نشست سازمان همکاری شانگهای با حضور اعضای این سازمان برگزار شد. ایران هم در این نشست حضور یافت اما بر خلاف دیگر کشور های حاضر که در سطح روسای جمهور حاضر بودند تهران در سطح وزیر حضور خود را اعلام کرد.
نشست سازمان همکاری شانگهای با حضور سران 10 کشور، هیات های مختلف از جمله ایران به ریاست محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه و دیگر کشورها، رئیسان و مقام های بلندپایه سازمان های بین المللی روز گذشته در تاشکند پایتخت ازبکستان پایان یافت.
اکثر کشورها در این نشست در سطح رئیس جمهور بودند؛ سران کشورهایی که در این نشست حضور داشتند ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه، نارندا مودی نخست‌وزیر هند، اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان، شی جی پینگ رئیس جمهور چین، قربانقلی بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان، الکساندر لوکاشنکو رئیس جمهور بلاروس، الماس بیک اتامبایف رئیس جمهور قرقیزستان، نورسلطان نظربایف رئیس جمهور قزاقستان، امامعلی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان، شوکت میرضیایف نخست‌وزیر ازبکستان، تساخیاگین البگدورج رئیس جمهوری مغولستان و ممنون حسین رئیس جمهور پاکستان؛
ایران هم در نشست حضور یافت اما در سطح وزیر؛ سطح حضوری که به عقیده بسیاری از کارشناسان این حوزه باعث حفظ پرستیژ ایران در مقابل سازمان شانگهای می شود.

سازمان همکاریهای شانگهای یک سازمان امنیتی و اقتصادی است که کشورهای چین، روسیه، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان اعضای دائمی آن هستند. همچنین عضویت دائمی هند و پاکستان در نشست اخیر مورد بررسی قرار گرفت. این سازمان در سال 2001 میلادی راه اندازی شد. جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به سازمان پیوست و یک سال پس از آن، برای عضویت کامل در شانگهای درخواست داد. از آن زمان ایران در مقاطع گوناگون تلاش‌هایی ‌برای کسب عضویت کامل در این سازمان داشته است.

به دنبال اجرایی شدن برجام و رفع تحریم های تحمیلی علیه ایران به خاطر برنامه هسته ای یک موفقیت بزرگ برای ایران رقم خورد. اجرای توافق هسته ای باعث حل یک مسأله غیرضروری، و ایجاد یک سابقه خوب برای حل مسایل جهانی از مسیر دیپلماسی بود؛ علاوه بر این، این امید شکل گرفت که مسایل متعدد منطقه ای دیگر نیز از مسیر دیپلماسی و مذاکره قابل حل و فصل شدن باشد. عضویت دائم ایران در این سازمان یکی از موضوعات مهم منطقه ای بود که انجامش به موضوع رفع تحریم های بین المللی علیه ایران گره خورده بود؛ با رفع تحریم ها، زمینه عضویت کامل ایران در این سازمان فراهم شده است.

در نشست اخیر این سازمان که در واقع به عنوان یک اساس مهم برای مسکو و پکن در جهت حفظ نفوذ خود در منطقه شناخته می‌شود روسیه در دفعات مکرر تمایل خود را برای حضور دائمی ایران اعلام کرد؛ ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در سخنرانی خود در نشست سران اعلام کرد هیچ مانعی برای عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای وجود ندارد. همچنین اتامبایف رییس جمهوری قرقیزستان می گوید امضا و اجرای برجام شرایط عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای را در آینده ای نزدیک فراهم کرده است؛ هرچند گفته می می شود از طرف برخی کشوها همچنان برای عضویت دائم ایران مخالفت هایی صورت می گیرد.

حضور ایران در این دور از نشست سران را می توان از موضع قدرت ارزیابی کرد ؛ می توان گفت این سطح حضور ایران نشان از درایت در تصمیم گیری از سوی مقامات و دستگاه دیپلماسی کشورمان را دارد؛ بسیاری از کارشناسان این حوزه می گویند تصمیم گیری هایی که در رابطه با حوزه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و همچنین سازمان همکاری های شانگهای از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید اتخاذ شده است سیاست های درست و مدبرانه ای بوده است؛ رویکردها و سیاست هایی که به دنبال حفظ پرستیژ منطقه ای و همچنین مطرح کردن ایران به عنوان عضو کلیدی در منطقه است. سیاست هایی که نشان دهنده باور ملی ما با تکیه بر نیروهای ملی برای شناساندن ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای مهم است.

در دولت قبل در حوزه سیاست خارجی از آنجایی که روابط ایران و غرب به شدت تیره بود ایران به سمت برخی از مناطق از جمله آسیای‌مرکزی و شرق که در مجاورت کشورمان بود توجه ویژه‌ای نشان داد. در ارتباط با این کشورها در این دوره بیشتر رفت و آمدها از طرف تهران بود و آنها خیلی با ایران ارتباط برقرار نمی‌کردند؛ حتی عدم تمایل کشورهای این منطقه برای برقراری رابطه و گسترش روابط با ایران به چشم می‌خورد. در این دوره سعی دستگاه دیپلماسی بر این بوده است که به ارتباطات دو و چند جانبه چه در قالب روابط دوجانبه و یا سازمانهای بین اللمللی توجه شود و به عبارتی تلاش بر این است که این کشورها برای ارتباط با ایران پیشقدم شوند.

درست است که ایران خواهان عضویت در این سازمان است و در دوره های مختلف این موضوع مطرح شده است اما باید گفت این تنها ایران نیست که به سازمان همکاری شانگهای احتیاج دارد؛ سازمان هم به ایران به عنوان یکی از اعضای کلیدی منطقه نیازمند است. بدون ایران بسیاری از طرح های اقتصادی و امنیتی منطقه ای در سطح حرف و شعار باقی خواهند ماند. این در حالی است که خطرات و چالش های جدید واکنش بی درنگ و تشریک مساعی هر چه بیشتر همه اعضای سازمان همکاری شانگهای را ایجاب می کند. از یک سو خطر گروه‌های تروریست تکفیری به طور جدی نه تنها خاورمیانه، بلکه کلیت گسترده جامعه بین‌المللی را تهدید می‌کند و از سوی دیگر، برخی از اعضا این سازمان در روند تقابلی بی‌سابقه با غرب قرار گرفته اند.

*روزنامه نگار