به گزارش ایسکانیوز به نقل از روزنامه ابتکار، گرچه قانون می گوید که استفاده از ماهواره در ایران منع قانونی دارد اما چه آن 70 درصدی که قانون را زیر پا میگذارند و مشتاقانه پای سریالها ی شبکه های ماهواره ای می نشینند و چه آنهایی که ماهواره ندارند، قریب به اتفاق به قانون بی توجهند. شاید غیر قابل باور باشد وقتی بشنوید که قانون منع ماهواره دلیلی برای عدم استفاده ماهواره حتی در میان 30 درصد ایرانی نیست.
ماهواره یک واقعیت است. واقعیتی که امروز در همه خانههای ایرانی رسوخ کرده و بر فرهنگ و جامعه ایرانی تاثیر می گذارد. واقعیتی که هر از گاهی با شیوع و گسترش آن از سوی مسئولان امر یادآوری میشود و گاهی با روش تنبیهی و گاهی هم با رویکردی اصلاحی به آن نگریسته میشود. کارشناسان معتقدند که فناوریها ی دیجیتال در بستر علم ارتباطات و فضای ارتباطی، مکانیزمی را ایجاد کـرده اند که محتوای بسیار گسترده و عمیقی را به دنبال خود میکشاند و این سواد رسانهای هر کشور است که تعیین میکند ابـزار یا محتوا، کدام قدرت خود را به نمایش بگذارند. به عبارت دیگر اینکه مردم یک کشـور در برابـر ابزارهـای ارتباطی منفعلند یــا فعال، از فرهنگ رسانهای آن کشور نشات میگیرد. اما در این میان این سوال مطرح میشود که آیا قانون منع استفاده از ماهواره میتواند به سواد رسانهای مردم کمکی کند؟ یا اینکه مانع از نفوذ تاثیرات رسانههای بیگانه به جامعه شود؟ کارشناسان علوم ارتباطات بر این باورند که برای نبرد رو در رو با شبکههای ماهوارهای آنچه ضرورت دارد بالابردن سواد رسانهای یا فرهنگ رسانه ای کشور است و مبارزه با آن به شیوه جمع آوری یا ارسال پارازیت نمی تواند سبب پیروزی شود.
چرا ماهواره نمیبینند؟
قانون ممنوعیت بکارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره از زمان تصویب یعنی 23 بهمن ماه 1373 تا کنون یکی از قوانینی است که علیرغم تاکید مسئولان بر اجرایی شدن آن توسط 70 درصد از مردم ایران زیر پا گذاشته میشود و به ظاهر توسط 30 درصد مردم اجرایی می شود. سوال اساسی اینجاست که آیا قانون مانع عدم استفاده از ماهواره توسط 30 درصد از مردم ایران شده است یا دلایل دیگری نیز وجود دارد؟
ابتکار پاسخ این سوال را از تعدادی از کسانی که ماهواره تماشا نمیکردند، جویا شده است. براساس آنچه که افراد در این نظر سنجی بیان کرده اند، عدم استفاده از ماهواره دلایل بسیاری از جمله نبود پول لازم برای خرید تجهیزات، محتویات نامناسب و خلاف اخلاق، وجود فرزندان زیر سن بلوغ در خانه و مغایرت با موازین شرعی گرچه کسانی که در این نظر سنجی شرکت کردهاند از میان قشر متوسط جامعه بودهاند اما بسیاری از آنها معتقدند که بخش مهمی از 30 درصد افرادی که از ماهواره استفاده نمیکنند علیرغم اینکه تجهیزات ماهواره ای قیمت گزافی ندارد اما به دلیل حضور در دهکهای پایین جامعه توان مالی خوبی برای خرید تجهیزات ندارند.
آنچه که در این نظر سنجی قابل تامل است این است که منع قانونی در میان دلایلی که افراد از ماهواره استفاده نمیکردند، وجود ندارد. علی یکی از پرسش شوندگان در این نظرسنجی بیان کرده است: «از ماهواره استفاده نمیکنم نه به جهت اینکه قانون آن را منع کرده بلکه از آن به خاطر محتویات غیر اخلاقی گریزانم.»
فرار از محتویات غیر اخلاقی که رابطه مستقیمی با وجود فرزندانی در سنین پایین دارد و پس از آن مغایرت با موازین شرعی در درجه دوم دلایل عدم استفاده از ماهواره قرار دارد. در میان نظرات مختلف اما نظر رضا جالب توجه است. او بیان کرده: «ماهواره نمی بینم اما صدا و سیما را هم تماشا نمیکنم. به خاطر اینکه زمان زیادی را به کار مشغولم و تنها ساعاتی از شب در کنار خانوادهام هستم و نمیخواهم این زمان را از دست دهم.»
چرا مردم قانون را زیر پا میگذارند؟
نظرات مردم نشان میدهد که قانون امروز سبب منع افراد از انجام کارها نمی شود. اما سوال اینجاست که چه چیزی سبب میشود که قانونی ناکارآمد باشد یا مردمی آن را زیر پا بگذارند؟ این سوالی است که اکبر فتح اللهی نوشهر، وکیل پایه یک دادگستری در گفت و گو با روزنامه ابتکار به آن پاسخ داده است.
اکبر فتح اللهی نوشهر، وکیل پایه یک دادگستری در گفت و گو با روزنامه ابتکار در پاسخ به این سوال که چه اتفاقی سبب میشود تا یک قانون ناکارآمد شود؟ گفت: برای پاسخ به این سوال باید دو مفهوم اساسی ترک قانون و نقض قانون را تعریف و بررسی کرد.
او با اشاره به تعریف مفهوم ترک قانون گفت ممکن است برخی قوانین هر چند مدت چندانی از تصویب آنها نگذشته باشد، به د لایلی چون مخالفت با نیازهای زمان یا عرف حاکم در جامعه، مورد تبعیت قرار نگیرند و برخلاف آنها عمل شود و این مخالفت به صورت رفتار عمومی درآید. در این صورت، اکثریت جامعه چنان قانونی را ناکارآمد و قید و بندی بیهوده می بینند و به همین جهت تخلف از آن را روا می دانند. در چنین مواردی قانون در دادگاهها به اجرا در می آید و فقط از طرف مردم عادی مورد تخلف واقع شده و نقض می شود. روشن است که قانون مورد تخلف، در حقیقت، نه متروک، که منقوض است. قانون متروک به قانونی گفته میشود که عملا هر دو گروه مردم و قانون گذاران نسبت به اجرای آن تعلل میکنند. به عبارت دیگر قانون هم از طرف مردم مورد استقبال قرار نمیگیرد و به اجرا گذاشته نمی شود و هم قانون گذار در صورت تخلف از اجرای قانون علی رغم ضمانت اجرای که آن را پیش بینی کرده متخلفان را مجازات نمی کند.
این وکیل پایه یک دادگستری در رابطه با سرپیچی مردم از قانون منع ماهواره گفت: در رابطه با قانون استفاده از تجهیزات ماهوار ما با نقض قانون و نه قانون متروکه روبرو هستیم. به عبارت دیگر حدود 70 درصد مردم برخلاف قانون ممنوعیت بکارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره عمل میکنند و از ماهواره استفاده میکنند اما این قانون گذار است که نسبت به اجرای قانون اصرار دارد. پس در اینجا ما با ترک قانون و قانون متروک مواجه نیستیم بلکه با نقض قانون مواجه هستیم.
او ادامه داد: وقتی قانون گذار بر خلاف واقعیت های جامعه و بدون رفع نیازهای اساسی مردم قانونی را تصویب و به اجرا میگذارد علیرغم درک این موضوع که این قانون با نیازهای مردم و واقعیت جامعه مخالف است بر آن اصرار می ورزد، متاسفانه قانون گریزی و نقض قانون پیش میآید و این عمل باعث وهن قانون می شود.
فتح اللهی یکی از مولفههای اساسی دموکراسی را حق دسترسی ازاد به اطلاعات دانست و گفت: یکی از مولفههای ماهوی و تکمیلی دموکراسی حق دسترسی به اطلاعات است که در اصل 175 قانون اساسی نیز به آن اشاره شده است. منتهی وقتی مردم احساس میکنند که نیاز به حق دسترسی به اطلاعات از طریق رسانه های دولتی و به خصوص صدا و سیما رفع نمی شود ناچار به رسانه های بیگانه مراجعه می کنند.
عرف در کنار قانون، راه حل این است
اکبر فتح اللهی نوشهر، وکیل پایه یک دادگستری معتقد است: بهترین رویکرد برای خروج از این مشکل توجه به نقش عرف در کنار قانون است. او در این باره گفت: ما همان طور که قانون داریم باید به عرف موجود در جامعه که از دو عنصر اساسی عمل کرد و نیت مردم سر چشمه می گیرد توجه کنیم. هر زمان که عرف در کنار قانون قرار بگیرد قطع به یقین این مشکل برطرف خواهد شد. چرا که عرف امروزی برخلاف آن چیزی است که برخی از مسئولین تلقی و استنباط می کنند.
این وکیل دادگستری بیان کرد: عرف امروزی این است که یکی از مولفه های اساسی روح دموکراسی حق دسترسی آزاد به اطلاعات است. از این رو مردم احساس میکنند که از طریق رسانه دولتی نمی توانند به این اطلاعات دسترسی پیدا کنند بنابراین به ماهواره ها رجوع می کنند. پس اگر بخواهیم که قانون موجب وهن قانون گذار نشود باید قوانین را براساس عرف و روح دموکراسی اصلاح و بازبینی کنیم.
20104