تهران-ایسکانیوز: یک جامعه شناس و مدرس دانشگاه معتقد است شبکهٰ‌های مجازی و فناوری‌ها یک الزام تاریخی هستند و مانند مقاطع زندگی انسان‌ها چاره ای جز خو گرفتن و استفاده کردن از آنها را نداریم.
دکترمحمد مراد بیات با اشاره به اینکه شبکه‌های مجازی مانند هر فناوری جدیدی فرصت هایی را برای زندگی ما ایجاد کرده است می‌گوید: این شبکه ها به دلیل سرعت دقت و شفافیت فرصتی برای جامعه محسوب می‌شود اما تهدیدهایی هم دارد درست مانند صنغت خودرو است که فرصت خوبی در اختیار بشر قرار داد اما تهدیدهایی هم مانند تصادفات و مرگ و میر و مجروحیت هم دارد.

در حالی که همچنان کشمکش‌ها بر سر بودن یا نبودن شبکه های مجازی ادامه دارد بازاراین شبکه‌ها نه تنها در ایران بلکه درجهان هم سکه است .
جذابیت شبکه های مجازی و تبدیل آن به جزیی از زندگی درصد قابل توجهی از ایرانی‌ها باعث شده بسیاری از شهروندان در شرایطی که بیشتر این شبکه‌ها فیلترهستند یا تیغ فیلترنیگ گاه و بیگاه زیر گلوی آنها قرار می‌گیرد، مرارت های دور زدن فیلترینگ را به جان می خزند و با هزینه هایی که کم هم نیستند خود را به داخل شهرعنکبوتی می‌رسانند .
از زمانی که اولین شبکه اجتماعی راه اندازی شد حدود 54 سال می‌گذرد نخستین بار مفهومی با عنوان شبکه‌های اجتماعی اینترنتی با قالب امروزی در سال 1960 اولین بار در دانشگاه ایلی نویز در ایالت متحده امریکا امریکا مطرح شد.
در این مدت بحث‌های زیادی در باره معنای کنش‌های کاربران در این شبکه ها انجام شده است.اما چرا کاربران یک پست را لایک می‌کنند ؟چرا برای آن کامنت می‌گذارند ؟ یا چرا با دیگران به اشتراک می‌گذارند ؟علیرغم بحث‌های زیادی که در این باره شده است همچنان این موضوع قابل بررسی است چرا که کنش‌ها در فضای مجازی به همان سرعتی که شبکه‌های اجتماعی تغییرمی‌کند ممکن است عوض شود و معنای دیگری بدهد.

شبکه های اجتماعی؛ فرصت ها و تهدیدها
بر اساس آخرین آماری که شرکت فیسبوک درسه ماهه سوم سال 2014 را منتشر کرده بنابراین تعداد کاربران فعال فیسبوک بیش از یک میلیارد و 35 میلیون نفر است این عدد تقریباً برابر با جمعیت کشور چین است که پرجمعیت ترین کشور دنیاست.
لایک یعنی چه ؟
کاربران فیس بوک از هر قشر و گروه فکری که باشند می‌توانند نظرات و ایده ها و پست های دوستان و دیگران را بخوانند و نظر دهند .
این نظر دادن به دو شکل لایک زدن و کامنت گذاشتن انجام می‌شود . واقعیت این است که گذاشتن پست درفیس بوک به کسری از ثانیه رسیده است و همه افراد نمی توانند همه پست‌ها را بخوانند و از آنجا که اغلب همه حوصله و زمان خواندن مطالب بلند را ندارند معمولا با زدن لایک از کنار آن می گذرند اما اگرمطلب را خواندند و دوست داشتند کامنت می گذارند به این معنی که نظر خود را در مورد پست در یک یا چند خط می نویسند و چه بسا که یک پست بیشتر ازصدها نظر و کامنت داشته باشد و نظرات موافق و مخالف درآن به بحث و تبادل نظر بپردازند.
«لایک کنی لایک می‌کنم وگرنه بلاک هستی » این جملات زیاد در شبکه‌های مجازی استفاده می‌شود و به نوعی معامله بدون رد و بدل کردن پول محسوب می‌شود و هر روز تعداد زیادی از کاربران به دلیل اینکه دوستانشان لایک نمی‌کنند و تنها فضا را برای حضور دیگران تنگ کرده اند.

شبکه های اجتماعی تابع افراد و شخصیت ها هستند
به اعتقاد یک استاد ارتباطات شبکه‌های اجتماعی ومجازی و نت و وسایل ارتباط جمعی ابزار اصلی و کلیدی نظام ارتباطی هر جامعه‌ای محسوب می‌شود.
اسماعیل قدیمی با اشاره به اینکه صاحبنظران ازدو منظر به موضوع شبکه‌های مجازی نگاه می‌کنند به ایسکانیوز می‌گوید: به اعتقاد آنهایی که ازمنظر جامعه شناسی به موضوع نگاه می‌کنند با استفاده از این شبکه‌ها جامعه تحول پیدا می‌کند واز دیدگاه دیگروسایل ارتباط جمعی تعیین کننده مناسبت‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه است.
اواعتقاد دارد که وسایل ارتباطی را دولت‌ها توسعه می‌دهند به این معنی که همه دولت‌ها در طول تاریخ نیاز به کنترل و نظارت در جامعه داشته‌اند و دولت‌هایی که از نظر سازمانی گسترش پیدا کرده‌اند نظام ارتباط جمعی را توسعه داده‌اند .

قدیمی با اشاره به اینکه وسایل ارتباط جمعی نظام اجتماعی ، فکری ، ارتباطی و اطلاعاتی جامعه را تعیین می‌کنند می‌گوید: بر همین اساس شبکه‌های مجازی هم سازمان ارتباطی خاصی ایجاد می‌کنند که بیشتر تابع منش‌های فردی هستند به عنوان مثال کسانی که در ایسنتاگرام یا وایبر هستند تابع یک نظام سازمانی یا دولتی و نهادی نیستند بلکه تابع افراد و شخصیت‌ها هستند و هویت فردی در آن تقویت می‌شود و قابل کنترل هم نیستند .
این استاد ارتباطات ادامه می‌دهد:ما در این شبکه‌ها شاهد شکل گرفتن ارتباط‌های میان فردی هستیم و بیشتر افرادی که در آن شبکه‌ها وجود دارند به نوعی با هم آشنا هستند و شماره یکدیگر را دارند و پست‌هایی که می‌گذارند هم تابع شخصیت ، منش، افکار و رفتار و باورهای خودشان است ،عده ای دور هم در یک گروه جمع می‌شوند وبرای هم جوک و لطیفه می فرستند ،عده ای فیلم رد و بدل می‌کنند وعده‌ای هم اطلاعات علمی و دانشگاهی را با اعضای گروه به اشتراک می‌گذارند و در مورد آن بحث و گفتگو می‌پردازند و هسته‌هایی تشکیل می‌دهند که تابع ظرفیت فکری گروه است .
او در مورد تهدیدهای شبکه‌های مجازی می‌گوید: مسلما این شبکه‌ها مشکلاتی هم دارند از جمله اینکه زمان عده زیادی را می‌گیرد و باعث بالا رفتن دامنه شایعات می‌شود چرا که افرادی که از این شبکه‌ها استفاده می کنند آموزش‌های لازم را ندیده اند و الگویی برای این کار ندارند.
قدیمی در مورد فرصت‌های شبکه های مجازی می‌گوید:این شبکه‌ها بهترین وسیله برای بسیج اقتصادی ، فرهنگی وسیاسی است و به تنهایی می‌تواند باعث حرکت‌های جمعی در جامعه شود و گروه و اعضای زیادی را با یک پیام به شرکت در همایش‌ها و حتی جنبش‌های اجتماعی که جنبه‌های مثبت دارد دعوت کند .
بیشتر لایک ها و کامنت ها حالت انفعالی دارد
او درمورد لایک کردن و کامنت گذاشتن می‌گوید: به نظر من بسیاری ازاین کامنت‌هایی که زیر یک پست یا مطلبی گذاشته می‌شود انفعالی است به این معنی که چون همه کسانی که درگروه هستند همدیگررا می‌شناسند پست‌های هم را لایک می‌کنند و تحقیق و پژوهشی که در مقوله کامنت‌ها شده نشان می‌دهد بیشتر کامنت‌ها وسیله ای برای ابراز احساسات است.
هر فناوری جدید یک فرصت محسوب می شود
بیات تاکید می‌کند: این شبکه‌ها موجب انفجار اطلاعات شده و اطلاعات داده شده را در اختیارعموم قرار می‌دهد و از این نظر خوب است چرا که قبلا همه مردم به اخبار روزنامه‌ها توجه نمی‌کردند و کمتر کتاب می‌خواندند اما حالا به سرعت اخبار و متن‌های زیبا و تکه‌های کوتاهی از یک کتاب را پست می‌کنند و دیگران می‌خوانند.

او درمورد تهدید شبکه های مجازی به ایسکانیوزمی‌گوید: ممکن است همه کاربران نحوه و نوع آشنایی و شیوه استفاده را بلد نباشند و به این بسنده کنند که چون در فضای مجازی هستیم و دیده نمی‌شویم و سنت‌ها و هنجارها هم براین شبکه حاکم نیست و گاهی کاربران از ارزش‌های عمومی که مورد پسند جامعه است تخطی می‌کنند.
مورد دیگری که بیات به آن اشاره می‌کند موضوع نگاه سطحی به موضوعات است ومی‌گوید: این شبکه‌ها باعث می‌شود که نگاه عمیق و تحلیلی نسبت به اخبار نداشته باشیم و سطحی‌نگر شویم و این از نکات منفی شبکه‌های مجازی است.
زهره حاجیان- سرویس اجتماعی