان در موسیقی دفاع کرده، می گوید که تنها نظر علما را مطرح کرده است.
او می گوید: «همانطور که در گزارش کمیسیون فرهنگی نیز قید شده است بنده بدوا هیچ اظهارنظر ابتدایی نداشتم. منتهی به دنبال طرح برخی مسائل از طرف بعضی موسیقیدانان که نهایتا منجر به موضع‌گیری آیت‌الله مکارم شیرازی و طرح در جامعه شد، خبرنگاران از من این سئوال را پرسیدند که تک خوانی خانم‌ها چگونه است؟»
علی جنتی می گوید: «بنده نظر برخی از علما را مطرح کردم به طوری که در فتاوای موجود قید این است که تک خوانی و جمع‌خوانی هیچ فرقی ندارد. مهم این است که مفسده‌انگیز نباشد. البته برخی از رسانه‌ها تلاش کردند که قسمت دوم را حذف کرده و تنها بگویند که تک خوانی اشکالی ندارد. این در حالی است که آنچه مشهور است قید مفسده‌انگیز است.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه می گوید: «آقای رسایی در سوال خود این موضوع را مطرح کردند که هر نوع خوانندگی خانم‌ها مفسده‌انگیز است که این نظری قابل احترام است، اما ما معتقدیم برخی موارد مثل همان لالایی که در پایان تیتراژ فیلم مختار بود و برای آن هم اسفتسایی هم شد و گفتند که مشکلی ندارند، موارد دیگری هم هست».
جنتی تاکید می کند: «در این زمینه مراجع مختلف از حضرت امام تا آیت‌الله اراکی در گذشته و سایر مراجع حاضر نظراتی دارند اما آنچه برای ما مهم است نظر مقام معظم رهبری برای ما ملاک است. اگر نظراتی هم بیان می‌شود بیشتر به اتکا نظری است که ایشان ابراز کرده‌اند و نه چیز دیگری.»
پرده ششم
هفتم مهرماه 93، مسئول هیئت خانواده شهدا و ایثارگران از شکایت رسمی دادستان تهران از وزیر فرهنگ و ارشاد به دلیل صدور مجوز برای تکخوانی زنان خبر می دهد.
داوود براتی با اشاره به شکایت هیئت خانواده شهدا و ایثارگران از وزیر فرهنگ و ارشاد، درباره پیشینه اقدام این می گوید: 24 خرداد امسال قرار بود، جشنواره موسیقی زنان برگزار شود، که پس از آن، هیئت خانواده شهدا و ایثارگران فعالیت‌هایی را آغاز کرد و در این زمینه فیلمی به نام «آوازهای که در گوش وزیر می‌خوانند» را ساخت.
او یکی از علل برگزار نشدن این جشنواره را ساخت این فیلم عنوان می کند.
وی می گوید: پس از اقدامات ما شروع به جوسازی‌های بی‌شماری کردند و به ظاهر در گروه جمع خوانی، تک خوانی زنان اتفاق افتاد که حتی برای انجام آن مجوز هم می‌گیرند.
براتی در این مصاحبه از تک‌خوانی‌های مجوز دار از سوی زنان در تالارهای کشور می گوید که ما فیلم و عکس‌هایی از گروه «خنیا» گرفتیم و در این زمینه نامه‌ای را هم تقدیم دادستان تهران کردیم وی دستور پیگیری موضوع را صادر کرد روز گذشته هم با اعلام جرم رسمی از وزیر ارشاد شکایت رسمی شده است.
براتی می گوید: ما فیلم وزیر ارشاد را داریم که در مورد تکخوانی زنان اظهار فضل کرده است، چگونه است که وزارتخانه‌ای به این مهمی اجازه برگزاری چنین برنامه‌هایی را می‌دهد و وزیردر جریان قرار ندارد! مگر می‌شود وزیر در جریان مجوز قرار نگرفته باشد.
پس از انتشار این خبر، مدیر کل دفتر موسیقی، سه شنبه ۸ مهر ،۱۳۹۳ نسبت به این خبر واکنش نشان می دهد. او در باره شکایتی که هیئت خانواده شهدا و ایثارگران از علی جنتی در مورد اجرای گروه «خنیا» کرده است، می گوید: خانم ملکی یک اجرای مخصوص بانوان دارند که فقط بانوان مخاطب کنسرت هستند که اگر هم تکخوانی صورت بگیرد مشکلی ندارد و ایشان یک اجرای دیگر هم با مخاطبان عام دارند که همخوانی هست و به هیچ وجه تکخوانی نیست. ما به ایشان مجوز تکخوانی ندادیم و اجرای ایشان هم همخوانی بوده است. همخوانی هم که از اوایل انقلاب بوده و هیچ محدودیتی در این زمینه نداشته‌ایم.
مدیر دفتر موسیقی ارشاد درباره اسنادی که هیئت خانواده شهدا و ایثارگران در مورد تکخوانی به دادگاه ارایه کرده‌اند، گفت: ما معتقدیم که اجرای این گروه تکخوانی نبوده است. باید این اسناد به دست ما برسد تا آنها را بررسی کنیم. ما هیچ مجوزی برای اجرای تکخوانی صادر نکرده ایم.
او درباره گفته‌های مسئول هیات خانواده شهدا مبنی بر اینکه جشنواره موسیقی بانوان با پیگری آنها لغو شد، گفت: من قویا این موضوع را رد می‌کنم. جشنواره موسیقی بانوان تنها به دلیل مسایل مالی و این که بلیت‌های آن به فروش کافی نرسید، برگزار نشد.
ارجمند در این مصاحبه می گوید که کنسرت بانوان برای بانوان هیچ محدودیتی از لحاظ شرعی و قانونی ندارد. محیط کنسرت محیطی است که کلا مختص بانوان است. اثری و محصولی هم که در این کنسرت‌ها اجرا می‌شود، کاملا مورد تایید است و فضای این کنسرت‌ها، محیطی امن و سالم است برای بانوان.
ارجمند در این مصاحبه هم تاکید می کند که هیچ مجوزی برای تکخوانی بانوان صادر نشده است و در صورتی مجوز تکخوانی صادر شده که کنسرت مختص بانوان باشد. کارهایی که اجرا می‌شود، توسط ناظران ما مورد بازدید قرار می‌گیرند. امکان این که در حین اجرا تخلفاتی صورت بگیرد، به طور کلی وجود دارد. معمولا گزارش‌هایی از ناظران به دست ما می‌رسد و فیلم‌های اجراها که مورد بازبینی قرار می‌گیرد، اگر تخلفی باشد، با هنرمند به صورت قانونی برخورد می‌شود. حتی مواردی بوده که هنرمندان به دادگاه معرفی شده‌اند.این طور نیست که ما اجازه دهیم هر تخلفی در اجراهای زنده صورت بگیرد. در خصوص اجرای گروه خنیا گزارشی که از ناظرین به دست ما رسیده حاکی از این بوده که اجرا صرفا هم خوانی بوده است.
پرده هفتم
آیت‌الله سیداحمد علم الهدی 25 مهر ماه، در خطبه‌های عبادی و سیاسی نماز جمعه در منطقه خراسان بخشی از سخنان خود را به بیان نظر در مورد تک خوانی زنان اختصاص می دهد.
او می گوید: «اباحه‌گری و تک خوانی زنان و توسعه موسیقی در راستای منافع دشمنان اسلام و نظام است و دولت باید آگاه باشد که توسعه اباحه‌گری به نفع و موقعیت نظام نیست.»
علم الهدی می گوید: «متاسفانه در این دولت، کار به جایی رسیده است که تک خوانی زنان در کشور رواج یافته و این مساله ضربه به پیکر جبهه مردمی ولایت مدار میثم تمار است و هدف این اباحه‌گری‌ها براندازی نظام است.»
پرده هشتم
بسیج دانشجویی چهل دانشگاه کشور، 26 مهرماه در نامه ای سرگشاده به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به تکخوانی زنان در کشور اعتراض می کند.
در این بیانه آمده است: «اینجا تهران است، صدای ما را از رادیو ایران می‌شنوید، به گزارش واحد مرکزی خبر، امروز ۲۵ مهر ماه سال ۹۳ چهار کنسرت تکخوانی زنان در حضور مردان نامحرم و برای اولین بار به شکل همزمان در بزرگترین تالارهای تهران و همراه با حرکات موزون برگزار شد.!»
در بخش های دیگری از این نامه آمده است: «نمی‌دانیم چه بر سر برخی افراد آمده که در سال اقتصاد و فرهنگ، نه فقط در شعار که در رفتار و عمل، فرهنگ اسلامی ـ ایرانی را از اولویت اول خود خارج کرده و بی‌فرهنگی و بی‌حیایی را ترویج می‌کنند... جناب وزیر ارشاد اسلامی، با کدامین حکم و اجازه شرعی چنین مجوز هایی صادر کرده‌اید؟ رقص زنان آوازه‌خوان در پایتخت ایران، مطابق با کدام سرفصل و اولویت فرهنگ این کشور است؟»
در ادامه این نامه، نویسندگان نامه با اشاره به نزدیک شدن ایام محرم نوشته اند:«یادتان می‌آوریم که حماسه ۹ دی در ادامه عاشورا است،آیا برخی هوس دیدن یک حماسه ۹ دی دیگر در سال اقتصاد و فرهنگ برای به هم پیچیدن طومار فتنه گران فرهنگی را دارند؟»
این نامه این طور به پایان می رسد «ما دانشجویان دانشگاه‌های ایران اسلامی با ابراز انزجار عمیق از وقایع ضد فرهنگی روزهای اخیر، به جنابعالی و مسئولان فرهنگی دولت و همچنین کمیسیون فرهنگی مجلس اخطار جدی می‌دهیم که در صورت عدم اصلاح وضعیت موجود، به انتشار بیانیه اکتفا نکرده و گام‌های بعدی را از طریق مجاری نظارتی و چارچوب‌های پیش بینی شده قانونی برخواهیم داشت.از ریاست جمهوری نیز انتظار می‌رود تا صبر و تحمل ملت مسلمان و غیرتمند ایران تمام نشده، هرچه سریع‌تر در اصلاح امور فرهنگی و زدودن شائبه «ترویج بی عفتی» از دامان دولت، اقدام کنند تا دولت بتواند در فضایی آرام و به دور از التهاب، به رفع مشکلات و مطالبات واقعی مردم بپردازد.»
پرده هشتم
در پایان جلسه علنی 27 مهرماه،«حسین طلا»، «مرتضی آقاتهران»، «حسینعلی حاجی دلیگانی»، «سید محمود نبویان»، «سید حسین نقوی حسینی»، «مسعود میرکاظمی»، «زهره طبیب زاده»، «لاله افتخاری»، «اسماعیل کوثری» و «نصرالله پژمان فر» نمایندگان تهران در مجلس به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره ضرورت جلوگیری از تک خوانی زنان در مجامع تذکر می دهند.
پرده نهم
پیروز ارجمند، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 28 مهرماه، درباره انتشار اخبار تک خوانی بانوان همچنان بر صحبت های پیشین خود تاکید دارد. او می گوید: براساس سیاست‌های فرهنگی نظام و مبتنی بر حفظ شئونات فرهنگی ایرانی اسلامی، پس از پیروزی انقلاب مجوز اجرای موسیقی توسط بانوان صرفا برای مخاطبان زن صادر شده که همواره مورد تایید نظام بوده است. تاکنون هیچ مجوزی برای اجرا و تکخوانی بانوان در حضور آقایان صادر نشده است.
مدیر کل دفتر موسیقی بر نظارت این وزارتخانه به تولید و اجرای آثار هنری براساس سیاست‌های فرهنگی نظام و منطبق بر فرهنگ ایرانی اسلامی تاکید می کند.
او درباره کنسرتهای موسیقی با حضور بانوان می گوید: برنامه‌های موسیقی برای مخاطبان عام با حضور هنرمندان خانم صرفا حالت همخوانی و کر را دارد. در تمام سال‌های بعد از انقلاب نیز مجوزهایی در این قالب اجرایی برای گروه‌ها با معیارهای دفتر موسیقی صادر شده است.
وی تاکید می کند که: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با احترام به دغدغه‌های دلسوزان نظام، عزم خود را بر تولید و حمایت از آثار هنری فاخر و ارزشمند قرار داده است تا محصولات هنری منطبق با مناسبات عرفی و شرعی و قانونی جمهوری اسلامی در دسترس مردم قرار گیرد.
وی در مورد نظارت بر تولید و نشر آثار موسیقایی و اجرای صحنه‌ای در این حوزه می گوید: بر خلاف برخی اظهارنظر‌ها، در دوره کنونی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نظارت کیفی بر محتوا، مضامین و شیوه اجرای آثار، سخت‌گیرانه‌تر و با وسواس بیشتری انجام می‌شود.
ارجمند در مورد برخورد با تخلفات احتمالی انجام شده می گوید: وزارت ارشاد درصدد است با تعامل بیشتر با سایر دستگاه‌های نظام، نظارت کامل‌تری را بر مجموعه‌های اجرایی و تولیدی موسیقی داشته باشد و با هر تخلفی در این زمینه قاطعانه و بر اساس قانون برخورد می‌کند.او می گوید: سیاست‌های راهبردی این وزارتخانه در حوزه موسیقی با توجه به منویات رهبری و اسناد شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تدوین و اجرا می‌شود.
مدیر کل دفتر موسیقی درباره انتشار اخباری در مورد اجرای برنامه حرکات موزون برای مخاطبان خانم در تالار وحدت تهران می گوید: تاکنون هیچ‌گونه مجوزی برای حرکات موزون و غیرمتناسب با فرهنگ اسلامی صادر نشده است. تنها اجراها محدود به آئین‌ها و بازیهای برگرفته از فرهنگ اقوام ایرانی است که با نظارت دقیق و صرفا برای بانوان توسط بانوان اجرا می‌شود. اجرای این آئین‌های قومی، بخشی از فرهنگ محلی ایرانی اسلامی است که در سال‌های گذشته نیز مجوز اجرای آن پس از بررسی مسایل شرعی و عرفی داده شده است. این آئین‌ها و بازی‌ها جزو میراث کشورمان هستند و در مراکز هنری دیگر از جمله صدا و سیما نیز به آن پرداخته شده است.
وی تاکید می کند: سیاست کلی وزارت فرهنگ و ارشاد در حوزه هنر منطبق بر حفظ و صیانت از فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی است که دو تمدن و فرهنگ ایرانی و اسلامی را شامل می‌شود.
پرده آخر
نگاهی به فعالیت های موسیقی در یکسال اخیر، نشان می دهد که در تمام این دوران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همواره بر نظارت این وزارتخانه به تولید و اجرای آثار هنری براساس سیاست‌های فرهنگی نظام تاکید داشته است. به نظر می رسد آنچه که طیِ این یکسال در مورد اجرایِ تک خوانی زنان مطرح شده است، بهانه جویی هایی بیش نبوده است، بهانه جویی هایی که تنها فشار بیشتر بر این وزارت خانه را در پی داشته است.
گزارش: اعظم حسن تقی
