فرزند خواندگی از آغاز تا انجام

اخیراً موضوع فرزند خواندگی، ربودن اطفال از بیمارستان ها، فروش اطفال توسط زنانی که فرزندشان را نمی خواهند به خانواده هایی که صاحب فرزند نمی شوند بیشتر رسانه ای شده است و چالش های جدید را مطرح کرده و نگرانی هایی را در سطح جامعه ایجاد کرده است و به عنوان فردی که در دو دوره مختلف مدیریت این بخش را در سازمان بهزیستی کشور عهده دار بوده ام وقتی این مطالب را می خوانم به این نتیجه می رسم که متأسفانه کمبود عواطف مادری، فقر و عدم اشراف به قانون از عمده ترین دلایل بروز این آسیب اجتماعی است.

اگرچه فروش فرزند توسط مادر پدیده ای بسیار نگران کننده است که باید گفت علت اصلی آن فقر شدید است اما فقر عاطفی و فقر فرهنگی را بایستی از دلایل این مهم برشمرد.

از منظر یک خریدار فرزند چگونه بایستی این پدیده را تحلیل کرد؟به زعم من عدم اشراف به قانون و عدم اجرای صحیح قانون فرزند خواندگی ( حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست) را از جمله دلایل این امر نا پسند می دانم.

قانون جدید فرزندخواندگی، پس از 40 سال از اجرای قانون قبل که مصوب اسفند 1353 بود با بررسی های طولانی مدت در سازمان بهزیستی کشور و با حضور حقوقدان هایی از قوه قضائیه و بعد از چند رفت و برگشت در مجلس و شورای نگهبان در سال 1392 به تصویب مجلس رسید و به دلیل نظرات مختلفی که در رابطه با آن وجود داشت تدوین و تصویب آئین نامه اجرائی آن هم به درازا کشید. این قانون چهار هدف را تعقیب می کرد:

الف- سپردن کودکان واجد شرایط به زن و شوهرهایی که صاحب فرزند نمی شوند تا کودکان صاحب پدر و مادر شوند و در آغوش خانواده تربیت شوند و از عواطف و عشق والدین برخوردار شوند.

ب- صاحب فرزند شدن زن و شوهرهایی که صاحب فرزند نمی شوند در نتیجه استحکام روابط خانوادگی و زندگی مشترک این خانواده ها و جلوگیری از جدایی و از هم گسیختگی ساختار چنین خانواده هایی.

ج- کاهش هزینه های مراقبت از این کودکان در شیرخوارگاه ها و خانه های کودکان و نوجوانان که ماهیانه حدود 5/1 الی 2 میلیون تومان بار مالی برای دولت دارد.

د- تقلیل حضور این کودکان در مراکز شبانه روزی

از آنجاکه قانون قبل فقط اجازه فرزندخواندگی به کودکانی می داد که فاقد پدر و مادر و جد پدری باشند در حالیکه بیش از 80% فرزندانی که در مراکز مراقبتی بهزیستی هستند دارای پدر و مادرهستند لیکن بدلیل عدم صلاحیت یا عدم دلبستگی مادران به فرزند خود فرزندانشان را رها کرده یا با حکم مقامات قضائی فرزند خود را به سازمان بهزیستی سپرده اند، در قانون جدید پیش بینی شد که در صورت عدم صلاحیت چنین والدینی بتوان فرزندان آنان را نیز به فرزند خواندگی سپرد.

در این صورت است که نیاز به خرید و فروش کودک از بین می رود و جرم واقع نمی شود. متأسفانه بنظر می رسد این بخش از قانون به خوبی و به صورت همگانی اجرا نمی شود.

از سوی دیگر برخی از خانواده های دارای فرزند یا دختران ازدواج نکرده نیز علاقه مند و متقاضی پذیرش فرزند خوانده بودند که در این قانون برای این گروه از افراد نیز پیش بینی هایی بعمل آمد که این امر نیز باعث ارضای نیاز های عاطفی طرفین و تربیت مناسب این کودکان می شود.

آن نکته ای که بایستی مورد عنایت قرار گیرد این است که مطالعات انجام شده در همه کشورها نشان می دهد که اصولاً زندگی کودکان به دور از خانواده اصلی و در مراکز شبانه روزی هیچگاه نمی تواند جانشین روابط عاطفی و خانوادگی شود حتی اگر بهترین امکانات نیز فراهم شود بایستی مدت زمان اقامت کودکان در این مراکز به حداقل خود کاهش یابد.

زمانی در کشور ما مراکز بزرگ شبانه روزی تحت عنوان پرورشگاه با گنجایش حتی بالای 100 کودک وجود داشت در حالی که امروزه فرزندان در مراکز بهزیستی با گنجایش 10 الی 15 فرزند و با حضور روانشناسان و مددکاران اجتماعی و مربیان تحصیل کرده زندگی می کنند و هزینه های بسیار زیادی برای آنان انجام می شود و تغییرات بسیار مثبت و سازنده ای انجام شده است، لیکن این مراکز هیچگاه نمی توانند عشق، محبت و دلبستگی های عاطفی و خانوادگی را به کودکان منتقل کند.

بنابراین ضرورت دارد با تدوین آئین نامه اجرایی خوب و تدوین ضوابطی و انجام تفاهم بین قضات دادگستری و کارشناسان بهزیستی، قانون فرزند خواندگی را بصورت کامل اجرا کرد و فرزندان را از مراکز شبانه روزی خارج و به خانواده هایی که متقاضی سرپرستی از آنان هستند سپرد تا این نقیصه مهم جبران شود و بار مالی فوق العاده این نوع مراقبت هم کاهش یابد.

لیکن توجه داریم که اجرای این مهم بسیار سخت و پیچیده است و نیازمند یک همکاری مشترک قضائی، حقوقی بین دستگاهها و اجرای فرآیندهای روانشناسی، مددکاری اجتماعی و تعلیم و تربیتی و مشاوره ای از سوی کارشناسان و متخصصین است.

با امید آنکه با یک برنامه ریزی منسجم و اطلاع رسانی صحیح در آینده کمتر مواجه با چنین چالش هایی در سطح جامعه باشیم.

*مدیر کل اسبق دفتر امور شبه خانواده بهزیستی کشور

105105

کد خبر: 662212

وب گردی

وب گردی