توسعه بی رویه کشاورزی مهمترین عامل کمبود آب در استان کرمان

مدیرعامل آب منطقه ای کرمان هشدار داد که رسیدگی نکردن به مشکلات آب استان، در آینده ای نه چندان دور حتی تامین آب شرب مردم را با مشکلاتی مواجه خواهد کرد و معضلاتی مانند مهاجرت به سایر مناطق و استان ها که در گذشته برای شهرستان زابل اتفاق افتاد را شاهد خواهیم بود.

به گزارش ایسکانیوز به نقل از ایرنا، «ابراهیم علیزاده» در حاشیه بازدید خبرنگاران از طرح ها و پروژه های آب منطقه ای استان کرمان افزود: این استان در منطقه خشک و نیمه خشک کشور قرار دارد به طوری که 95 درصد مساحت آن در حوزه کویر لوت است؛ این مساله در کنار خشکسالی های پیاپی در سال های گذشته و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی بویژه در چهار دهه گذشته، سبب ایجاد بحران آب شده است.
به گفته این مقام مسئول، متوسط بارندگی های استان سالیانه 129 میلیمتر است، اما همین میزان نیز از نظر مکانی و زمانی توزیع مناسبی ندارد؛ به طوری که در سال آبی جاری از 12 میلیمتر بارش در رفسنجان تا 430 میلیمتر بارش در ایستگاه «خرمشاهی» جیرفت را شاهد بودیم.
وی ادامه داد: از نظر زمانی نیز در حالی که با گذشت پنج ماه از سال آبی شاهد تنها 40 میلیمتر بارش های جوی بودیم، اما 10 روز پس از آن متوسط بارش های استان به بیش از 105 میلیمتر رسید.
علیزاده گفت: متوسط سالیانه حجم بارش های استان 24 میلیارد مترمکعب است که در شرایط نرمال بیش از 70 درصد آن به دلیل تبخیر از دسترس خارج شده و 30 درصد دیگر نیز تبدیل به سیلاب شده یا به آبرفت ها نفوذ می کند.
وی بیان داشت: برداشت آب سالیانه استان 6.7 میلیارد مترمکعب است که اندکی بیش از مجموع مصرف آب شرب کشور یعنی حدود 6.5 میلیارد مترمکعب است.
مدیرعامل آب منطقه ای کرمان خاطرنشان کرد: نزدیک به 95 درصد این آب صرف کشاورزی، 1.5 تا 2 درصد آن صرف بخش صنعت و مابقی صرف شرب می شود؛ این در حالی است که بیش از 90 درصد آبیاری های بخش کشاورزی به صورت سنتی و غرقابی با بازده پایین است و سالیانه 2 میلیارد مترمکعب آب به همین دلیل از دست می رود.
وی با اشاره به وجود حدود 39 هزار منبع آبی در استان، آن را شامل 24 هزار حلقه چاه مجاز، 11 هزار حلقه چاه غیرمجاز و چهار هزار رشته چشمه و قنات برشمرد.
علیزاده یادآوری کرد: بجز 2 سد «بافت» و «تنگویه» که تامین آب شرب بخش هایی از استان را بر عهده دارند، سایر منابع آب مورد استفاده برای شرب زیرزمینی اند 95 درصد آنها را تشکیل می دهند.
وی اضافه کرد: همین مساله به مرور زمان سبب افزایش عمق چاه های مورد استفاده شرب شده و افت کمی و کیفی آب مورد استفاده را به دنبال داشته است.
این مقام مسئول با اشاره به تامین آب مرکز استان از چاه های واقع در 2 منطقه «قریه العرب» و «ماهون»، تصریح کرد: شهر کرمان با مصرف سرانه حدی آب و کسری 700 تا 800 لیتر در ثانیه ای آب به صورت بحرانی اداره می شود.
وی گفت: این در حالی است که وضعیت در روستاها به مراتب بدتر و بحرانی تر است و بطور نمونه حدود 900 روستای استان همه روزه با تانکر و به صورت سیار آبرسانی می شوند.
تخصیص نیافتن اعتبارات طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی
علیزاده در ادامه با اشاره به برخی راهکارهای بکارگرفته شده در سال های گذشته برای رفع یا کاهش این مشکلات، افزود: هرچند وظیفه اصلی شرکت آب منطقه ای تامین آب و حفاظت از منابع آبی است، اما تاکنون در طرح های توسعه ای منابع بسیار عقب مانده است.
وی عنوان داشت: در مقوله حفاظت از منابع آبی، طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی از چند سال پیش تاکنون در دست اجراست و در کنار آن طرح همیاران آب در قالب 17 پروژه که همه دستگاه های اجرایی استان در آن متولی یا همکار هستند، تعریف شده است؛ این 2 طرح به عنوان مکمل یکدیگر به شمار می روند.
مدیرعامل آب منطقه ای کرمان با اشاره به اقدام های انجام شده در طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی، بیان داشت: اعتبار مصوب این طرح در سال جاری 330 میلیارد ریال بوده، اما تا امروز تخصیصی نداشته است.
وی ادامه داد: احتمال می رود تا پایان سال مالی 30 درصد این مبلغ و نزدیک به 100 میلیارد ریال آن تخصیص یابد که آن نیز صرف پرداخت بدهی پیمانکاران خواهد شد.
علیزاده با اشاره به طرح همیاران آب، گفت: این طرح از 2 سال پیش آغاز شده که در پنج پروژه آن شرکت آب منطقه ای کرمان به عنوان متولی حضور دارد.
وی اضافه کرد: خاموش کردن چاه های کشاورزی در فصل هایی که نیاز به آب کشاورزی کمتر است، نصب سه هزار و 800 دستگاه کنتور حجمی و هوشمند و تعیین تکلیف چاه های غیرمجاز، از جمله این اقدام ها بوده است که در مجموع کاهش 650 تا 700 میلیون مترمکعبی اضافه برداشت از سفره های آب زیرزمینی را در 2 سال اخیر به دنبال داشته است.
مدیرعامل آب منطقه ای کرمان با اشاره به وجود 25 درصد باغات کل کشور در استان پهناور کرمان که بطور عمده شامل پسته، مرکبات و خرما است، تصریح کرد: در سال های گذشته همه چاه های کشاورزی استان مورد استفاده قرار می گرفت، اما از 2 سال پیش و با آغاز طرح همیاران چاه های کشاورزی در زمان هایی که کمتر مورد نیاز است خاموش می شوند و طی این مدت به این شیوه 500 میلیون مترمکعب در مدت یاد شده در مصرف آب صرفه جویی شده است.

طرح جامع آب شرب استان کرمان
وی از تصویب طرح جامع آب شرب استان در سال گذشته خبر داد و گفت: در این طرح استان به چهار بخش شمالی، جنوبی، مرکزی و شرقی تقسیم بندی شده و برای هر بخش راهکارهایی کوتاه یا میان مدت در نظر گرفته شده است.
مدیرعامل آب منطقه ای کرمان افزود: در این طرح برای مرکز استان در کوتاه مدت خرید چاه های کشاورزی و استفاده از آن برای شرب پیش بینی شده، در میان مدت طرح ساخت سد «صفارود» و انتقال آب آن با یک سامانه انتقال به مخازن شهر کرمان و در بلندمدت طرح انتقال حوزه به حوزه و تامین آب از سایر استان ها پیش بینی شده است.
وی ادامه داد: برای مناطق جنوبی استان در این طرح، خرید تضمینی آب از آب شیرین کن ها برای صنعت و همچنین تامین آب شرب پنج شهر از جمله کهنوج، قلعه گنج و رودبار پیش بینی شده است.
علیزاده اضافه کرد: برای مناطق شرقی استان و شهرهایی نظیر بم، ریگان، فهرج و ... تامین آب از سد 168 میلیون مترمکعبی نساء پیش بینی شده و بالاخره برای مناطق شمالی استان در این طرح که دو سوم جمعیت استان را در خود جای داده و بیشترین مشکلات تامین آب را داراست، فقط تامین آب در قالب انتقال آب حوزه به حوزه از سرشاخه های کارون امکانپذیر است.
وی یادآور شد: طرح انتقال آب به مناطق شمالی استان نیازمند ساخت 700 کیلومتر خط انتقال است که عملیات اجرایی 270 کیلومتر آن در داخل استان با اعتبار 12 هزار میلیارد ریال از سوی قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء آغاز شده و باقی آن به روش فاینانس انجام خواهد شد که در خوشبینانه ترین حالت 6 تا هفت سال به طول خواهد انجامید.

دشت رفسنجان
مدیرعامل آب منطقه ای کرمان در ادامه با اشاره به دشت رفسنجان و معرفی آن به عنوان یکی از دشت هایی ممنوعه و بحرانی کشور، گفت: این دشت با افت مداوم متوسط سالیانه 63 سانتیمتری مواجه است و متوسط کسری مخزن سالیانه آن 131 میلیون مترمکعب است.
به گفته این مقام مسئول، سالیانه 570 میلیون مترمکعب برداشت آب از این دشت انجام می شود که فقط 554 میلیون مترمکعب آن در بخش کشاورزی است.
وی یادآور شد: تاکنون نصب حدود هزار دستگاه کنتور حجمی هوشمند در این دشت در دستور کار قرار گرفته که از سال آینده وارد مدار خواهد شد؛ همچنین مسدود کردن چاه های غیرمجاز اجرایی شده است.
علیزاده گفت: از سال 93 تاکنون 493 حلقه چاه غیرمجاز مسدود شده که صرفه جویی 25 میلیون مترمکعبی مصرف آب را به دنبال داشته، همچنین در سال گذشته و امسال نیز به ترتیب 849 و هزار و 124 حلقه چاه پر شده که موجب صرفه جویی 71 و 94 میلیون مترمکعبی مصرف آب شده است.
وی با اشاره به نصب سه هزار و 800 کنتور هوشمند آب و برق از سال 93 تاکنون عنوان کرد: اینک عمق عمیق ترین چاه استان به 320 متر رسیده است.

برنامه های تامین آب شرب
مدیرعامل آب منطقه ای کرمان در ادامه، خرید چاه های کشاورزی و جایگزینی آن برای شرب را مهمترین راهکار اجرایی استان برای تامین آب شهرهای در معرض تنش برشمرد که آب آنها از طریق خط انتقال منتقل خواهد شد.
وی با بیان اینکه در این برنامه حفر چاه های جدید به هیچ عنوان در دستور کار نیست، تصریح کرد: اکنون چهار سد استان به ظرفیت 582 میلیون مترمکعب در استان بهره برداری می شود که امسال و طی بارندگی های بسیار خوب اخیر 91 درصد حجم آنها پر شده و علاوه بر آنها 2 سد به ظرفیت مجموع یکصد میلیون مترمکعب در دست ساخت است.

توسعه بی رویه کشاورزی
علیزاده تصریح کرد: توسعه بی رویه کشاورزی که از حدود 70 سال پیش در استان آغاز شده، مهمترین عامل ایجاد مشکلات کنونی آب است، به طوری که وسعت اراضی و باغات استان از 67 هزار هکتار در سال 1320، امروز به 800 هزار هکتار افزایش یافته و دستکم باید نصف شود.
وی با اشاره به برنامه کاهش حجم پروانه های آب چاه های استان و عدم صدور تخصیص جدید آب کشاورزی، تاکید کرد: پروانه های موجود فعلی 95 درصد آب استان را مصرف می کنند.

اجرای طولانی ترین تونل انتقال آب خاور میانه برای آبرسانی به کرمان
«علی اکبر رضایی» نماینده شرکت آب منطقه ای کرمان نیز در طرح انتقال آب سد صفارود به کرمان در جریان بازدید خبرنگاران از کارخانه تولید سگمنت و عملیات اجرایی ساخت تونل انتقال آب سد صفارود اظهار داشت: زمانی که یک حفاری برای تشکیل تونل ایجاد می شود، به منظور نگهداری تونل و جلوگیری از فشارهای وارده به دیواره آن از قطعه های بتنی پیش ساخته با عنوان سگمنت استفاده می شود.
به گفته این مقام مسئول، هر رینگ دایره ای شکل از 6 سگمنت بتنی تشکیل شده که توسط دستگاه کارگذاری و به وسیله سبد در داخل قالب ها قرار می گیرند و بتن ریزی انجام می شود.
وی با اشاره به پروژه انتقال آب از سد صفارود به کرمان که از مهمترین طرح‌های آبی تامین آب استان بوده و طولانی ترین تونل انتقال آب خاور میانه و سومین نمونه از این دست در جهان به شمار می رود، تصریح کرد: اکنون 2 دستگاه حفاری (TBM) در تونل انتقال آب مشغول حفاری اند که برای پیشبرد کار نیاز به سگمنت دارند که در این کارخانه تولید می شود.
وی افزود: در این کارخانه تولید سگمنت های بتنی ورودی و خروجی تونل به صورت 24 ساعته انجام می شود و ظرفیت روزانه تولیدی آن 180 سگمنت در روز است.
نماینده شرکت آب منطقه ای کرمان در طرح انتقال آب سد صفارود به کرمان گفت: این طرح انتقال، طرحی میان مدت برای تامین آب شرب شهر کرمان است که سامانه آن از 2 بخش اصلی تشکیل شده است.
وی ادامه داد: در بخش نخست، تامین آب توسط سد صفارود و بند «سرمشک» با حجم تنظیمی مجموع 30 میلیون مترمکعبی انجام و پس از آن انتقال آب انجام می شود.
رضایی تصریح کرد: برای انتقال آب، ساخت خط لوله از سد صفارود تا ابتدای تونل به طول 13 کیلومتر، ساخت تونل 38 کیلومتری با قطر 3.9 متر، پس از آن ساخت خط لوله 40 کیلومتری تا تصفیه خانه آب کرمان، سپس خط انتقال 10 کیلومتری از تصفیه خانه تا مخازن آب کرمان و در مرحله آخر 25 کیلومتری خط انتقال تا شهر کرمان اجرایی می شود.
به گفته وی، در مجموع 77 کیلومتر لوله و 38 کیلومتر تونل در این انتقال آب اجرایی می شود.
این مقام مسئول آب منطقه ای کرمان بیان داشت: تونل خط انتقال آب از سد صفارود به کرمان به طول 38 کیلومتر بخشی از مسیر انتقال آب از سد شهیدان «امیر تیموری» یا صفارود به کرمان است که با ساخت آن مشکل آب شرب مناطق شمالی استان کرمان در میان مدت حل خواهد شد.
وی گفت: سد شهیدان امیرتیموری روی رودخانه صفارود که از سلسله جبال هزار سرچشمه می‌گیرد در حال ساخت است و علاوه بر آن از آب جمع آوری شده در بند سرمشک نیز برای انتقال آب به کرمان استفاده خواهد شد.
رضایی ادامه داد: این خط انتقال یک بار به دلیل هزینه بالای بهره برداری، سختی بهره برداری از ایستگاه های پمپاژ و همچنین تلفیق طرح با طرح انتقال آب از دریای عمان در بلندمدت مورد بازنگری قرار گرفت.
وی تصریح کرد: این طرح عظیم در مجموع 30 درصد پیشرفت فیزیکی داشته که شامل پیشرفت 65 درصدی ساخت سد، 33 درصدی تونل انتقال آب، 65 درصدی تصفیه خانه و 40 درصدی خط انتقال آب است.

کمبود آب در رفسنجان

«علی احمدی پور» مدیر منابع آب شهرستان رفسنجان نیز در این بازدیدها اظهار داشت: شهرستان رفسنجان با بارندگی متوسط سالیانه 75 میلیمتری دارای 85 هزار هکتار باغ پسته است که تامین آب آنها از طریق آب های زیرزمینی انجام می شود.
به گفته وی، این شهرستان 970 حلقه چاه فعال و مجاز کشاورزی دارد، همچنین 23 حلقه چاه شهری و 41 حلقه چاه روستایی تامین آب شهرستان را انجام می دهند، اما در برخی روستاهای کوهستانی با جمعیت کمتر از 20 خانوار، آبرسانی با تانکر انجام می شود.
احمدی پور بیان داشت: مصرف سالینه آب شهرستان 555 میلیون مترمکعب است که 487 میلیون مترمکعب معادل 94 درصد آن در بخش کشاورزی مصرف می شود.
وی افزود: دشت رفسنجان یکی از بحرانی ترین دشت های کشور و دشتی ممنوعه بوده که با تداوم افت سطح و کیفیت آب مواجه است.
مدیر منابع آب شهرستان رفسنجان گفت: از سال 1362 که اندازه گیری های سطح آب زیرزمینی آغاز شده تاکنون، همه ساله بطور متوسط شاهد افت 64 سانتیمتری سطح آب زیرزمینی هستیم؛ اینک دشت رفسنجان با کسری حجم مخزن سالیانه 131 میلیون مترمکعبی مواجه است و عمق عمیق ترین چاه در این دشت به بیش از 400 متر رسیده است.

اجرای طرح احیا و تعادل بخشی آب های زیرزمینی در رفسنجان
وی گفت: در اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی آب های زیرزمینی تاکنون نصب کنتورهای هوشمند حجمی بر روی همه 970 چاه کشاورزی شهرستان انجام شده و عملیات شارژ آنها از سال آینده اجرایی می شود.
احمدی پور ادامه داد: تعدیل پروانه های برداشت آب چاه ها تا اندازخ حجم آب قابل برنامه ریزی به میزان 277 میلیون مترمکعب انجام شده و به این ترتیب آب مورد استفاده در باغات شهرستان باید به حدود نصف کاهش یابد.
وی اضافه کرد: نصب هر کنتور حجمی 60 میلیون ریال هزینه داشته که از سوی کشاورزان منطقه پرداخت شده است.
این مسئول منابع آب رفسنجان بیان داشت: میانگین عملکرد پسته شهرستان از 1200 کیلوگرم در هکتار در سال های گذشته، اکنون به یک سوم و کمتر از 400 کیلوگرم در هکتار کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: پس از انجام تعدیل پروانه های آب چاه ها، آب صرفه جویی شده صرف تغذیه منابع زیرزمینی خواهد شد؛ زیرا به دلیل ای سی بالا بین هزار تا سه هزار میکروموس نمی تواند مورد استفاده شرب قرار گیرد.
احمدی پور گفت: خاموشی موتور پمپ های آب همه ساله در یک ماه از سال انجام می شود که سال گذشته ذخیره 40 میلیون مترمکعبی آب را به دنبال داشته است.
وی ابراز امیدواری کرد: با مجموع این اقدام ها در یک برنامه 20 ساله سفره آب زیرزمینی دشت رفسنجان را به تعادل برسانیم.
وسعت دشت رفسنجان هشت هزار و 126 کیلومتر مربع است.
کرمان پهناورترین استان ایران است. استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار گرفته و جمعیت آن در سال 1390 و براساس آمار مرکز آمار ایران بیش اؤ 2 میلیون و 900 هزار نفر بوده‌است. کرمان با در بر گرفتن بیش از 11 درصد از وسعت ایران یکی از پهناورترین استان‌های ایران است و نهمین استان پرجمعیت کشور محسوب می‌شود.

دریافت کننده:زهرا پورعادل/انتشاردهنده:زهره حاجیان

700/703

کد خبر: 736153

وب گردی

وب گردی