ما کاربرد واژه دیپلماسی را به خوبی می‌شناسیم. این واژه کاربردهای زیادی در حوزه های مختلف دارد. پس از جنگ سرد مفاهیم نوینی وارد دیپلماسی شد که به طبع فضای دو قطبی شرق و غرب بوده است. زمانی بحث دیپلماسی در روابط بین چینی و آمریکا مطرح بود. ما این دیپلماسی را به این دلیل می‌شناسیم که فضا از یک فضای تاریخی سخت افزارانه که بیشتر متکی به مفاهیم نظامی و مفاهیم امنیتی بود به یک رویکرد نرم افزارانه تبدیل شد.

در دنیای جدید یعنی پس از فروپاشی شوروی از دهه 90 به این سو، آن دیدگاه دیپلماسی که بیشتر متکی به سخت افزار، مسائل امنیتی و مسائل نظامی بود، به جاسوسی دوجانبه با نگاه نرم افزارانه تبدیل شد و در مسیر تازه‌ای قرار گرفته است.

هادی اعلمی فریمان، کارشناس مسائل بین الملل کشورمان در گفت و گو با خبرنگار ایسکانیوز با اشاره به زمان آغاز دیپلماسی علمی گفت: این دیپلماسی ابتدا با مسائل تجاری و بازرگانی که الان هم امتداد دارد شروع شد. در آن دوران بیشتر نگاه اقتصادی و تجاری مطرح بود و بیشتر در روابط منطقه‌گرایی بین چین، آسیا، آسیای جنوب شرقی و حوزه های نفتی رایج شده بود. منتهی از سال 2000 به این طرف بیشتر ما شاهد دیپلماسی علمی هستیم. به این معنی که در واقع رقابت پنهانی برای کسب آن امتیازات و منافعی وجود دارد که از دیدگاه های تبادل نظر بین اساتید و دانشگاه مطرح شده است.

این کارشناس در ادامه بیان داشت: ما رویکردی داریم که بیشتر یک دیپلماسی دانشگاهی است. ما در دولت آقای روحانی هم شاهد بودیم که ایشان تاکید بسیاری بر دیپلماسی علمی داشتند. البته نظر ایشان دیپلماسی دانشگاهی بوده است. یعنی تبادل نظر بین دانشگاه ها و ارتباط مستقیم آن‌ها. وزارت خارجه و دستگاه‌های حاکمیت باید بر این موضوع نظارت داشته باشند. به این منظور که ما این عرصه را باز کنیم تا تبادل نظر بین دانشگاه ها و اساتید صورت پذیرد.

وی با اشاره به نگاه ایران به این مقوله گفت: ما شاهد ورود یکسری مفاهیم و تغییرات در حوزه مسائل سیاسی هستیم. اگر ما از دیپلماسی علمی سخن می گوییم به بیان این است که یکسری از حوزه‌های غیردولتی و حوزه‌های خاص مثلا حوزه های دانشگاهی و انجمن های تحقیقاتی خاص، انجمن هایی را که گرایش مطالعاتی خاصی دارند، وارد حوزه سیاسی کرده‌اند.

اعلمی فریمان اظهار داشت: یعنی اینکه ما این را صرفاً به عنوان دیپلماسی علمی بخوانیم و دولت پشتیبانی می کند و یک بخش دیگرش را به عنوان حوزه بخش خصوصی تحقیقاتی وارد این عرصه می کند، این مفاهیم را دگرگون خواهد کرد. در نگاه ما باید یک تغییر مفهومی باشد. در واقع یک مفهوم جدید وجود دارد که اتفاق می افتد و این هم برای روندهای جدیدی است که دارد در دنیا اتفاق می افتد و اجتماع های سیاسی ترجیح می دهند از آن حالت سخت افزاری تغییر جهت دهند.

این کارشناس با اشاره به جهانی شدن گفت: ما در مسائل دیپلماسی علمی باید پیوند و جهانی شدن را در نظر بگیریم. اگر نگاه تبادل علمی به مسائل داشته باشیم، منوط به این است که یک مقدار از اقتدار دولت‌ها در کوتاه مدت و دراز مدت کم می شود و به اقتدار بخش‌های خصوصی اضافه می شود. ما مجبور و ناچاریم که دیپلماسی علمی را تعریف کنیم.

وی ضمن بیان اهمیت حضور دولت در این مقوله اظهار داشت: این موضوع به معنای این هست که دولت های عنوان متصدی و سرپرست امر می آیند و حوزه های خصوصی و دانشگاهی را سرپرستی می کنند و این یک محرک و انگیزه ای می‌شود برای تسهیل کارها. یعنی صرفاً دولت یک نقش تسهیل کننده دارد تا آن اطلاعات را انتقال دهد.

303/300