گستردگی حوزه عمل، در برگیری و پیچیدگی روزافزون تکنولوژی های ارتباطی، کار در رسانه ها را به یکی از تاثیرگذارترین و حساس ترین مشاغل در دنیای مدرن تبدیل کرده است که مطبوعات را نیز دربرمی گیرد.

در عصر حاضر، رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی به دلیل تاثیرگذاری عمیق شان، سریع و گسترده در حوزه های مختلف انسانی از جمله اخلاق وارد شده و رابطه ای دو سویه یافته اند. رسانه ها از جمله مطبوعات با توجه به ماهیت تاثیرگذاری خود می توانند نقش بسیار مهمی در بازسازی اخلاق در جامعه ایفا کنند که متأسفانه در جامعه ما تاکنون این اتفاق چندان میسر نشده است چرا که هنوز تعریف درستی از رسانه و کارکردهای آن بویژه در حوزه اخلاق در نزد صاحبان این حرفه و متولیان آن ، ارائه و مدون نشده است.

اخلاق رسانه ای نقطه تلاقی علم اخلاق و عمل رسانه با ارتباط جمعی است. اخلاق رسانه ای امری درونی و مرتبط با ارزش ها و هنجارهاست و بدین مفهوم درونی است که مجموعه قواعد و اصول اخلاق باید توسط ارتباط گر و سازمان ارتباطی رعایت شود و از این منظر با حقوق و قانون رسانه ها متفاوت است.

رسانه اخلاقی هم رسانه ای است که برای رسیدن به هدف، استفاده ازهر وسیله ای را مجاز نداند. اخلاق رسانه ای ایجاب می کند اطلاعات در جای خود استفاده شوند و از ارائه آمار و اطلاعات سلیقه ای و غلط و یا وارونه جلوه دادن حقایق جلوگیری شود.

اصول اخلاق رسانه ای را مجموعه قواعدی تعریف می کنند که دست اندرکاران رسانه ها به صورت داوطلبانه در انجام کار حرفه ای رعایت می کنند بدون آن که الزام خارجی داشته باشند و یا در صورت تخلف، دچار مجازات های قانونی گردند.

پایبند نبودن به اصول اخلاق رسانه ای سبب می شود ارزش و شأن رسانه و جایگاهش در نزد افکار عمومی و صاحبان قدرت نزول پیدا کند. در سال های اخیر بویژه در حوزه مطبوعات بارها شاهد بی بند و باری های اخلاقی از سوی برخی رسانه ها بویژه در انتقاد از دولت تدبیر و امید بوده ایم که ناشی نا آشنایی ، قلدری و عدم التزام به اخلاق رسانه ای است.

انتخاب شعار «شفافیت ، صداقت» برای بیست و دومین نمایشگاه مطبوعات گر چه گویای رابطه مستقیم مبارزه با فساد، با افزایش شفافیت و حرکت در راستای توسعه مردم سالاری است اما حلقه مفقوده رسانه ای یعنی توجه به رعایت اخلاق در انتخاب شعار امسال نیز ، همچون سال های قبل نامحسوس است.

نمایشگاه مطبوعات اتفاق مبارکی در ایجاد فضای رقابتی سالم و پویایی، رشد و ارتقاء رسانه ها و نیز معرفی برترین هاست اما کم توجهی به آموزش در حوزه رسانه و ارتقاء سواد رسانه ای مردم و نیز تشریح مناسب کاربرد و ملزوم سازی مطبوعات به اخلاق رسانه ای و حتی اقدام در جهت معرفی برترین ها در حوزه اخلاق رسانه ای، از جمله خلاء های موجود در عملکرد چنین نمایشگاهی است. امروزه رسانه های معتبر دنیا ملزم به رعایت آیین نامه اخلاق حرفه ای هستند که بسیاری از ما حتی این گونه آیین نامه ها را نخوانده و اطلاعی از وجود آنها نداریم.
به هر ترتیب در شرایط کنونی وجود یک انجمن، سندیکا یا اتحادیه مطبوعاتی که در کنار سایر کارکردها، اخلاق رسانه ای نیز در آن ترویج و آیین نامه های مرتبط با آن تدوین گردد از ملزوماتی است که امید می رود با تغییرات جدید در حوزه مدیریت فرهنگی، به این مهم نیز دست یابیم.

* رئیس مرکز ارتباطات، اطلاعات و تبلیغات دفتر رئیس‌جمهوری