ایسکانیوز: افغانستان با وجود دارا بودن تمدنی پنج هزار ساله، در دهه‌های گذشته درگیر جنگ‌هایی خانمان‌سوز بوده است. جنگ‌هایی که پیوسته این کشور را دچار ناامنی کرده و رمقی برای پیشرفت آن باقی نگذاشته است. با وجود این جنگ‌ها یکی از موضوعاتی که کمتر به آن پرداخته شده است، منابع اقتصادی و وضعیت انرژی در افغانستان است.

در همین راستا خبرنگار ایسکانیوز با پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل افغانستان گفت و گو کرد.

مشروح گفت و گوی خبرنگار ایسکانیوز با پیرمحمد ملازهی در ادامه آورده می‌شود:

افغانستان دارای چه منابع و چه اهمیت ویژه‌ای است؟

زمانی که شوروی افغانستان را اشغال کرد، تلاش کرد یک ارزیابی اولیه از منابع این کشور انجام دهد. در بازه زمانی محدودی که آن‌ها در خاک افغانستان حضور داشتند، موفق شدند بخشی از منابع بخش شمالی این کشور را شناسایی کنند. آن‌ها در بخش شمالی این کشور موفق به اکتشاف نفت، گاز و بعضی معادن شدند.

اما در سال 2001 و زمانی که آمریکایی‌ها برای مقابله با طالبان وارد خاک افغانستان شدند، ارزیابی مجددی از منابع این کشور صورت گرفت. آن‌ها پس از برکناری طالبان و بدست گرفت قدرت، یکی از برنامه‌های خود را بر یافتن منابع افغانستان استوار کردند.

آن‌ها در هلمند موفق به یافتن معادن اورانیوم شدند و با ایجاد یک منطقه ممنوعه در آن بخش، استخراج آن‌ را آغاز کردند. اطلاعاتی که آمریکایی‌ها بعدا منتشر کردند نشان می‌دهد افغانستان روی کمربند منابع زیرزمینی قرار گرفته است و معادن بسیاری در این کشور وجود دارد.

طبق تخمین‌های اعلام شده، ذخایر مس این کشور تقریبا به اندازه ذخایر کشور شیلی‌ است. لازم بذکر است که شیلی بزرگترین ذخایر مس در جهان را داراست. پس از آن دولت افغانستان و یک شرکت چینی قراردادی برای استخراج مس امضا کردند و امروزه بخشی از درآمدهای دولت نیز از طریق همین معادن تامین می‌شود. افغانستان به علت داشتن چنین منابع عظیمی از مس موفق به بستن قراردهای بزرگی با شرکت‌های چینی شد. قراردادهایی که طبق آن‌، شرکت‌ها موظف به جاده‌سازی، برق رسانی و توسعه روستاهای افغانستان شدند.

یکی از ذخایر بزرگ دیگر افغانستان معادن سنگ آهن این کشور است. این کشور برای استخراج از این معادن نیز با کشور هند قرارداد بزرگی به امضا رساند.

منابع نفت و گاز شمال این کشور نیز قریب به سه هزار تریلیون دلار تخمین زده شده است.

وضعیت آب و هوایی و صنعت کشاورزی این کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

افغانستان دارای آب و هوای مساعدی برای کشاورزی‌ست. بخش‌های شمال، هلمند، همس و مناطق بسیار دیگری، پتاسیل بالایی در کشاورزی را دارا هستند. تا جایی که بعضی از حملات طالبان با هدف دستیابی به این زمین‌ها صورت می‌پذیرد. در شرایط صلح، افغانستان می‌تواند در زمینه کشاورزی صادر کننده باشد.

یکی از نکات مثبت دیگری که افغانستان از آن بهره‌مند است، شرایط ژئوپولتیکی آن و دسترسی این کشور به آب‌های گرم جهان است. این در حالی است که بسیاری از همسایگان این کشور برای دسترسی به آب‌های گرم جهان، نیازمند همکاری با افغانستان خواهند بود.

لذا این برتری افغانستان نسبت به کشورهای آسیای مرکزی امتیاز اقتصادی ویژه دیگری برای این کشور محسوب می‌شود. از طرفی مسیر انتقال انرژی نیز محسوب می‌شود. کشورهای آسیای مرکزی ناچارند یا از طریق ایران و یا از راه افغانستان انرژی خود را به دیگر کشورها انتقال دهند. البته برنامه‌هایی برای دور زدن این دو مسیر وجود دارد. اما توجیه اقتصادی ندارد و هنوز اجرایی نشده است. هرچند که چین و هندوستان کماکان نگاه ویژه‌ای به مسیر انتقال انرژی این کشور خواهند داشت.

آیا اطلاع دارید که مرز افغانستان و چین، دارای جاده یا خط ریل است؟

مرز مشترکی میان دو کشور وجود دارد، اما به علت طولانی بودن و کوهستانی بودن این مسیر، تاکنون جاده یا ریل برای آن ساخته نشده است. چین از طریق قرقیزستان دارای جاده و خط ریل به آسیای میانه است. بخشی از مسیر قرقیزستان به صورت دشت است و راه اندازی جاده و ریل بین این دو کشور کار آسان‌تری است.

روابط ایران و افغانستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

افغانستان از منظر دینی، تاریخی، فرهنگی و زبانی نزدیک‌ترین کشور به ایران است و تا سال 1747 جزئی از ایران بوده است. حتی در دوره‌ای از تاریخ که اعراب ایران را اشغال کردند، بسیاری از مردم مناطق شرق و شمال شرق ایران که شامل تاجیکستان و افغانستان می‌شود، به کمک سایر بخش‌های ایران شتافتند. حتی زبان فارسی نیز توسط همین مناطق نجات یافت. چرا که پس از حمله اعراب، زبان ایرانیان نیز به عربی تغییر کرده بود و زبان فارسی در مناطق شمال شرق و مشرق زنده نگاه داشته شد. لذا در درجه اول، تاریخ این دو کشور را به یکدیگر پیوند داده است.

اما یکی از ابعاد روابط دو کشور، بعد اقتصادی آن است و قرارداد مشترک میان این دو کشور و هند جهت توسعه بندر چابهار یکی از نشانه‌های تمایل دو کشور به گسترش روابط اقتصادی با یکدیگر محسوب می‌شود. از طرفی انجام پروژه‌های جاده‌سازی میان دو کشور از دیگر نشانه‌های مثبت برای گسترش روابط اقتصادی میان ایران و افغانستان محسوب می‌شود. از طرفی پروژه کشیدن خط ریل میان دو کشور نیز در حال اجرایی شدن است. این دو کشور از منظر اقتصادی نیز به یکدیگر نیازمندند و لذا روابط اقتصادی و تجاری آن‌ها در حال توسعه است. حالا اینکه چه میزان از این پتانسیل‌ها از طرف ایران استفاده می‌شود، بحث دیگری است.

آیا این روابط دارای ابعاد امنیتی نیز بوده؟

ببینید امنیت دو کشور وابسته به یکدیگر است. لذا ایران خواهان ایجاد صلح و ثبات در این کشور است.

نقش دولت یازدهم در بهبود روابط این دو کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بهبود وضعیت افغانستان از اهداف استراتژیک دولت یازدهم است. دولت آقای روحانی تلاش می‌کند میان افغانستان و پاکستان نقش میانجی را ایجاد کند و امیدوار است این موضوع به صلح در افغانستان بیانجامد. ایران می‌تواند کارهای دیگری نیز انجام دهد. داعش نیز از جمله خطرات دیگر برای منطقه محسوب می‌شود که ایران خواهان شکست آن است.

خبرنگار: مجتبی اسماعیلی/تاییدکننده: سرلک