به گزارش ایسکانیوز صبا حسینی خبرنگار روزنامه آرمان با رئیس انجمن حمایت از حقوق کودکان و همچنین انجمن روانشناسی ایران درباره نیاز کودکان کار به بازی و تفریح به گفت‌وگو نشسته است .شیوا دولت‌آبادی از معدود فعالان اجتماعی است که خلأ کودکان کار و نیاز آنها به بازی را درک کرده و در قالب برگزاری مسابقات فوتبال در انجمن متبوعش به این مهم پرداخته است.
آیا می‌توان مدعی شد کودکان کار چون خیلی زود وارد دنیای بزرگسالی می‌شوند به بازی نیازی ندارند؟
کودکان کار عموما از یک مسیر مناسب برای یادگیری و رشد محروم هستند. این کودکان دسترسی به آموزش و حق تحصیل ندارند، دیگر بازی و تفریح که جای خود دارد. با وجود این، هیچ روانشناسی تاکنون منکر تاثیر شگرف و کم نظیر بازی بر تخلیه هیجانات کودک و رشد شناختی و هیجانی او در دوران بزرگسالی، نشده است. شاید بازی‌های کودکانه در ذهن بزرگسالان و افرادی که اطلاعی در این مورد ندارند همه فقط بازی باشند، اما هریک از بازی‌ها بسته به نوع بازی و نحوه انجام آن و اینکه با چه تعداد از کودکان دیگر انجام شود، تاثیر متفاوتی بر روان کودک و رشد شناختی او باقی می‌گذارد. کودکان حتی در سنین پایین‌تر مشکلاتشان را با بازی‌ها مطرح کرده و به بزرگسالان نشان می‌دهند و از همین طریق حمایت عاطفی آنها و همراه شدن بازی بزرگسالان با کودکان به خود جلب می‌کنند. میل به بازی و نیاز به آن در کودکان یک نیاز طبیعی است و کسی نمی‌تواند ادعا کند کودکی در این دنیا وجود دارد که به بازی و سرگرمی نیاز و میلی به این کار ندارد. کودکان کار هم اگر چه نقاب بزرگسالی به صورت زده و مجبورند زود بزرگ شوند، اما نیاز غریزی به بازی در همه آنها وجود دارد و این را از رفتارهای آنها در قالب بازی واره‌های بچه‌های دستفروشی که با یک سنگ فوتبال بازی کرده یا با هم گرگم به هوا بازی می‌کنند می‌توان مشاهده کرد. در واقع باید گفت یک جریان انرژی و هیجان عمیق در وجود انسان‌ها گذاشته شده که بخشی از آن از طریق بازی و تفریح در دوران کودکی تخلیه می‌شود.
تفاوت کودکان کار ایران با کشورهای دیگر دنیا چیست؟
تفاوت کودکان کار ایران با اغلب کشورهای توسعه یافته دنیا این است که در ایران این کودکان اغلب درون خانواده‌ها و تحت نظارت پدر و مادر زندگی می‌کنند، در حالی که در خیلی از کشورهای دنیا، کودکان کار کودکانی کاملا رها شده هستند و بدون سرپرست در خیابان زندگی می‌کنند. مطالعاتی که درباره بازی‌ها و سرگرمی‌های کودکان کار در دیگر کشورها وجود دارد مربوط به خیابان‌گردی و سرگردانی این کودکان است که به هرحال تفریح و بازی هم ناخودآگاه جزئی از این سرگردانی‌هاست، در حالی که در ایران و درباره کودکان کاری که درون خانواده زندگی می‌کنند شاید زمانی برای این تفریح و بازی وجود نداشته باشد. نهادهای دولتی و غیردولتی که در ایران درباره کودکان کار فعالیت می‌کنند در قالب برنامه ریزی‌های خود برای تفریح و سرگرمی این کودکان هم برنامه دارند. نهادهای حمایتی و انجمن‌هایی که برای حمایت از کودکان آسیب دیده وجود دارد امکانی فراهم کرده‌اند که این کودکان آرزوهای خودشان را مطرح کنند و با فراهم کردن ابزارهای نقاشی و وسایل بازی برای آنها در محلاتی که این کودکان بیشتر در آنها وجود دارند، سعی دارند تا اجازه ندهند مساله بازی و تفریح درباره این کودکان فراموش شود. زمینه ورزش کودکان کار و زمینه برگزاری مسابقات فوتبال برای آنها دو سال است که از سوی انجمن حمایت از حقوق کودکان فراهم شده و چون بخش زیادی از کودکان کار پسر هستند با برگزاری این مسابقات برای پسربچه‌ها تا حدودی برخی دستگاه‌های مسئول نیز با این انجمن همکاری کرده و برای مثال زمینه استعدادیابی و کشف بازیکنان و استعدادهای فوتبال توسط مقامات مسئول صورت می‌پذیرد.
شما سال گذشته تحت عنوان «حافبک» برنامه‌هایی برای بازی این کودکان ترتیب داده بودید. درباره این طرح توضیح دهید.
کلمه «حافبک» که مخفف عبارت حمایت از فوتبال بچه‌های کار است، عنوان طرحی است که سال گذشته برای حمایت از فوتبال بچه‌های کار توسط انجمن حمایت از حقوق کودکان با همراهی شش انجمن فعال در زمینه کودکان و حضور افتخاری گروهی از هنرمندان و ورزشکاران در سایت ورزشی برج میلاد برگزار شد. در این جشنواره در کنار مسابقه دوستانه فوتبال با همراهی پیشکسوتان فوتبال، رقص محلی، اجرای موسیقی زنده، گفت‌وگو با مهمانان هنرمند و ورزشکار نیز داشتیم. در کنار این جشنواره نمایشگاهی به نفع هزینه تحصیل ۴۴۰ کودک بازمانده از تحصیل نیز برگزار شد که غرفه‌های این نمایشگاه شامل صنایع دستی، هنری، غذاهای خانگی و... بود.
از منظر خود این کودکان برگزاری مراسمی از این دست چقدر موثر است و آیا نمی‌توان گفت با اضطرابی تحت عنوان نبودن و نداشتن خانواده تفریح کردن برای یک کودک عملا معنایی ندارد؟
با وجود تلاشی که نهادهای خودجوش یا حتی دولتی انجام می‌دهند تا این کودکان احساس خلأ نکنند و در ارائه بازی و سرگرمی به آنها این تصور ایجاد نشود که آنها فرقی با سایر کودکان دارند، اما به هر حال این کودک دوست دارد حتی در بدترین حالت که خانواده او مشکلات بد یا سوءرفتار با او دارند باز هم در کنار خانواده و با خانواده تفریح و بازی کنند ولی نمی‌توان منکر تاثیر امکان تفریح و بازی برای کودکان کار توسط نهادهای حمایتی در روحیه و بازیابی شخصیت این کودکان شد. بخش زیادی از توجه و تمرکز نهادهای حمایتی در زمینه حقوق کودکان نیز متوجه همین مساله است؛ مساله‌ای که باعث می‌شود تفاوت ساختاری و بنیادی که این کودکان آسیب دیده اجتماعی از خودشان در مقیاس با دیگران دارند تا حد زیادی برطرف شود. حضور پدر و مادر و همچنین برخورداری از حمایت آنها در سنین کودکی مساله مهم و شاید بتوان گفت اصلی‌ترین مساله در زمینه رشد کودکان در همه ابعاد است و کودکان کار بی‌شک از این نعمت بزرگ محروم هستند، بنابراین نباید گذاشت آنها زیاد این خلأ را احساس کنند.
در تفریح، سرگرمی و تخلیه هیجان تا چه اندازه می‌توان جلو ناهنجاری و بزهکار شدن یک کودک کار در آینده را گرفت؟
کودکان کار بزه دیدگانی هستند که احتمال بزهکار شدنشان در آینده زیادتر از سایرین است. در قالب داستان‌های نمایشی و فیلم‌هایی که در نهادهای حمایتی از این کودکان برای آنها نمایش داده می‌شود سعی می‌شود این مساله گنجانده شود و کتاب‌های داستانی و غیرداستانی برای آموزش این کودکان که از نعمت داشتن پدر ومادر و تربیت شدن توسط آنها محرومند، در نظر گرفته شده است. کودکان کار به لحاظ اجتماعی آسیب دیده هستند و همین زمینه ارتکاب جرایم در آنها در آینده را بیشتر می‌کند ولی این به معنای این نیست که این کودکان لزوما بزهکار می‌شوند و نباید با سوءتعبیر و سوءنگاه این کودکان را از کودکی به این سمت سوق داد.
دورنمای کلی وضعیت کودکان کار در کشور و اینکه رسیدگی به مشکلات آنها در چه وضعی است؟
نگاهی اجمالی به برنامه ششم توسعه و بودجه سالانه کشور نشان می‌دهد بودجه بهزیستی و سایر نهادهای حمایتی از آسیب دیدگان اجتماعی هنوز هم نه تنها در اولویت نیستند، بلکه مورد بی‌توجهی و غفلت قرار می‌گیرند. امیدوار بودیم در دولت یازدهم و در سایه توجه بیشتر به حوزه اجتماعی و معضلات اجتماعی کشور به موضوع افراد آسیب دیده هم توجه بیشتری شود.
105105
