روزنه امید تحقق اقتصاد دانش بینان در دانشگاه ها / روایت معاون پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی از موانع اقتصاد دانش‌بنیان

اقتصاد دانش بنیان چند سالی است که بر سر زبان ها افتاده و نقل محافل علمی شده است. اقتصاد دانش بنیان هر چند یک مفهوم قرن بیستمی و نو پاست اما در ایران بسیار مورد اهمیت واقع شده و در تمامی عرصه ها اعم از اقتصادی و دانشگاهی خودنمایی می کند.

زهرا داستانی: پس از مطرح شدن اقتصاد دانش بنیان از سوی مقام معظم رهبری و تاکید ایشان بر لزوم تحقق این امر در راستای نیازهای اساسی امروز کشور به توسعه تحقیقات، پژوهش و فناوری و همچنین پرورش استعداد‌ها و کاهش وابستگی به نفت، دانشگاه ها یکی از نهادهایی بودند که برای رسیدن به این هدف داوطلب شدند. در همین راستا دانشگاه ها توانستند تعداد شرکت های دانش بنیان خود را به یکهزار و ۹۵۷ شرکت در طول یک سال برسانند و بیش از گذشته به پژوهش اهمیت دهند.

چرا پژوهش مهم است؟

انجام پژوهش و تحقیق یکی از مهمترین عوامل توسعه در سراسر جهان محسوب می شود چرا که موجب افزایش بهره وری در بخشهای اقتصادی کشور خواهد شد. پژوهش یک فرآیند است که نباید از ورودی ها، خروجی ها و پیامدهای اجرای آن غافل شد. رویکرد به پژوهش از سه منظر اهمیت و جایگاه ویژه ای دارد. نخست اهمیت اقتصادی آن است. براساس آنچه که کارشناسان اعلام می کنند به ازای هر واحد پولی سرمایه گذاری در پژوهش، معادل30 واحد سود به دست می آید که این می تواند به اقتصاد کشورها و تولید ناخالص داخلیشان کمک قابل توجهی کند. در درجات بعدی پژوهش و نتایج حاصل از آن نقش بسیار مهمی را در امنیت ملی کشورها ایفا می کند. تهیه و به کارگیری فنآوری های هوشمند در دفاع از امنیت و استقلال کشورها، ازطریق تحقیق و توسعه امکان پذیر است.

سهم فرهنگ از توسعه پژوهش

فرهنگ یکی دیگر از مواردی است که پژوهش و تحقیق می‌تواند نقش موثری را در آن ایفا کند. همان طور که می‌دانیم کانونهای تحقیقاتی و پژوهشی، یکی از خاستگاه های فرهنگی بالنده در هر کشوری به شمار می آیند. البته فرهنگ هر کشوری نیز در رشد کانون های تحقیقاتی و پژوهشی بسیار مهم و موثر است. از این رو مقایسه تعداد محققان در جهان بسیار جالب توجه به نظر می رسد. براساس آمارهای بدست آمده گروه کشورهای پیشرفته بیشتر از 2500 نفر محقق در یک میلیون نفر جمعیت دارند و بیشتر از 1000 محقق در یک میلیون نفر جمعیت سهم کشورهای توسعه‌ یافته از تعداد محققان را تشکیل می دهد. این در حالی است که سهم کشورهای در حال توسعه از تعداد محقق نیز برابر با 500 محقق در یک میلیون نفر و سهم جمعیت کشورهای عقب مانده از داشتن محقق برابر با 200 محقق در یک میلیون نفر جمعیت است.

تاثیر پژوهش بر تولید ناخالص داخلی

اعتبارات پژوهشی و نسبت آن به GDP یا تولید ناخالص داخلی در هر کشور، یکی از ملاک های ثابت ارزیابی شاخص‌های توسعه در جهان است. به همین دلیل شرکت های بزرگ دنیا هرساله بودجه های کلانی را به بخش تحقیق و توسعه اختصاص می دهند چرا که به ازای پولی که به این کار اختصاص می دهند سود خوبی نیز در جیب آنها خواهد رفت، ضمن اینکه بودجه تحقیقاتی در هزینه های شرکت ها محسوب نمی شود بلکه جزء سرمایه گذاری های زیربنایی آنها به شمار می آید. اما در این بین هر پژوهشی در تولید ناخالص داخلی تاثیر مستقیم و موثر ندارد بلکه مهمترین عامل برای رسیدن به پژوهشی تاثیرگذار بر تولید ناخالص داخلی، داشتن یک جامعه دانش محور است . به عبارتی دیگر برای اینکه پژوهش بر تولید ناخالص داخلی موثر باشد باید جامعه ای داشته باشیم که منابع خود را جهت تولید دانش و صدور آن صرف کند، نه آنکه این منابع را به امور مصرفی اختصاص دهد. به همین خاطر است که عموم کارشناسان و دولت مردان عقیده دارند که باید درآمدها را بیش از گذشته از محلی خارج از درآمدهای نفتی بدست آورد.

چراغی که در دانشگاه ها سوسو می زند

با وجود این شاید جالب باشد که بدانید در کشور ما متاسفانه حدود 90 درصد بودجه دانشگاه ها از طریق پول نفت و شهریه بدست می آید و بودجه ای که برای رسیدن به امر پژوهش در دانشگاه ها صرف می شود از همین درآمدهای نفتی اختصاص یافته است. هر چند وضعیت پژوهش در کشور حال و روز خوبی ندارد اما آمارهایی که از سوی وزارت علوم در روزهای اخیر منتشر شده است خبر از روزنه های امیدی در جهت بهبود حال پژوهش در دانشگاه ها می دهد. براساس آنچه که دکتر محمدرضا امید، معاون اداری و مالی وزارت علوم از افزایش بودجه پژوهشی دانشگاه ها خبر داده و گفته است: برای اولین بار در کشور از سال 1313 که دانشگاه‌ها شروع به کار کرده‌اند، سهم تحقیقات کشور از محل GDP (تولید ناخالص ملی)، به یک و پنج صدم در صد، معادل 7000 میلیارد تومان رسید. براساس آنچه که او می گوید می توانیم امیدوار باشیم تا درآمد دانشگاه ها نیز از این محل افزایش پیدا کند اما رسیدن به این مهم کار سخت و دشواری است.

راه طولانی پیش روی آینده پژوهش در ایران

جعفر توفیقی، وزیر سابق علوم در گفت و گو با ایسکانیوز در رابطه با افزایش بودجه پژوهشی در دانشگاه ها بیان کرد: سهم امروز دانشگاه ها از پژوهش آن چیزی نیست که در قانون برنامه پنجم باید به آن می رسیدم. با وجود این دولت همت کرده و این میزان را به نزدیک یک درصد رسانده است. اگر این روند همچنان به کار خود ادامه دهد و بتوانیم در سال 95 به یک درصد در تولید ناخالص داخلی برسیم، گام مثبتی در این زمینه برداشته ایم. به خصوص که ما باید بخش خصوص را حمایت کنیم و آن را فعال نماییم تا بخشی از هزینه های تحقیقات توسط بخش خصوصی بدست آید.

مدیریت منابع مالی یا کمبود اعتبارات پژوشی؟ مشکل از کجاست؟

ابراهیم واشقانی فراهانی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی در گفت و گو با ایسکانیوز در رابطه با نحوه و راه رسیدن به اهداف پژوهشی و اقتصاد دانش بنیان در دانشگاه ها بیان کرد: مشکل اصلی تنها کمبود اعتبارات نیست. در راه رسیدن به این هدف موانع بسیاری وجود دارد. اگر ما بتوانیم در دانشگاه ها همین اعتبارات پژوهشی را به همین منظور استفاده کنیم کار بسیار مهمی انجام داده ایم.

او با بیان اینکه مدیریت درست منابع مالی در پژوهش و تحقیقات بسیار مهم است، ادامه داد: درست هزینه کردن یکی از مشکلاتی است که ما در برنامه ریزی های خود داریم که به منظور رسیدن به هدف اصلی باید کنترل و نظارت بر روی استفاده از اعتبارات انجام شود. اگر این موارد رعایت شود قطعا اثر بخشی خوبی خواهد داشت اما نباید به این اکتفا کنیم.

واشقانی فراهانی در ادامه گفت: آن چیزی که ما با آن مشکل داریم و با آن دست و پنجه نرم می کنیم عدم ورود بخش خصوصی به پژوهش ها و تحقیقات دانشگاهی است. در کشور های توسعه یافته ای مانند کره جنوبی که سهم درآمد حاصل از تحقیقات و پژوهش های علمی نزدیک به 6 دهم از درآمد ناخالص ملی را به شرکت های خصوصی اختصاص می دهند. به طور مثال شرکت سامسونگ یکی از بزرگ ترین سرمایه گذاران دنیا در امر پژوهشی و تحقیقات علمی است.

20104

کد خبر: 604867

وب گردی

وب گردی