ورکانه دروازه تاریخ و مهد تمدن / روستایی  سنتی  با جذابیتی مدرن

روستاهای بسیار زیادی در کشور وجود دارند که به سبب ویژگی های متفاوت بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. روستای ورکانه در همدان روستایی است با بافت سنگی که نور خورشید جذابیتی مدرن در بافت سنتی اش ایجاد کرده است و همین موضوع همه ساله توجه گردشگران را به خود جذب می کند.

ناهید سمیعی: از همدان به عنوان دروازه تاریخ و تمدن ایران زمین یاد می کنند. هر یک از آثار به جای مانده در روستاهای همدان نشان از قدمت دیرینه این سرزمین دارد .سنگ نوشته ‌های موجود در این مکان که بر یگانگی پروردگار گواهی می‌دهد به این مضمون است: (خدای بزرگ است اهورا مزدا، که این سرزمین را آفرید)...

روستای سنگی ورکانه یکی از روستاهای همدان است که ساختمان ها و معابرش شما را به دل تاریخ پرت می کند. هسته اولیه این روستا یک قنات است که روستا پیرامون آن شکل گرفته است، این قنات قدمتی طولانی دارد و تاریخ آن را متعلق به عصر صفوی می داند. روستای ورکانه همدان یکی از 6 روستای گردشگری همدان است که در فهرست آثار ملی به ثبت شده است و یکی از قطب های گردشگری کشور به شمار می رود.

سنگ های لاشه های کوچه های ورکانه از زیر نورهای موضعی به رنگ قهوه ای سوخته در می آیند و به این ترتیب کاملا شبیه بناهای اروپا در دوران رنسانس می شوند. ورکانه با رفتن خورشید زیباتر می شود زیرا تداخل نورهایی که از بالا و پایین دیوارها و خانه ها را احاطه کرده اند با رفتن خورشید خود را بیشتر به رخ می کشند. این رخداد از نظر گردشگران در یک بافت سنتی جذابیتی مدرن دارد. اگر قصد سفر به همدان را دارید پیشنهاد ما به شما این است که از این روستای سنگی زیبا دیدن کنید.

ورکانه شناسی

ورکانه در 20 کیلومتری جنوب شرقی شهر همدان از توابع بخش مرکزی همدان است و از شمال شرقی به کوه سردره ، از غرب به روستای سیمین ، از جنوب غربی به کوه سرخ بلاغ ، از شرق به کوه قره داغ ، از جنوب و جنوب شرقی به دره بارانی و دره قشلاق محدود می‏ شود. ارتفاع این روستا از سطح دریا، 2250 متر و آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد است. رودخانه ارزان فرد نیز از غرب روستای ورکانه عبور می‏ کند.

در روستای ورکانه مانند سایر روستاهای استان، ریش سفیدان جایگاه خاصی دارند و در زمانهای قدیم نیز نظام تصمیم گیری و قدرت بر اساس ارباب رعیتی بوده است.

بافت روستایی

روستای کوهستانی ورکانه بافت مسکونی متمرکزی دارد. چشمه‏ های فراوان میان روستا، مناظر بکر، باغ‏های گردو، درختان سر به فلک کشیده و غیره از جمله زیبایی‏ های منحصر به فرد طبیعی این روستا به شمار می‏ آیند. کوچه باغ‏های پیچ در پیچ، خانه‏ های قدیمی با پنجره ‏های کوچک و مشبک چوبی، معماری سنتی زیبایی را به نمایش می‏ گذارد. فضاهای کالبدی و معماری روستا در پاسخگویی به نیازهای معیشتی و نوع فعالیت‏های خانوار و جامعه روستایی شکل گرفته است.

خانه‏ های قدیمی روستا با استفاده از مصالح بومی سنگ، چوب، خشت و گل ساخته شده ‏اند و به دلیل سرمای سخت زمستانی دیوارهای ضخیمی دارند. سقف اکثر خانه‏ ها مسطح است که با تیرهای چوبی و اندود کاهگل و یا قیرگونی پوشیده شده ‏اند. همچنین جهت خانه‏ ها به دلیل استفاده حداکثر از نور آفتاب رو به جنوب هستند. در بافت جدید روستا، استفاده از الگوی معماری جدید و مصالح نو رواج بیشتری دارد.

معابر

در کوچه های ورکانه که قدم می گذاری فرش های سنگی زیر پایت احساس مرموزی از زیبایی را در درون پرورش می دهند. تمام کوچه ها جدول کشی شده و مانند شهری زیبا به نظر می رسد و چراغ های روشنایی زیبایی که مناسب سنگفرش ها است کنار پیاده رو تعبیه شده اند.

وجه تسمیه

در مورد وجه تسمیه این روستا که تمام بناها و بدنه آن از سنگ لاشه ساخته شده است دو نظریه وجود دارد. دسته اول معتقدند نامگذاری روستا به دلیل معادن سنگ پیرامون روستا است و وجه تسمیه روستای ورکانه را معادل محلی که در نزدیکی معدن یا ورکان است، آورده‌اند و دسته دوم بر این باورند که ورکانه را به دلیل قرار گرفتن این روستا در کنار رود و جوی آب به این نام خوانده ‌اند زیرادر گویش کردی «ور» به معنی کنار و «کانه» به معنی چشمه است. ورکانه نیز به معنی قرار گرفتن در کنار آب و چشمه است.

مردم ورکانه به چه زبانی صحبت می کنند؟

مردم روستای ورکانه به زبان‏های آذری، فارسی و کردی سخن می‏گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. بر اساس نتایج سرشماری سال 1385 جمعیت این روستا بالغ بر 1000 نفر بوده است.

نقش سنگ در روستای ورکانه

این روستا به لحاظ کار و استفاده از مصالح بومی و محلی به خصوص مصالح سنگی منحصر به فرد است و کاربرد سنگ به صورت یک مصالح عام و متعارف در چهره و سیمای روستا خودنمایی می کند.

کاربرد سنگ نه تنها در پی، بلکه در قسمت اعظم بناها در ساخت دیوارهای باربر و دیوارهای محوطه و حیاط ها مورد استفاده قرار گرفته است و اکثر سنگ لاشه است که توسط ملات گل کار شده و پهنای این دیوارهای سنگی در طبقه همکف به یک متر هم می رسد و تنها عامل اتصال در دیوارهای سنگی نیز استفاده از تیرهای چوبی است.

سنگ، سنگ لاشه، سنگ مالون، خشت و آجر انواع مصالح متعارف ساختمانی در ابنیه روستای ورکانه است و عنصر سنگ به عنوان اصلی ترین مصالح در ابنیه روستای ورکانه بیش از هر چیز در بازدید از روستا به چشم می خورد و به نظر می رسد کاربرد سنگ در روستا به علت فراوانی این عنصر در روستا و سختی و مقاومت آن در برابر تغییرات جوی و همچنین کمبود آجر و خشت در منطقه بوده است.

محله های ورکانه

قدمت روستای ورکانه به بیش از 400 سال می رسد و آنچه از تاریخ برمی آید این است که نخستین و قدیمی ترین محله آن، محله درب مسجد است.

محله درب مسجد

این روستا مجموعه ای از چند محله است که هر کدام از چندین واحد همسایگی و مسکونی تشکیل شده اند و در محله درب مسجد که قدیمی ترین محله روستای ورکانه به شمار می رود مسجد، حمام و مخابرات قرار گرفته است.

محله کردها

در محله کردها نیز که در شرق روستای ورکانه استو نزدیکترین محله به ورودی روستاست که تنها یک مدرسه در آن قرار دارد و خرمن جا که به محله خرمنی معروف است در این محله قرار دارد.

محله عباس آباد

محله عباس آباد سومین محله روستاست که در مناطق تازه توسعه یافته قرار دارد و غیر از نانوایی و یک آسیاب، کاربری دیگری در آن استقرار ندارد.

اقتصاد ورکانه

مشاغل عمده مردم روستای ورکانه زراعت و دامداری است. گروهی از مردم نیز به تولید صنایع دستی اشتغال دارند. گندم، جو، نخود، لوبیا، سیب‏زمینی، علوفه و سبزیجات از محصولات عمده زراعی و گردو، انگور، زردآلو و سیب از محصولات باغی روستا هستند. گوشت، پشم و فرآورده‏های لبنی مرغوب از تولیدات دامی روستا به شمار می‏ آیند.

باغ و چشمه ها

جریان رودخانه‏ های فصلی سیمین و ورکانه، جریان دایمی آب قنات روستا و چشمه‏ سارهای آن به ویژه در بهار و تابستان، طراوت خاصی به روستا می‏ بخشند.

باغات گسترده گردو، زردآلو، انگور و سیب، جلوه ویژه‏ای به روستا بخشیده و زیبایی دلپذیری پدید آورده ‏اند. کوه‏های اطراف روستا و دره‏ های خان و جن، در فصول مختلف به ویژه در بهار که سرشار از طراوت و سرسبزی می‏ شوند، مناظر زیبا و چشم نواز را ایجاد می‏ کنند.

آثار تاریخی و گردشگری

آثار تاریخی و مذهبی جالب توجهی در روستا وجود دارد که از میان آن‏ها می ‏توان به ساختمان مسجد روستا در بافت قدیمی، اصطبل پرورش اسب با معماری خاص سنگی و قلعه مهری خانم که به شکل چلیپا ساخته شده و نیز معماری سنگی روستا اشاره کرد.

امامزاده غیب

آرامگاه امامزاده غیب در بین مردم روستا احترام و ارزش زیادی دارد.

موسیقی رایج در میان مردم

موسیقی رایج در میان مردم روستای ورکانه شامل ترانه‏ هایی با اشعار باباطاهر عریان و بایاتی‏های آذری با موسیقی عاشیقی است که در مراسم شادی و عروسی‏ ها مورد استفاده قرار می‏ گیرد. همچنین نوعی موسیقی محلی به نام سربازی و سه پا نیز در میان مردم روستا رواج دارد.

بازی‏های محلی

از انواع بازی‏های محلی روستا می‏توان به گردوبازی، قاپ‏بازی و الک و دولک اشاره کرد. این بازی‏ها صرفاً به منظور گذراندن اوقات فراغت نمی‏ باشد، بلکه نوعی تمرین برای آماده سازی و رشد فکری و روحی جوانان نیز به شمار می آیند.

روستای ورکانه در مسیر کوچ

روستای ورکانه در مسیر کوچ طوایف قزل یوسف، یارم طاقلو و ورکانی قرار دارد که هر سال از اواسط آبان ماه کوچ بهاره دارند. این طوایف بر اساس سنت های گذشته و ماهیت معیشتی به دنبال مراتع تازه، کوه ها و دره های بسیاری را پشت سر گذاشته درمیان بندها اتراق می کنند و پس از پایان فصل اعتدال، به قشلاق باز می گردند.

چشم انداز کوچ در مسیر زیبای ییلاق و قشلاق عشایر و ایلات، پیرامون این روستا را به عنوان یکی از پایگاه های اصلی تماشای کوچ عشایری تبدیل کرده است.

غذاهای محلی

غذاهای محلی روستا مشتمل بر آبگوشت، انواع کباب و انواع آش مانند آش اوماج، آش پلته، آش واره، آش جو و ترخینه می باشد.

زادگاه نخستین سازنده قلب مصنوعی جهان

یکی از جاذبه های روستا منزل پروفسور موسیوند، نخستین سازنده قلب مصنوعی جهان است. نام پرفسور و شوق دیدن محل تولد و بالیدن این دانشمند بزرگ گردشگران را به کوچه های بالای روستا می کشاند اما متاسفانه گردشگران تنها اجازه تماشای دیوار های بیرونی منزل را دارند. منزل پروفسور موسیوند هنوز مسکونی است و سازمان گردشگری و میراث فرهنگی هیچ توجهی به این نکته نکرده است.

اسطبل قدیمی ورکانه

یکی از قدیمی ترین اسطبل های استان همدان در روستای ورکانه واقع شده است. این اسطبل به عنوان نگین گردشگری روستایی همدان شهرت دارد از سنگ های لاشه ای ساخته شده است که تمام بافت روستا از آن است. به گفته رئیس هیئت سوارکاری همدان اگر میراث فرهنگی استان حمایت کند،جشنواره بین المللی اسب ایرانی می تواند در این روستا برگزار شود.

خانه های بوم‌گردی ورکانه

برای اقامت در ورکانه نگران نباشید. خانه بوم گردی ورکانه که از تیرماه سال جاری راه اندازی شده است به طور کلی تمامی نگرانی هایتان را بابت مکانی برای استراحت رفع خواهد کرد بعلاوه مردم روستا مهمان نواز هستند و اگر اتاق خالی داشته باشند حتما با هزینه اندک در اختیارتان قرار خواهند داد.

20103

کد خبر: 661370

وب گردی

وب گردی