زهرا بخشی پور - ایسکانیوز: از مهمترین معیارهای سنجش درجه توسعه یافتگی یک کشور میزان اهمیت و اعتباری است که به زنان داده می شود. بدیهی است هر چه حضور زنان در اجتماع، فعالتر و مؤثرتر باشد کشور پیشرفته تر و توسعه یافته تر خواهد شد. البته میزان نقش و مشارکت زنان در جامعه به ویژه در زمینه های اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی تا حد زیادی وابسته به نگرش آن جامعه نسبت به زنان دارد.با توجه به ضرورت حضور و مشارکت حقیقی زنان در عرصه های مختلف برای تحقق جامعه مدنی، چنانچه به زن به عنوان یک نیروی فعال و سازنده نگریسته شود قطعا تأثیر بسیاری در روند توسعه و افزایش کمی و کیفی نیروی انسانی آن جامعه خواهد داشت.

پدیده اشتغال و کار از ابتدای زندگی اجتماعی بشر مورد توجه بوده است. امروزه اهمیت اشتغال و نیروی انسانی ماهر و متخصص بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است . توجه به مسأله اشتغال زنان به عنوان نیروی عظیمی که نیمی از جمعیت جهان را تشکیل داده تامل و بررسی جامعه شناسانه را می طلبد. بر اساس سرشماری، سال ۱۳۹۰ از کل جمعیت ۷۵ میلیون نفری ایران ۴۹ درصد از کل جمعیت را زنان تشکیل می دهند.

اطلاعات به دست آمده از نتایج سرشماری‌ها نشان‌دهنده افزایش جمعیت دارای تحصیلات عالی در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است به طوری که تعداد این افراد در میان مردان و زنان تقریباً 14 برابر و در بین مردان و زنان به ترتیب حدود 10 و 23 برابر شده است، شایان ذکر است این افزایش در میان زنان چشمگیرتر است.

جمعیت دارای تحصیلات عالی از سال‌ 1365 تا 1390 در دوره کاردانی از 304867 به 2813608 نفر، دوره کارشناسی از 360908 نفر به 6507329 و دوره کارشناسی ارشد و بالاتر از 103911 نفر به 1173800 نفر رسیده است. قابل توجه است که بیشترین جمعیت دارای تحصیلات عالی در میان مردان و زنان مربوط به دوره کارشناسی با نرخ بیکاری نیز 9/16 درصد است.

بر اساس نتایج حاصله بیشترین جمعیت دارای تحصیلات عالی در گروه‌های تحصیلی ، مربوط به گروه علوم اجتماعی، بازرگانی و حقوق با 3004174 نفر در سال 1390 است که این مقدار در سال‌های 1375 و 1385 نیز متعلق به این گروه بوده است در حالی که در سال 1365 بیشترین جمعیت دارای تحصیلات عالی مربوط به گروه مهندسی، ساخت و تولید است.

هرچند در 3 سال از سرشماری‌ها بیشترین آمار متعلق به گروه علوم اجتماعی، بازرگانی و حقوق است اما جمعیت دارای تحصیلات عالی در گروه بهداشت و رفاه از سال 1365 تا سال 1390 حدود 17 برابر شده است که بیشترین نسبت افزایش را در بر دارد. البته سهم افراد دارای تحصیلات عالی از جمعیت 10 ساله و بیشتر از 3/2 درصد در سال 1365 به 4/5 درصد در سال 1375، 6/11 درصد در سال 1385 و 6/16درصد در سال 1390 افزایش داشته است.

پدیده مهاجرت متخصصان به شهرهای بزرگ

داریوش باستانی جامعه شناس مطالعات جوانان در خصوص ظهور پدیده مهاجرت متخصصان به شهرهای بزرگ می گوید: پدیده مهاجرت متخصصین بخصوص زنان به مراکز شهرها به دلیل برخی عوامل جاذبه و دافعه که هر محیطی در فرد ایجاد می کند و امروزه رو به گسترش است. البته سیاست های تشویقی که از سوی مسئولان و دولتمردان در این بین اتخاذ می شود؛ بسیار در ماندگاری افراد در شهرهای کوچک کمتر توسعه یافته می تواند تاثیرگذار باشد.

این جامعه شناس در ادامه می گوید: یکی از عمده ترین دلیل مهاجرت و کمبود نیروهای متخصص در شهرستان ها اراده خود فرد به عنوان یک انسان تصمیم گیرنده است در این راستا اینکه سیاست ها چقدر می توانند در ترغیب افراد به ماندن در شهرستان ها کمک کند بستگی دارد. متاسفانه افراد متخصص روز به روز به سمت مراکزاستان ها و پایتخت ها مهاجرت می کنند. در ایران به جای اینکه امکانات پزشکی به شهرستان ها و مراکزی که برای تعداد بیشتری از افراد و بیماران مورد استفاده قرار گیرد عمدتا افراد متخصص و امکانات پزشکی و بهداشتی مدرن به شهرهای بزرگ و پرجمعیت کشیده می شود.

در این راستا می توان به این مسئله اشاره کرد که تمرکز خدمات پزشکی در پایتخت و یا مراکز استان‌های بزرگ موجب شده است تا اهالی بسیاری از استان‌ها از دسترسی به خدمات پزشکی مناسب محروم باشند و یکی از مشکلاتی که موجب رنجش بیشتر مردم این مناطق می شود، نبود پزشک زن است که موجب شده تا بانوان برای درمان به پزشکان مرد مراجعه کنند. این مشکل وقتی حادتر می‌شود که موضوع درمان کاملاً مربوط به زنان باشد.

میزان مشارکت زنان به نسبت دیگر کشورها

در این میان فاطمه پهلوانی دبیرکارگروه دختران، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری با ذکر آماری در این مورد می گوید: کشور ما از مجموع 289 کشور در خصوص وضعیت مشارکت سیاسی زنان، رتبه 173 را به خود اختصاص داده است ، کشور روآندا در این زمینه با احتساب 61 زن از 126 کرسی مجلس رتبه یک را دارد و بعد از آن کشور بولیوی، سوئد و مکزیک قرار گرفته‌اند و در دنیا 16 کشور زنان در رتبه‌های نخست مانند ریاست جمهوری و نخست وزیری قرار دارند و نکته مهم در این زمینه و دلیل حضور زنان در این عرصه‌ها حمایت جامعه از زنان است به نظر می‌رسد.

نگارش و تهیه 21 هزار مقاله علمی توسط زنان دانشمند ایرانی

دکتر واعظ زاده دبیر نشست اندیشه های راهبردی در این باره می گوید: زنان ایرانی پس از انقلاب به دستاوردهای بسیارخوبی به خصوص در مسایل علمی دست یافته اند. البته از سوی دیگر کمبودها و مشکلات فراوانی پیش روی زنان است که حل نشده باقی مانده اند. با وجود اینکه برای این مشکلات در بخش های اقتصادی و اجتماعی تا حدودی چاره جویی شده ولی این مشکلات به صورت ریشه ای حل نشده اند. البته کشور می بایست برنامه ای منظم برای خدمت به تمامی اقشار جامعه به خصوص زنان داشته باشد. وقتی به برنامه های کلان کشور نگاه می کنیم با کمبودهای بسیاری برخورد می کنیم واین مشکل اساسی است و به عقیده من برخی مظاهر نازیبا در این عرصه از عدم برنامه ریزی مناسب وعملکرد ناصحیح مسئولان ناشی شده است. به عنوان مثال زمانی که دولت آمار اشتغال را اعلام می کند آیا به زن یا مرد بودن شاغلان و یا فارغ التحصیل بودن یا نبودن این افراد توجه کرده است یا خیر؟ دراین زمینه زنان کشورمان پرونده موفقی دارند و امروز حضور شخصیت های برجسته علمی در دانشگاه‌ها همگی نشان از این موفقیت دارد.بخش عمده ای از 21 هزار مقاله علمی ای که در مجلات معتبر بین المللی به چاپ رسیده توسط زنان دانشمند ایرانی تهیه و نگاشته شده است.

فرصت تحصیل به افراد بومی در دانشگاه های شهرهای کوچک

در این خصوص زهرا صدراعظم نوری عضو شورای زنان فرهیخته دانشگاه آزاد می گوید: نیروی متخصص بخصوص در میان زنان در نقاط مختلف کشور در شهرستان ها تعدادش روز به روز کمتر می شود و این مسئله می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. یکی از این دلایل نبود مدیریت لازم در جذب افراد بومی برای تحصیلات عالیه در شهرهای خود است به این معنی که افراد در شهرهای بزرگ اقدام به تحصیل می کنند و برای گرفتن تخصص های لازم ماندن در این شهرها برایشان از جذابیت بیشتری نسبت شهر خود برخوردار است لذا دست اندرکاران امر می توانند با دادن فرصت تحصیل به افراد بومی در دانشگاههای شهر خودشان به هر حال می توانند این سهمیه ها به متقاضیان بومی بیشتر اختصاص بدهند و این فرصت به نیروهای بومی داده شود که این افراد ترجیح بدهند بعد از پایان تحصیل در شهر خودشان کار کنند و خدماتی را آنجا ارائه دهند.

نکته دوم که باید در برنامه ریزی ها لحاظ شود ایجاد یک بستر مناسبت و برای ایجاد زیرساخت های لازم برای جذب نیروهای بومی است و شرایط برای فعالیت و جذب نیروهای بومی فراهم شود.زیرا این افراد طبیعی است مایل به فعالیت در شهرهای بزرگ و مراکز استان که شرایط و امکانات لازم برای فعالیت مهیا تر است باقی بمانند و این سیکل معیوب به همین شکل ادامه می یابد.

استفاده از ظرفیت های زنان در پست های مدیریتی در دانشگاه آزاد

عضو شورای زنان فرهیخته دانشگاه آزاد در این باره ادامه داد: دانشگاه آزاد در تلاش است از زنان که پتانسیل 50 درصدی جامعه کشور هستند؛ استفاده کند. همان طور که می دانید جذب دانشجو در دانشگاه آزاد هیچ محدودیتی ندارد و در حال حاضر تعداد دانشجویان دختر دانشگاه آزاد درصد بالاتری را نسبت به دانشجویان پسر به خود اختصاص داده است. همچنین در هیات علمی و اساتید و بخصوص سمت های مدیریتی از ظرفیت زنان در دانشگاه آزاد بهره لازم برده شده است. خوشبختانه با مدیریت دکتر میرزاده رویکرد دانشگاه آزاد عوض شده است و با راه اندازی شورای راهبردی زنان فرهیخته شرایط برای حضور بیشتر زنان در پست های اجرایی و مدیریتی فراهم شده است و امروز تقریبا 9 واحد دانشگاهی در دانشگاه آزاد مدیرانش خانم هستند که این امر رشد قابل توجهی است و این امید می رود که در آینده شاهد حضور بیشتر زنان در عرصه های مدیریتی دانشگاه آزاد باشیم.

آنچه در این بین به نظر می رسد این است که زنان در گذرسال ها تلاش های بی شماری برای یافتن و کسب جایگاه اجتماعی و حقوقی خود داشته اند. روزگاری زنان از حق تحصیل و اشغال برخوردار نبودند اما امروز با تحصیل در رشته های دلخواه خود و با کسب برترین مدارج تحصیلی و علمی در پی کسب جایگاه شغلی و اجتماعی دلخواه خود هستند. زمانی تحصیل و قبولی در دانشگاه ها به سادگی میسر نبود ولی با فراگیر شدن آموزش عالی توسط دانشگاه آزاد در سال 60 این مهم برای بسیاری از افراد که قادر به قبولی در دانشگاه های دولتی نبوند میسر شد. دانشگاه آزاد به جد سهم موثری در روند رو به رشد تحصیلات تکمیلی آحاد مردم به خصوص زنان دارند.

205/200