به گزارش ایسکانیوز به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای اندیشه، دو مجموعه شعر «در چهارراه بهارنارنج» و «پیراهن اردیبهشت» از مصطفی علی‌پور شاعر و پژوهشگر که به تازگی توسط انتشارات شهرستان ادب منتشر شده با حضور دکتر اسماعیل امینی، دکتر محمدرضا ترکی، سیداحمد نادمی، جواد محقق و سیداکبر میرجعفری مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

شباهت مصطفی علی‌پور و سلمان هراتی

دکتر محمدرضا ترکی در ابتدای سخنان خود با اشاره به شباهت اشعار علی‌پور به سلمان هراتی گفت:حسرتی همواره در دل من و بسیاری از علاقه‌مندان به ادبیات وجود دارد که چرا سلمان هراتی این‌قدر زود از میان ما رفت. شاعری که گرچه روزگار فرصت چندانی به او نداد اما در همان سالهای اندک آثار ارزشمند فراوانی از خود به جای گذاشت. این دغدغه همواره در وجود علی‌پور هم هست چنان که در همین مجموعه آخرش شعری را به او تقدیم کرده است که تصور می‌کنم زمان سرودنش هم به حدود سال 65 باز می‌گردد.

وی افزود: علی‌پور 30 سال سابقه کار شاعری دارد و در تمام این سالها سلمان هراتی را با خود همراه داشته است. از نخستین روزهایی که او را شناختم به عنوان شاگرد سلمان می‌شناختمش و اکنون نیز بوی سلمان را از کارهایش استشمام می‌کنم و حالا در این مجموعه که جدیدترین اثر اوست، نام سلمان هراتی در پیشانی کتاب نقش بسته است.

این شاعر و نویسنده تاکید کرد: اگر سلمان مانده بود و در میان ما بود آثاری که از او می‌دیدیم هم‌ردیف کارهای علی‌پور بود. نمی‌خواهم بگویم که علی‌پور مقلد است یا اشعارش متوقف شده بلکه مقصودم این است که آثار او در ادامه نگاه و فکر سلمان است. به نظر من اگر سلمان زنده بود با لهجه علی‌پور برایمان می‌سرود.

وی درباره تفاوت شعرهای هراتی و علی‌پور گفت: البته تفاوت‌هایی هم وجود دارد و آن هم تصویرسازی‌های پیچیده‌تر اشعار علی‌پور است که البته به نظر من نه اینکه سلمان توانایی پیچیدگی را نداشته باشد بلکه به تصور من زمانه‌ سلمان صراحت بیشتری می‌طلبید.

ترکی اضافه کرد: علی‌پور درست مانند سلمان معلم است. با همان سادگی‌ها و بی‌آلایشی‌ها و به عقیده من علی‌پور از بزرگترین و برجسته‌ترین شاعران نیمایی عصر ماست اما به اندازه حقی که دارد شناخته نشده است. او سال‌های زیادی از عمرش را شاگرد پروری کرده و بسیاری از شاعران شناخته‌شده امروزی، شعر گفتن را نزد او آموخته‌اند. علی‌پور فن شعر و نظریه شعر را به خوبی درک کرده است و چیزی که مانع از شناخت او به صورت فراگیر است، شخصیت محتاط اوست. اگر امروزه کسی بخواهد شعر نیمایی ایران را مورد بررسی قرار دهد، بدون حضور اشعار علی‌پور، نمی‌تواند تصویر درستی از این سبک را نشان دهد.

وی با اشاره به محتاط بودن علی‌پور گفت: در نگاهی کلی می‌توان گفت که او مقلد مقلدان خویش است. او شعری بدیع می‌سراید و آن را برای همه می‌خواند اما منتشرش نمی‌کند و یکی از مقلدان همان دنیای تازه او را در شعرش ترسیم می‌کند و چون صدایش از صدای علی‌پور بلندتر است، مردم آن جهان‌بینی را حاصل تلاش او می‌دانند و حتی اگر با اشعار علی‌پور روبه‌رو شوند، او را تقلیدی از شاعری که بیش از او می‌شناسند می‌دانند.

ترکی در پایان خاطرنشان کرد: قیصر امین‌پور نیز علاقه زیادی به اشعار علی‌پور داشت. خاطرم هست علی‌پور دفتر شعری را آماده کرده بود که در اداره ارشاد برای مجوز چاپ به مشکل برخورده بود و قیصر به تکاپو افتاده بود که هرچه زودتر مشکلات آن کتاب را مرتفع کند.

سال‌های طولانی رنج و زحمت و چند کتاب کم‌حجم

دکتر اسماعیل امینی دیگر سخنران این مراسم بود. او در ابتدا به دسته‌بندی شعرها پرداخت و گفت: ما یک شعر منتظره داریم. شعری که قالب، زبان، مفهوم و محتوایش از پیش تعیین شده است هیچ دنیای جدیدی را فراروی مخاطب نمی‌گشاید و هیچ نگاه تازه‌ای به جهان در آن نمی‌بینیم. بسیاری از کسانی که در این صفخات شتابناک اینترنتی شعر می‌خوانند به دنبال اشعاری هستند که لالایی بگوید. اشعاری که نیازی به فعالیت ذهنی و فرهیختگی خاصی نداشته باشد.

وی افزود: افرادی که این‌گونه شعر تولید می‌کنند، شاعر نیستند. آنها حرف‌هایی را که مشتری می‌خواهد در قالب شعر قالب می‌زنند و به مخاطبان خود قالب می‌کنند.

او در ادامه گفت: شعر آشفته که این روزها بسیار مشتری دارد گونه دیگری است. این گونه می‌خواهد از پیش تعیین‌شده نباشد و با آشفته کردن کلمات کاری می‌کند که انگار اتفاق بدیعی روی داده است. اما در واقع آب گل‌آلوده‌ای است که هیچ محتوایی را دنبال نمی‌کند. این اشعار نیز نارسا هستند و هیچ دنیای جدیدی را به رو مخاطب نمی‌گشایند.

امینی افزود: شاعرانی را می‌شناسیم که اسم‌های بزرگی نیز دارند و با وجود آنکه جوان هستند دوهزار صفحه شعر تاکنون تولید کرده‌اند. سوال من این است که مگر یک انسان چقدر می‌تواند زندگی کند، تجربه کند و مهر بورزد؟ جالب اینجاست که اگر همه اشعار این شعرا را بررسی کنی حتی یک سطر سالم نمی‌بینی.

این شاعر طنزپرداز تاکید کرد: آنچه شعر است آن است که شاعر چیزی را تولید کند که پیش از این نبوده یا پرده از بخش ناپیدایی از جهان هستی بردارد نه آنکه فنون ادبی را به کار برد تا تولید انبوه کند.

امینی افزود: برخی از شاعران هستند که تقویمی می‌سرایند. یعنی می‌بینی کتاب شعر تازه‌شان دو ماه پیش از آغاز نمایشگاه کتاب تمام می‌شود و تا روز نمایشگاه آماده توزیع می‌شود. تجربه‌های زندگی آنها، ترس‌ها، امیدها، حسرت‌ها، عشق‌ها چند ماه مانده به نمایشگاه چنان به کار می‌افتند که حتما کتاب تازه به نمایشگاه برسد.

وی تاکید کرد: این همه را گفتم که بگویم چرا سالهای طولانی رنج و زحمت یک شاعر، چند کتاب کم‌حجم است. برای حافظ هم 400 غزل همه حاصل او از یک عمر شاعری است.

دکتر اسماعیل امینی در پایان خاطرنشان کرد: امروزه با اشعاری مواجهیم که شاید از لحاظ تکنیکی شعرهای قوی باشند اما فقر عاطفه دارند. یک مشت آه و افسوس‌های دروغین، اعتراض‌های دروغین، وصال و فراغ‌های دروغین و این چیزی است که شعر علی‌پور را از اشعار دیگر شاعران متمایز می‌کند. شعر علی‌پور سرشار از عاطفه و صداقت است.

ظرفیت نامشکوف شعر نیمایی در آثار علی‌پور

سیداحمد نادمی دیگر سخنران این نشست بود. او پس از خواندن شعری که در این دو کتاب وجود دارد و به او تقدیم شده است گفت: شعرنیمایی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مشترک میان من و علی‌پور است تا جایی که بنا داشتیم یک جایزه ادبی شعر نیمایی را بنا کنیم؛ چرا که شعر نیمایی این سالها مفقود شده است.

وی افزود: قالب غزل سالها بود که از مد افتاده بود اما دوباره احیا شد، شعر سپید و آزاد نیز این سالها دوباره احیا شد اما برای شعر نیمایی، احیاکننده‌ای وجود نداشت.

این شاعر تاکید کرد: البته درست است که سالهاست آثاری چاپ و منتشر می‌شوند که لباس شعر نیمایی به تن دارند، اما هیچ‌یک از آنها نیمایی نیستند.

نادمی اضافه کرد: این سالها شعر نیمایی مورد کم لطفی بسیاری قرار گرفته است. کتابی را به یاد دارم که یکی از شاعران خوش‌نام نیز تهیه و تالیف کرده است و بناست که نظریه نیما را شرح و بسط دهد و در نهایت به این ختم می‌شود که زمانه نیما و شعر نیمایی سرودن به سر آمده.

وی در ادامه خصوصیات شعر نیمایی را بر شمرد و گفت: همانطور که خیلی چیزها این روزها به ظاهر خلاصه شده، شعر نیمایی نیز تنها به ظاهر تقلیل یافته حال آنکه مهم‌ترین رکن یک شعر نیمایی، ساختار آن است. کسانی که می‌خواهند شعر نیمایی بگویند باید از خود ساختار اراده کنند. قالب نیمایی این امکان را به شما می‌دهد که حرف‌های تئوریکتان را بیان کنید چنان‌که خود نیما این‌چنین می‌کرد یا مهدی اخوان ثالث از قالب نیمایی برای بیان بهترین آثار نقادانه خود استفاده کرده است.

نادمی در پایان گفت: علی‌پور شاعری است که سالها برای درک و فهم بیشتر شعر نیمایی در میان شاعران تلاش کرده است. شعر نیمایی ظرفیت‌های نامشکوفی دارد که خوانندگان فرهیخته به بسیاری از این ظرفیت‌ها پس از خواندن شعر علی‌پور پی می‌برند.

مصطغی علی‌پور که آخرین سخنران این مراسم بود گفت: شعر نیمایی با وجود آنکه نماد اشعار مدرن است، به شدت وامدار سنت‌هاست. تنها دو ویژگی منحصر به فرد دارد؛ ابهام و ساختمان شعری. ابهام که پیش از این در شعر شاعران بزرگ ایرانی نیز نمود داشت و شاید بتوان حافظ را مبهم‌ترین شاعر قرن‌ها نام برد، با نیما شکل دیگری می‌گیرد که موفق‌ترین نمونه آن را می‌توانید در «ری‌را» ببینید.

او در پایان این مراسم برخی از شعرهای خود را برای مخاطبان خواند.

508502