تهران-ایسکانیوز :بهاره رهنما از آن دسته هنرمندانی است که سینما را با بازیگری آغاز کرد. تا سالهای نه چندان دور اغلب مخاطبان او را به عنوان بازیگر می شناختند.وی را اکنون می توان یکی از کارگردان های فعال تئاتر دانست، اما نه از آن دسته کارگردانها که صرفأ به اجرا می اندیشند. نگاهی به پرونده کاری بهاره رهنما در چند سال اخیر گویای این است که او در کنار فعالیت های هنری (به ویژه تئاتر) یکی از فعالان حوزه اجتماعی نیز محسوب می شود. علاوه بر فعالیت های ذکر شده او چند مجموعه داستان نیز منتشر کرده که از میان آنها می توان به " مالیخولیای محبوب من" اشاره کرد. به بهانه اجرای نمایش «دور همی زنان شکسپیر»بر آن شدیم تا با این بازیگر و کارگردان تئاتر گفت و گویی انجام دهیم:

* اغلب مخاطبان شما را به عنوان بازیگر آن هم در حوزه سینما می شناسند، چه شد که به تئاتر آمدید؟

- من از نوجوانی وارد سینما شدم و از همان ابتدا به تئاتر علاقه داشتم. از طرفی فضای سینمای تجاری در برهه ایی از زمان باعث دلزدگی من شد و باعث شد بیشتر به سمت تئاتر متمایل شوم و تجربه فعالیت در تئاتر زمانی آغاز شد که به تحصیل در رشته ادبیات نمایشی پرداختم. من فارغ التحصیل رشته ادبیات نمایشی هستم و اتفاقأ زمانی که به تئاتر آمدم اوج پرکاری من در سینما بود.

*فضای فعلی سینما را چگونه می بینید و چرا از آن فاصله گرفته اید؟


- سینمای این روزهای ما عملأ خروجی خوبی ندارد ،در مقابل فضای تئاتر امن تر از فضای سینماست؛ و از آنجایی که من ذاتأ آدم پر انرژی و فعالی هستم سکون سینمای این روزها باعث تخلیه انرژی من نمی شود. در کل تئاتر پتانسیلی دارد که با ریتم و انرژی من همخوانی دارد.


*با توجه به فضای آثار شما چه در حوزه ادبیات داستانی و چه در حوزه ادبیات نمایشی، نسخه اصلی و داستانی «شکسپیر و زنان عاشق» چه ویژگی هایی داشت که شما را به اجرای این اثر ترغیب کرد؟

- همیشه علاقه داشته ام به اجرای آثاری بپردازم که فضای زنانه داشته باشند؛البته مرد ستیز هم نباشند. این فضا را شما می توانید به خوبی در داستانها و آثار قبلی ام مشاهده کنید. فضای داستانهای مجموعه «شکسپیر و زنان عاشق» همان فضای زنانه ای است که مد نظر من بوده و هست. از طرفی خیلی با آثار مردستیز موافق نیستم.

*با توجه به توضیحاتی که دادید مردها در داستانها و نمایشنامه های شما چه جایگاهی دارند؟

- معمولأ در آثار من چه در داستانها و چه در نمایشنامه ها، مرد علت و عامل عقب افتادگی زن نیست. در آثار من، مردها مقصر اصلی نیستند و یکی از علت هایی که آقایان نیز از کارهای من استقبال می کنند همین است. از آن گذشته در دنیای امروز ربط دادن مشکلات به جنسیت تقریبأ منسوخ شده است و جای آن را نگاه عمیق و انسانی گرفته است؛ سعی می کنم نگاهم انسانی باقی بماند و در آثارم به دنبال تقسیم بندی های جنسیتی نباشم.

*نویسنده مجموعه داستان «شکسپیر و زنان عاشق» خیلی در ایران شناخته شده نیست، چگونه این مجموعه را برای اقتباس انتخاب کردید؟

- دلم می خواست پس از اجرای آثار خودم تجربه کارگردانی یک اثر خارجی را داشته باشم و پس از خواندن یک داستان از این مجموعه فضای قصه و پیچیدگی کاراکترها را به فضای ذهنی خودم نزدیک دیدم.

*چگونه با مجموعه داستان «شکسپیر و زنان عاشق» آشنا شدید؟ "چارلز جرج" نویسنده شناخته شده ای در ایران نیست و در ایران اثری از این نویسنده آمریکایی ترجمه و چاپ نشده است؛ این نویسنده را از قبل می شناختید یا با آثارش آشنا بودید؟

- مریم منظمی مترجم اثر از دوستان من است و فضای کارهای مرا به خوبی می شناسد، پس از اینکه تصمیم به اجرای یک اثر خارجی گرفتم در موردش با مریم منظمی صحبت کردم و قرار شد او از میان آثار نویسندگان آمریکایی چند متن ترجمه کند و من پس از خوانش متن ها یکی را انتخاب کنم. مریم منظمی 10 متن ترجمه شده برای من فرستاد که در میان آنها داستانی از همین مجموعه وجود داشت و فضا و مضمون داستان همان فضایی بود که همیشه مد نظر من بوده است.

*اثر اصلی متعلق به چه دوره ای است؟

- اثر اصلی یک اثر کلاسیک محسوب می شود و اتفاقات داستان در400 سال پیش اتفاق می افتد.

*کدامیک از شخصیتهای نمایشنامه های شکسپیر در این اثر حضور دارند؟

- میراندای نمایشنامه "طوفان"، دزدمونای نمایشنامه "اتللو" اوفلیا نمایشنامه "هملت"، کلئوپاترا "آنتونی و کلئوپاترا" و کاترین "رام کردن زن سرکش" در اثر نمود عینی می یابند.

*بیشترین تغییری که به عنوان نویسنده اثر در متن ایجاد کردید چه بود؟

- شخصیتی در نمایشنامه هست به نام میراندا که نامش کمتر شنیده شده است. با پیمان قاسم خانی که مشاور من در امر نوشتن بودند به این نتیجه رسیدیم که این کاراکتر را پررنگتر کنیم و به این شکل زندگی اش در متن ادامه پیدا کرد.

*قصه این نمایشنامه چیست؟

- قصه به زندگی زنی امروزی می پردازد که درگیر نوشتن تز پایانامه‌اش است و نمی تواند موقعیت ژولیت نمایشنامه "رومئو و ژولیت" شکسپیر را درک کند. این زن دلیل دلدادگی و شیدایی ژولیت را نمی فهمد؛ به همین خاطر از بقیه شخصیت های زن نمایشنامه های شکسپیر برای فهمیدن این موضوع کمک می گیرد.



*چرا در آثار قبلی با آقای قاسم خانی همکاری نکردید و از دانسته های ایشان بهره نبردید؟

- این که چرا در کارهای قبلی از کمک و مشاوره های ایشان بهره نبردم به فضای آثار من مربوط می شود که زنانه هستند. اعتقادم این است که فضای زنانه و دغدغه های مرسوم این قشر را خودم بیشتر می شناسم.

*و چه چیزی شما را به همکاری با ایشان ترغیب کرد؟

- با توجه به فضای اثر و با توجه به اینکه پیمان قاسم خانی شناخت کاملی از طنز دارد احساسم این بود که همکاری با ایشان می تواند به کامل تر شدن نمایشنامه کمک کند. از طرفی نمایشنامه به پلات محکمی نیاز داشت و حضور نویسنده ای را می طلبید که از پلات شناخت درست و کاملی داشته باشد که در این مورد بهترین گزینه پیمان قاسم خانی بود.

*بازیگران این نمایش که توسط شما «دور همی زنان شکسپیر» نام گرفته است اغلب چهره های شناخته شده سینمایی و تلویزیونی هستند، دلیل انتخاب چنین بازیگرانی چه بوده است؟

- درست است که بازیگران این اثر چهره های مشهور هستند اما دلیل این انتخاب توانایی بازیگرانی است که با آنها کار می کنم و از آنجاییکه هنوز خود را کارگردانی تازه کار می دانم وجود بازیگرانی با توانایی بالا می تواند به من در امر کارگردانی و هدایت بازیگر کمک کند. هرچند برطرف کردن معضلات و کمبودهای بخش اقتصادی تئاتر جز گزینه های است که باید به آن پرداخته شود و وجود بازیگران چهره می تواند مخاطبان بیشتری را به سالن های تئاتر بیاورد.

*معمولأ در آثار کمدی چنین است که نمایش در طول اجرا، با توجه به عکس العمل مخاطب توسط کارگردان دچار تغییراتی می شود. شما در آثارتان چقدر به این تغییرات معتقد هستید و به آن تن می دهید؟

- خیلی در آثارم این تغییرات را اعمال نمی کنم. هیچ موقعیتی را تغییر نمی دهم و هیچ موردی را به متن اضافه نمی کنم چرا که بر اساس تجربه ام در ژانر کمدی یاد گرفته ام با همه احترامی که برای مخاطب قائلم از تعریف کمدی و قوانین آن عدول نکنم؛ بنابراین به خودم اجازه نمی دهم که برای جذب بیشتر مخاطب و خنداندن او عملی خارج از تعاریف مرسوم کمدی انجام دهم.

*با توجه به اینکه آثار کمدی به بازیگران این اجازه را می دهد که گاهی خارج از چارچوب متن عمل کنند و بر پایه بداهه به اجرا بپردازند بازیگران نمایش شما با این روش مشکلی ندارند؟

- خیر. در آثار من همه اتفاقات قبل از اجرا شکل می گیرد و بازیگران نیز به مرور با روش من آشنا می شوند و آن را می پذیرند. به عنوان مثال محبوبیت خانم بهنوش بختیاری در میان مخاطبان ژانر کمدی باعث نشد که از سختگیری های من در این راستا کاسته شود و ایشان نیز این روش را پذیرفته و با آن کنار آمده است.

*آثار شما معمولأ با استقبال مخاطبان مواجه می شود. خودتان دلایل این موفقیت را چه می دانید؟

- بله. در تأیید گفته های شما باید بگویم خوشبختانه تاکنون اغلب آثار من مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته اند و معمولأ در هر سالنی که اجرا می روم رکورد فروش آن سالن را می شکنم. به نظرم این اتفاق چند دلیل دارد. اولین دلیلش این است که ژانری که دنبال می کنم و بر آن متمرکزم همان فضای کمدی رومانتیکی است که در سینما وجود دارد و بارها و در اغلب آثار سینمای ام تجربه اش کرده ام. کمدی رومانتیک فضای ساده و همه فهمی دارد و در عین حال عناصر درام در آن رعایت می شود. سعی ام بر این است که به این سادگی وفادار بمانم. چراکه معتقدم ذهن مخاطب پس از ترک سالن نباید درگیر ابهاماتی باشد که نمایش به او تحمیل کرده است.

*شما جز آن دسته از کارگردان ها هستید که مخاطب عام، شما را به عنوان بازیگر و کارگردان تئاتر می شناسد و معمولأ شما و آثارتان چه در زمینه بازیگری تئاتر و چه در زمینه کارگردانی و دیگر فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی در صدر خبرها هستید. خودتان دلیل این اتفاق را چه می دانید؟

- به عنوان بازیگر و کارگردان تئاتر معتقدم خبر رسانی یکی از لازمه های جذب مخاطب است. معمولأ سعی می کنم با خبررسانی درست و خلاقانه و دادن اخبار درست و کامل به مخاطب، او را از آثارم مطلع کنم.

*شما جز اشخاصی هستید که در کنار فعالیتهای هنری و در موازات آن، به فعالیت های فرهنگی می پردازید.تئاتر چقدر به شما کمک می کند تا فعالیت های فرهنگی و اجتماعی تان را گسترش و ارتقاء دهید؟

- هرگز به تئاتر صرفأ به عنوان اتفاقی هنری نگاه نکرده ام و اعتقادم بر این است وقتی می شود تئاتر را مبنای اتفافات بهتری قرار داد چرا این کار را نکنیم؟ تئاتر هم مثل دیگر هنرها می تواند به پیشبرد اهداف فرهنگی ما کمک کند از آن گذشته همیشه دغدغه آن را داشته ام که در حوزه های فرهنگی فعالیت کنم و حتی در حرکت رو به جلویی که برای خود در نظر گرفته ام سعی ام بر این است تا در اتفاقات فرهنگی شروع کننده و مسبب اتفاقی نو باشم و این علاقه و اشتیاق تا به آنجاست که فعالیت های اجتماعی خود را مهمتر از فعالیت های سیاسی می دانم.

*دیدار شما با پیشکسوتان از یاد رفته یکی از اتفاق های جالبی است که شاید بتوان گفت شما آغازگر آن بوده اید، ایده این حرکت فرهنگی چگونه به ذهن شما رسید و دلیل شما برای انجام چنین کاری چه بود؟

- همان طور که هر اثری تولیدی احتیاج به اسپانسر مالی دارد هر اثر هنری نیز می تواند با وجود اسپانسر فرهنگی کامل تر شود. در خلال تمرین های نمایش «دورهمی زنان شکسپیر» تصمیم گرفتم برنامه های فرهنگی متفاوتی برای معرفی این نمایش انجام دهم که یکی از این فعالیتها دیدار اعضای گروه با هنرمندان و پیشکسوتانی است که مدت زیادی از عرصه بازیگری دور بوده اند. خوانش نمایشنامه برای این پیشکسوتان دور افتاده از عرصه بازیگری یکی از برنامه هایی هست که در خلال این دیدارها انجام می شود. به نظرم وقتی می شود با دیدار اشخاصی چون آقای ملک مطیعی و خانم شهلا ریاحی آنها را متوجه این قضیه کرد که آنها هنوز وجود دارند و فراموش نشده اند چرا این کار را نکنیم؟



*ارتقاء دادن فضای اقتصادی تئاتر و بهبود آن چقدر برای شما مهم است؟

- وضعیت اقتصادی تئاتر همیشه پر از ضعف و ایراد بوده و مورد نقد قرار گرفته است. به نظر می توان با کمی تفکر و خلاقیت اوضاع نابسامان تئاتر را رونق داد و با برنامه های مختلف اقتصاد را به سمت تئاتر سرازیر کرد. یافتن اسپانسر مالی معمول ترین اتفاقی است که می توان از آن در جهت بهتر شدن اوضاع اقتصادی تئاتر بهره برد. همین اوضاع بد اقتصادی تئاتر حدود چهار، پنج سال پیش مرا بر آن داشت تا به یک سرمایه گذار فکر کنم و اتفاقأ در این زمینه هم موفق بودم و توانستم جز اولین اشخاصی باشم که توانستنم با کمک اسپانسر و همینطور تهیه کننده به چرخه اقتصاد تئاتر کمک کنم و خودم نیز حرکتی رو به جلو داشته باشم.

*به جز فعالیت های فرهنگی و اجرای اثر اخرتان چه کار دیگری در دست اجرا دارید؟

- من و بابک برزویه در حال ساخت مستندی در مورد شیوه اجرا در تئاتر هستیم. این مستند به مشکلات تئاتر می پردازد و قصدمان این است تا مردم را به تئاتر نزدیک تر کنیم و ترتیبی بدهیم که آنها از نزدیک شاهد روند تولید یک اثر از شروع تمرینات تا اجرای آن باشند. اتفاقأ ضبط این مستند با تمرینهای «دورهمی زنان شکسپیر» شروع شده و قسمتی از تمرینات این کار  جز سکانس هایی است که در این مستند از آنها استفاده خواهد شد.

گفتگو: وحید خانه ساز