ایسکانیوز - راهبرد: دولت فرانسه مصمم است تا حضور نظامی خود در ساحل آفریقا را برقرار کند. شناخت تهدیدات جدید تروریستی و افزایش خطرات نسبت به تامین منافع فرانسه و متعاقب آن، حضور نظامی مجدد فرانسه در شمال آفریقا می‌تواند در روابط راهبردی فرانسه با غرب و ایالات متحده آمریکا تاثیرات شگرفی داشته باشد.
تهدیدات منطقه ساحل چیست و چرا سبب نگرانی فرانسه شده است؟
منطقه ساحل قسمت‌های مهمی از مستعمرات سابق فرانسه از جمله کشورهای چاد، ساحل عاج، بورکینافاسو، نیجر و مالی را شامل می‌شود. این منطقه به سبب درگیری‌های مذهبی، فرهنگی و اقتصادی طی سال‌های اخیر رو به بی‌ثباتی نهاده است.
تهدیدات تروریستی در منطقه ساحل متفاوت است. در این ناحیه گروه‌هایی از قبیل «بوکوحرام و انصار الشریعه» فعال بوده و بر اساس اعلام وزارت خارجه ایالات متحده، «گردان المولتمون» نیز به آن اضافه شده است. این سه گروه در حال افزایش توانایی‌ها و رجزخوانی در منطقه ساحل هستند. به عنوان مثال، در هفته گذشته، بوکوحرام مسئولیت کشتار 74 روستایی را در نیجریه برعهده گرفت. همچنین تداوم بحران امنیتی-سیاسی در لییبی، ناآرامی در مالی و فعالیت‌های القاعده در مغرب اسلامی نیز بر دامنه بی‌ثباتی در این منطقه دامن زده است. وزیر دفاع فرانسه به طور خاص بیان کرده است که دولت پاریس نگران افزایش قاچاق غیرقانونی انسان و افزایش توانمندی‌های عملیاتی گروه‌های تندرو اسلامی در این ناحیه و کشانده شدن دامنه بحران به شمال مالی و جنوب لیبی است.
ناامنی و بی‌ثباتی در منطقه ساحل منافع سیاسی-امنیتی ایالات متحده را به خطر می‌اندازد؛ این در حالی است که، آمریکا در این ناحیه دارای منافع اقتصادی ویژه‌ای نیست. از سوی دیگر، نگاه تاریخ استعمارگری نشان می‌دهد که فرانسه به سبب حضور دیرینه در این ناحیه، حضور اتباع فرانسوی، حجم بالای تجارت و سرمایه‌گذاری و همچنین مجاورت فیزیکی نزدیکتر، نگرانی‌های بیشتر و عمیق‌تری را نسبت به ایالات متحده و دیگر کشورهای اروپایی دارد.
رویکرد جدید دولت فرانسه در منطقه ساحل چه بوده و چه تفاوتی با راهبردهای پیشین فرانسه دارد؟
فرانسه نسبت به دیگر کشورهای اروپایی، تعهدات بیشتر و فعالیت گسترده‌تری را در این ناحیه دارد. از مجموع 8150 پرسنل نظامی فرانسه در خارج از کشور، 810 نفر در غرب آفریقا، 1365 نفر در ساحل جنوبی صحرا و 1600 نفر نیز در آفریقای مرکزی مستقر هستند. اگرچه این نگاه جدید فرانسه به آفریقا، مؤید راهبرد جدید در سیاست خارجی دولت فرانسه نیست؛ با این حال، نشان از آمادگی این کشور برای مداخله نظامی و تسلط بیشتر در مالی و جمهوری آفریقای مرکزی دارد.
هدف اصلی فرانسه از افزایش اعزام نیروی نظامی به ساحل آفریقا، به احتمال زیاد مبارزه با گروه‌های افراطی و جلوگیری از تاسیس بیشتر پناه‌گاه‌های تروریستی در این منطقه وسیع است. اگرچه دولت فرانسه دستور کار جدیدی برای اعزام بیشتر سرباز به ساحل ندارد؛ با این حال، هم اکنون سه هزار لژیونر فرانسوی تحت عنوان «پست تخصصی» در این منطقه مستقر شده است.
وزارت دفاع فرانسه اعلام کرده است که کشور ساحل عاج را مقر پشتیبانی لجستیکی خود در منطقه شمال آفریقا قرار داده و چاد نقش پایگاه اصلی نیروی هوایی فرانسه را ایفا خواهد کرد. همچنین فرانسه در کشور نیجر، هواپیماهای بدون سرنشین فرانسوی از نوع «هرفنگ» و پهپاد «ریپر» که به تازگی از آمریکا خریداری کرده است را مستقر کرده است. این نوع از چینش نیروهای زمینی و هوایی، به فرانسه این قابلیت را می‌دهد که، زمان مورد نیاز برای استقرار نیروها را به حداقل ممکن کاهش داده و به سرعت توانایی کنترل شورش احتمالی را داشته باشد. ژان لوویس لو دریانوزیر دفاع فرانسه در بازدید اخیرش از مؤسسه «CSIS» تاکید کرد که، کشورش از درگیری‌های مالی درس مهمی آموخته است و فرانسه مصمم است از ایجاد پایگاه‌های نظامی جدید که خطری برای ثبات و امنیت شرکاء در اروپا محسوب شود، جلوگیری به عمل آورد.
فرانسوا اولاند در حال بازدید از پایگاه هوایی فرانسه در نیجر
آیا تقویت حضور نظامی فرانسه در آفریقا حساسیت آمریکا را بر می‌انگیزد؟
فرانسوی‌ها از ابتدای اعلام استراتژی جدید خود برای حضور مجدد نظامی در منطقه ساحل آفریقا، با مقامات آمریکایی گفتگو کرده و وزیر دفاع این کشور و فرانسوا اولاند ریاست جمهوری طی سفرهای جداگانه‌ای به واشنگتن، سعی در توجیحه و اقناع همکاران آمریکایی خود داشتند.
وزیر دفاع فرانسه در حاشیه دیدار از موسسه تحقیقات استراتژیک و بین‌المللی تاکید کرد؛ «ایالات متحده شریک حیاتی و ضروری برای فرانسه محسوب می‌شود. چشم انداز و نگاه ما به چالش‌های آینده آفریقا، با راهبرد امنیت ملی ایالات متحده آمریکا یکسان است.» به طور خاص، ژنراللودریان خواستار تداوم حمایت‌های اطلاعاتی و همکاری در زمینه آموزش ارتش‌های آفریقایی توسط ایالات متحده شد.
از لحاظ تاریخی، منافع ایالات متحده و فرانسه در زمینه حمایت از کشورهای آفریقایی متناقض است. پس از مداخله ناموفق ایالات متحده در سوالی طی سال‌های نخستی دهه 1990، سیاست ایالات متحده برای سالیان سال، دوری از مداخله نظامی در کشورهای آفریقایی بود. در سال‌های اخیر، ایالات متحده، یک رویکرد متعادل‌تری را در بحث دخالت نظامی در آفریقا درپیش گرفته است. به عنوان مثال، مشارکت آمرریکا در بحث امیت منطقه ساحل بسیار ضعیف است؛ به گونه‌ای که این کشور تنها یک پایگاه کوچک سامانه‌های هوایی بدون سرنشین در نیجر دارد (که به درخواست مشتکر دولت فرانسه و نیجریه صورت گرفت). همچنین واشنگتن همکاری نسبتاً ضعیفی در امر آموزش و پشتیبانی از ارتش‌های آفریقایی در مبارزه با تروریسم و حفظ صلح و ثبات دارد. با این حال، شواهدی در دست است که ایالات متحده به دنبال افزایش تمرکز نیروی نظامی در منطقه ساحل و شاخ آفریقا از طریق توسعه «نیروی ضربتی مشترک آفریقا» و افزایش امکانات لجستیکی مقر اصلی نیروهای آمریکایی در پایگاه «لمونیر جیبوتی» است.
در نهایت می‌توان گفت که، دولت فرانسه طی دو سال اخیر نسبت به وقایع و رویدادهای امنیتی و تروریستی در منطقه ساحل و شاخ آفریقا با نگرانی و تردید نگریسته و مصمم به تامین منافع خود از طریق افزایش حضور نظامی در این ناحیه است. همچنین در برهه زمانی کنونی، تضاد و تناقض راهبردی چندانی بین منافع آمریکا و فرانسه در این منطقه مشاهده نمی‌شود. با این حال، بررسی فرایند آتی راهبرد امنیت ملی ایالات متحده نشان می‌دهد که این کشور طی سال‌ها آتی حضور نظامی خود را در آفریقا توسعه بخشیده و احتمالاً در مسیر تلاقی منافع با پاریس قرار خواهد گرفت.
عباس قیداری - کارشناس امنیت بین‌الملل
