زهرا داستانی: به طور قطع یکی از مهمترین عوامل پویایی و رشد کشورها، مراکز علمی و دانشگاهی و پژوهشگرانی هستند که به عنوان مهمترین نقش آفرینان عرصه های علمی با تولید علم و فن آوری، نقش کلیدی و محوری در توسعه زیر ساخت های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه ایفا می کنند. مراکز آموزش عالی امروزه بیش از هر زمان دیگری به سوی پاسخگویی به نیازهای روز جامعه در حرکت و تحول هستند.

اصلاح هرم علمی برای رشد آموزش عالی

یکی از شاخص های معتبر برای رشد آموزش عالی شاخص نسبت استاد به دانشجو است. براساس آمار، تعداد دانشجویان کل دانشگاه های کشور ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر است و طبق آمار وزارت علوم ۷۰ هزار نفر عضو هئیت علمی در دانشگاه ها مشغول به تدریس هستند. براساس این آمار، نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه های کل کشور یک به ۶۹ است که فاصله معناداری با استاندارد جهانی دارد. رسیدن به نقطه مطلوب نیازمند تمهیداتی از سوی مراکز آموزش عالی برای تامین زیر ساخت هاست. همین عامل سبب شده است تا در سال های اخیر بسیاری از دانشگاه ها را وادار به اصلاح هرم اعضای هیات علمی کند. دانشگاه آزاد اسلامی یکی از مراکز آموزش عالی کشور است که در این میان گام های موثری برداشته است. دانشگاه آزاد اسلامی یک میلیون و ۷۰۰ هزار دانشجو و ۳۲ هزار و ۵۰۰ عضو هیئت علمی دارد که طبق آمار اگر دانشجویان سما (دانشجویان کاردانی در آموزشکده های فنی) از این تعداد کم شوند، تعداد دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی یک میلیون و ۵۵۰ هزار نفر خواهند شد. بر همین اساس با گرفتن یک تناسب ساده می توان گفت که نسب استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی یک به ۴۷ است، یعنی به مراتب نسبت استاد به دانشجو در این دانشگاه از آمار کلی کشور بهتر است. با این حال دانشگاه آزاد در چندسال اخیر قریب به ۱۱ هزار عضو هیئت علمی جذب کرده است. یعنی ۵ برابر بیشتر از دولتی ها و این آمار روز به روز بهتر می شود.

علاوه بر این، یک آمار دیگری هم می توان به آمار موجود اضافه کرد؛ دانشگاه آزاد اسلامی حدود ۴۰ هزار استاد مدعو دارد؛ طبق صحبت های وزیر علوم، هر سه استاد مدعو یک عضو هیئت علمی محسوب می شود. بنابراین اگر این نسبت را اضافه کنیم، یعنی مجموع استادان تمام وقت دانشگاه آزاد (۳۲ هزار و ۵۰۰) با یک سوم حق التدریس ها که حدود ۱۳ هزار نفر می شود، در مجموع نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد یک به ۳۷ است. در صورتی که نسبت استاد دانشجو کل کشور یک به ۶۹ است. بررسی افزایش نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد نشان از آن دارد که یک پروژه غیردولتی می تواند موفق باشد.

گام های دانشگاه آزاد اسلامی برای رسیدن به هدف

یونسکو برای مجموعه های دانشگاهی یا نظام آموزش عالی در جهان سه کارکرد اصلی در نظر گرفته است. در این درجه بندی، وظیفه اصلی دانشگاه ها در درجه نخست تولید دانش مبتنی بر پژوهش، سپس انتقال دانش مبتنی بر آموزش، در درجه سوم اشاعه و نشر دانش قلمداد شده است. از میان این سه کارکرد، تولید دانش مهمترین کارکرد دانشگاه هاست که سبب تغییر در جوامع، رشد و گسترش آن می شود. کار اصلی برای تولید دانش در دانشگاه ها بر دوش اعضای هیات علمی دانشگاه هاست. کارکرد دیگر آن اشاعه و نشر دانش است. در حالی که امروزه انتقال دانش تنها یکی از سه کارکرد اصلی دانشگاه ها به شمار می آید، دنیای صنعتی و متحول امروز انتظار دارد تا دانشگاه ها علاوه بر اینکه یافته های علمی قدیم و جدید را به نسل جوان انتقال می دهد و سپس نتایج این یافته های علمی را در اختیار جامعه می گذارد، بتواند دو کارکرد دیگر را نیز داشته باشد. بسیاری از صاحب نظران معتقدند که دانشگاه ها و آموزش عالی در جوامع، از دو وظیفه اصلی و مهم خود یعنی تولید دانش و اشاعه آن ناتوان مانده اند.

با این وجود دانشگاه آزاد اسلامی سعی در این دارد تا با ارتقاء اعضای هیات علمی و جذب اساتید برجسته به این سه کارکرد دست یابد. در طول 2 سال اخیر در دانشگاه آزاد اسلامی 3197 عضو هیات علمی ارتقا یافته اند. ممیزی و ارتقای اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی از اول مهر 92 آغاز و تا 16 اسفند 94 ادامه داشت، در ممیزی‌های سال 92 ،530 عضو، سال 93، هزار و 267 عضو و در سال جاری هزار و 400 عضو هیات علمی در دانشگاه آزاد اسلامی ارتقای مرتبه علمی داشته اند.

براساس آنچه که حسین‌زاده لطفی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی ارائه کرده است، 6 نفر در سال 92، 16 نفر در سال 93 و 10 نفر در سال 94 از مرتبه آموزشیاری به مربی ارتقا یافته اند. همچنین در مرتبه مربی به استادیاری در سال 92، 496 نفر، در سال 93، هزار و 96 نفر و در سال 94،هزار و 78 عضو هیات علمی تمام وقت از مربی به استادیاری ارتقا پیدا کرده اند. به گفته او، در دانشگاه آزاد اسلامی از مرتبه استادیاری به دانشیاری در سال 92، 27 عضو، سال 93، 135 عضو و در سال جاری 257 عضو هیات علمی توانستند به مرتبه دانشیاری رای مثبت کسب کنند. همچنین از دانشیاری به استادی در سال 92، 1 مورد در سال 93، 20 عضو و در سال جاری 55 نفر ارتقا داشته اند.

20104