به گزارش ایسکانیوز ناصر فکوهی بخش نخستین سخنرانی خود را به وضیعت نشر کتاب در ایران اختصاص داده بود و گفت: وضیعت نشر در ایران فاجعه است و با وجود امکانات متعددی که دراختیار داریم کوششی برای بهبود وضیعت نشر کتاب نکرده‌ایم و فعالیت ما بیشتر موجب بد‌تر شدن وضیعت موجود بوده است.

او افزود: بیش از ۷۰ درصد کسانی که می ‌توانستند نقش مهمی در تولید فکر و اندیشه داشته باشند در چند سال گذشته منفعل شده‌اند و حوزه فکر و اندیشه را‌‌ رها کرده‌اند.

فکوهی در ادامه با اشاره به سال‌های ۱۳۳۵ تا اواخر دهه ۴۰ گفت: در فاصله این سال‌ها اتفاقاتی در ایران رخ داد که موجب شد که افراد خلاق در این دهه در کشور ما رشد کنند و امروزه همچنان میراث این افراد برای ما به جا مانده است و بخشی از این افراد همچنان در تصمیم گیری‌های فرهنگی نقش دارند، اما امروزه سیستم‌های سرمایه داری به شکل‌های مختلف در پی نابود کردن پتاسیل‌های فکری هستند.

او افزود: در بازار نشر ایران ناشران سود می‌برند و نویسندگان و مترجمان قربانی‌های بازار نشر هستند که به خاطر نوکیسگی ناشران و خودشان به جای اینکه اقدام به تالیف و یا ترجمه آثار ماندگار کنند، هر کتابی را که شاید ارزش یک بار خواندن هم ندارد را می‌نویسند و یا ترجمه می‌کنند، تنها به این دلیل که نام خود را بر روی جلد یک کتاب ببینند و درآمدی هرچند ناچیز عایدشان شود. اگر بازار نشر ما سالم بود شرایطی را فراهم می‌کرد که مولفان و مترجمان به بیراه نروند و سرمایه و انرژی خود را صرف آثار ارزشمند کنند.

به گفته فکوهی؛ فاجعه نشر در ایران معطوف به یک حوزه نمی‌شود و در حوزه علوم اجتماعی این موضوع به شدت خودش را نشان می‌دهد، براساس آمار و ارقام موجود که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر می‌شود؛ هفته‌ای ۶۰۰ کتاب در حوزه علوم اجتماعی منتشر می‌شود که بخش عمده این کتاب‌ها، درسی و جزوه دانشگاهی هستند.

او افزود: به هر تقدیر رقم تولید و انتشار کتاب در حوزه علوم اجتماعی در ایران بسیار بالا است و با توجه به تجربه ۴۰ ساله‌ام در حوزه علوم اجتماعی به عنوان مولف، مترجم، استاد دانشگاه چنین آماری بسیار عجیب است اگر تنها ۱۰۰ مولف و مترجم در حوزه علوم اجتماعی در ایران فعالیت کنند باید تاثیر آن‌ها را در جامعه ببینیم و برایند فعالیت آن‌ها را در جامعه شاهد باشیم اما این آمار و ارقام را تنها بر روی عطف کتاب‌ها می‌توان دید و بیش از ۹۰ درصد مولفان و مترجمان این حوزه حضور و فعالیت اجتماعی ندارند.

فکوهی با بیان این مطلب که هیچ نظم و قانونی در حوزه نشر کتاب‌های علوم اجتماعی وجود ندارد، گفت: هر کتابی در این حوزه که شاید ارزش خواندن نیز نداشته باشد منتشر می‌شود. زمانی که ما می‌خواهیم کتابی را تالیف و یا ترجمه کنیم در ابتدا باید این پرسش را برای خودمان مطرح کنیم که این کتاب در کجای این علم قرار می‌گیرد و چه ضرورتی برای انتشار آن وجود دارد، این پرسش و پرسش‌هایی از این دست در موارد بسیار نادری مطرح و عملی می‌شود.

او با اشاره به تجربه خود با نشر نی برای ترجمه و تالیف کتاب در حوزه انسان شناسی گفت: سال‌ها پیش زمانی که همکاری‌ام را با این نشر شروع کردم چون کتاب در حوزه علوم اجتماعی و انسان‌شناسی در ایران کم بود تصمیم گرفتیم که تالیف و کتاب‌های مبانی را آغاز کنیم و سپس به فکر تالیف و ترجمه کتاب‌های تخصصی در حوزه انسان شناسی باشیم و تجربه نشان داد که چنین رویه‌ای بسیار سودمند است.

فکوهی با بیان این مطلب که ترجمه فضیلت مطلق نیست، گفت: هیچ ضرورتی وجود ندارد که هر کتابی در حوزه علوم اجتماعی ترجمه شود و بیشتر این کتاب‌ها تنها به خاطر زیبا کردن و جلوه دادن به قفسه‌های کتابخانه‌ها منتشر می‌شوند و هیچ کاربردی ندارند. ترجمه بخشی از کتاب‌ها هم منطقی نیست و مطالعه آن برای کسی که حداقل بر زبان انگلیسی و یا فرانسه تسلط ندارد، ضرورتی ندارد. تعداد صفحات بخش قابل توجه‌ای از کتاب‌های حوزه علوم اجتماعی در ترجمه دو برابر می‌شوند و اگر کتاب ۶۰۰ صفحه است باید برای فهم کتاب ۶۰۰ صفحه هم پانویس به کتاب اضافه کنیم تا مخاطب فارسی زبان آن کتاب را درک کند.

او با تاکید بر این مطلب که نو کیسگی مهم‌ترین هدف بسیاری ازمولفان و مترجمانی است که اقدام به تالیف و یا ترجمه هر اثری بدون فکر و اندیشه می‌کنند گفت: به نظر من راه‌های بسیار و بدون دردسرتری برای این گروه از افراد وجود دارد و این افراد می‌توانند اگر دغدغه این را دارند که نام خود را بر روی جلد کتاب ببینند با پرینت رنگی به این آرزو برسند، البته راه‌های دیگری نیز وجود دارد. چه ضرورتی وجود دارد که برای انتشار یک کتاب بی‌سر و ته دو درخت قطع شود.

فکوهی در ادامه با اشاره به قانون کپی رایت گفت: در ایران ناشران حاضر نیستند که کپی رایت را رعایت کنند و به دروغ اعلام می‌کنند که کپی رایت موجب می‌شود که قیمت کتاب در ایران افزایش پیدا کند، اما این حرف دروغی بیش نیست. معتبر‌ترین ناشر دنیا برای کپی رایت ۲۰۰ یورو دریافت می‌کند که این رقم هیچ تاثیر آنچنانی بر قیمت کتاب نمی‌تواند بگذارد. اگر ناشران ایرانی کپی رایت را رعایت کنند در این صورت دیگر هر کتابی منتشر نخواهد شد و مترجمان هم به خاطر دشوار بودن فصل‌هایی از کتاب هنگام ترجمه، خودسرانه فصل‌های کتاب را نمی‌توانند حذف کنند و یا همزمان چند ترجمه بد از یک کتاب روانه باز کتاب نخواهد شد.

او افزود: معتقدم هر کتابی که بناست منتشر شود، باید ارزش این را داشته باشد که درختی را برایش قطع کنیم. به نظرمن باید نشر ما به سمتی برود که دیگر ضرورتی برای انتشار کتاب‌های کاغذی وجود نداشته باشد و از سیستم نشر ناشران را حدف کنیم و مولفان بدون واسطه خودشان کتاب‌هاشان را منتشر کنند و به دست مخاطبانشان برسانند. چنین اتفاقی با توجه به انقلاب اطلاعاتی ممکن است.

فکوهی بخش دوم گفته‌هایش را به موضوع آنارشیسم اختصاص داد و گفت: در دیدگاه عامیانه نسبت به نظریه آنارشیسم، آن را اغلب با مفاهیمی چون هرج و مرج و بی‌قانونی مطرح می‌کنند. این تصور در طول سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۰ و در سال‌های بحرانی جنبش‌های دانشجویی اروپایی و آمریکایی و روی کار آمدن گروهی از مخالفان نظام سرمایه داری به سوی اشکال رادیکالیسم سخت و جنبش‌های مسلحانه علیه دولت‌ها تقویت شده است و حتی در دهه ۱۹۸۰ انقلابی بودن در برخی از کشور‌ها مترادف با آنارشیسم تعریف می‌شد.

او افزود: گروه‌هایی چون مبارزه مستقیم در فرانسه و فدارسیون ارتش سرخ در آلمان بوجود آمدند و یا در اشکال دیگر جنبش میر در شیلی یا توپاماروس‌ها در اروگوئه و راه درخشان در پرو تعریف می‌شد که به اشکال مختلف تحت تاثیر مارکسیسم و به ویژه مارکسیسم- لنینیسم و مائوئیسم بودند.

به گفته فکوهی درسال‌های اخیر یعنی از دهه ۲۰۰۰ جنبش‌های آنارشیستی رادیکال در قالب جنبش‌های خیابانی در برابر حرکات فاشیستی در تظاهرات ضد سرمایه داری ظاهر می‌شدند و اغلب با خشونت خود تصویر کلاسیک را از آنارشیسم تقویت می‌کردند.

او افزود: آنارشیسم پیش از آنکه یک حرکت مبارزاتی و جنبش و کنش اجتماعی باشد یک فلسفه و بینش بسیار قدیمی است که به پیش از میلاد و فلسفه چینی می‌رسد. اما خود واژه همچون بیشتر واژه‌های سیاسی ریشه یونانی دارد و به نبود قدرت و حکومت اشاره می‌کند.

فکوهی دربخش پایانی سخنان خود با اشاره به اهمیت کتاب «پاره‌های انسان‌شناسی» آنارشیستی گفت: کتاب گربر که به همت همکاران ما در انسان‌شناسی و فرهنگ، با ترجمه رضا اسکندری و مهرداد امامی به فارسی منتشر شده است؛ شاید یکی از نخستین آثار جدی در زمینه این رویکرد به شمار آید و راه گشای آثار دیگری باشد که بتواند نظریه آنارشیستی را در تفاوت و گوناگونی بسیار بالای آن و همچنین انسان‌شناسی آنارشیستی و سرانجام نظریه پسا آنارشیستی به خوانندگان ایرانی بشناساند.

کتاب «پاره‌های انسان‌شناسی آنارشیستی» نوشته «دیوید گربر» با ترجمه رضا اسکندری و مهرداد امامی با مقدمه ناصر فکوهی با قیمت ۱۳ هزار تومان از سوی انتشارات گهرشید منتشر شده است.

502502