ایسکانیوز- سیداحمد حسینی: پس از شکست کودتا پر حرف و حدیث ترکیه، طیف گسترده ای از مخالفین و منتقدین دولت در ارتش، خبرنگاران و حتی کارمندان دستگیر، زندانی یا اخراج شدند. حال آنکارا با انجام رفراندومی موفق به افزایش تمرکز دولت و نظام سیاسی این کشور شده است. رفراندومی که حواشی فراوانی را به همراه داشته است.
در این راستا خبرنگار ایسکانیوز با فریدون مجلسی، دیپلمات اسبق کشورمان به گفت و گو پرداخت.
مشروح گفت و گوی خبرنگار ایسکانیوز با فریدون مجلسی در ادامه آورده می‌شود؛
این رفراندوم چه تاثیری بر سرنوشت سیاسی ترکیه خواهد داشت؟
این سوال در خود تاریخچه ای را پنهان دارد. ترکیه به دلایل مختلف در چهل سال گذشته سیری تند و سعودی در جهت توسعه اقتصادی خود داشته است که برای ما قابل مشاهده است و دلایل مختلفی دارد. کارگران ترک به صورت میلیونی به آلمان مهاجرت کردند و از آنجا منابع مالی و تخصص هایی را به ترکیه برگرداندند. در کنار این کار، افکار متجددی نیز با خود آوردند.
از طرفی جنگ ایران و عراق به ترکیه موقعیتی برای واسطه گری داد و بخش زیادی از سود مبادلات نظامی این دو کشور را به آنکارا اختصاص داد.
این موارد موجب یک تحول بسیار سریع اقتصادی برای ترکیه شد. سرعت تحول و توسعه اقتصادی ترکیه نیز فراتر از ظرفیت اجتماعی اش بود. زیرا این توسعه باعث مهاجرت میلیون ها روستایی به شهرها می‌شد. وضعیت زندگی شهری تقریبا اروپایی شده ترکیه، با روحیات و اعتقادات روستایی آنها سازگار نبود و یک دوگانگی بوجود آورد. علت اصلی این بود که اعتقادات مذهبی تقدم داشت و موجب تقویت حزب اعتدال و توسعه شد.
این گروه ها تعادل قدیمی آتاتورکی ترکیه را تا حدودی برهم زد و رفراندومی را شاهد هستیم که این دو گروه را در مقابل هم قرار داد و آقای اردوغان با یک اکثریت بسیار مختصری توانسته در این مورد بخصوص رای بگیرد. چرا که نیمه ای از مردم که در این رفراندوم رای آن ها منفی بوده است، نشان داده اند که نگران هستند. با افزایش اختیارات رییس جمهور و در سایه رفتن نخست وزیر و حتی کم شدن اقتدار پارلمان. در شرایطی که در ترکیه ارتش همیشه حرف اول را از نظر اقتدار می زد و خصوصا بعد از این کودتا بسیار تضعیف شده، مبادا به شرایطی که به طنز از آن به سلطانین نام می برند برگردد و یک قدرت دیکتاتوری را در اختیار رییس جمهور قرار بدهد.
تنوع اجتماعی ترکیه، نیروهای مختلفی از جمله علوی ها، کردها، گروه هایی که مخالف این وضع هستند و همچنین سیر طبیعی فرهنگی و با درنظر گرفتن اینکه درس تاریخ این هست که شهری، روستایی نمی شود اما روستایی شهری می شود، نسل بعدی این ها به سرعت به عرصه می آیند. نتیجه این رفراندوم نشان داد که بر خلاف ده الی پانزده سال پیش که حزب عدالت و توسعه ی ترکیه که بیشترین اکثریت ها را بدست می آورد، به تدریج یک اکثریت پنجاه درصد به علاوه مینیمومی بدست آورد. اردوغان آدم به اصطلاح جاه طلبی هست و مایل است این جاه طلبی را در شرایط متعارف‌تری بگذراند. اکنون که ریاست جمهوری خودش را به مدت یک دوره از پایان این دوره تمدید کرده ، فکر می کنم به دنبال این نباشد که با افراط گری، این قدرت را تضعیف بکند و از بهره مندی آن باز بماند.
آیا احتمال تقلب در این رفراندوم وجود دارد؟
تقلب معانی مختلفی دارد. اینکه آمده باشند و به تقلب رای ریخته باشند و به تقلب زیادی شمرده باشند، این بسیار بعید است. زیرا هم در آن زمان نظارت های لازم وجود داشته وهم اینکه با کشف ماجرا، لطمه ای به حیثیت داخلی و بین المللی افراد و بخصوص اردوغان در خارج می زند، لذا این بعید است. اما یک معنی دیگر که بخصوص گروه های حزب مقابل اردوغان ادعا می کنند این می باشد که می گویند در دولت شرایط را به گونه ای فراهم آورده اند که به صورت بهره‌برداری انحصاری از موقعیت‌ها بتواند جلب آرای بیشتر و به ناحقی را برای خودشان بکنند.
دلیل اصلی اعتراضات در ترکیه را چه می دانید؟ آیا نتیجه انتخابات را قبول ندارند یا در مخالفت با اردوغان اعتراض می کنند؟
دلیل اصلی آن، دوگانگی فرهنگی می باشد که شاید خود معترضین هم به آن توجه نداشته اند. نتیجه رفراندوم مشخص می کند که در شهرهای آنکارا، استانبول، ازمیر و مرسین که شهرهای اصلی ترکیه به شمار می روند، اکثریت با مخالفین بوده است. بنابراین طبیعی است که وقتی آنها احساس می کنند که اکثریت را در آن شهر دارند و دور هم می بینند که همه ما که آمده ایم رای مخالف داده ایم، چطور شده است که موافقین پیروز شده اند. آنها متوجه میلیون ها نفر که در اعماق روستاها و شهرهای کوچک زندگی می کنند و در این دوگانگی فرهنگی در نقطه مقابل آنها به سر می برند، رای موافق داده اند. به نظر بنده اعتراض آنها با کمال حسن نیت است اما بر مبنای سوء تفاهم می باشد. این ها اکثریت شان دارای همان فرهنگ متجددتر شهری هستند که مایلند به دموکراسی با مفاهیم غربی و مونتسکیویی خودش در حالی که آقای اردوغان و حزبش که با یک قدرت توده ای مردمی به صحنه آمده و بالاخره موفق شد و به مرور زمان در اثر توسعه فرهنگی ترکیه روز به روز از آرایش کاسته شد، اکنون در آخرین مراحل این ستیز دوگانه، توانسته یک اکثیر رقیقی را بدست آورد و درک این موضوع برای شهرنشینان ترکیه هم مشکل است هم باورنکردنی است اما حقیقت دارد.
نتیجه این انتخابات چه تاثیری بر مناسبات بین المللی و سیاست خارجی ترکیه خواهد داشت؟
این نتیجه بخصوص آنجا که در اولین سخنی که آقای اردوغان گفته است ، بازگرداندن مجازات اعدام است و گفته است که این را به تصویب مجلس می رساند و چنانچه لازم باشد یک رفراندوم دیگر برای موضوع برگزار خواهد کرد، نشان می دهد به کل آقای اردوغان، آن امید واهی پنجاه ساله به پیوستن ترکیه به بازار مشترک غربی و اتحادیه اروپا را از دست داده است، زیرا معیارهای پیوستن به اتحادیه اروپا یکی حقوق بشر است که در تفکر اروپایی مجازات اعدام را به کلی برنمی تابد و این نوع مسائلی که در حاشیه حقوق بشر مطرح می شود از جمله حقوق ویژه اقلیت ها که ترکیه با داشتن دو اقلیت بسیار بزرگ، کردها و علوی ها که چیزی حدود چهل درصد مردم ترکیه را تشکیل می دهند، آمادگی پذیرش حقوق ویژه ای برای آنها را ندارد. بدین ترتیب فکر می کنم اردوغان ضمن اینکه سعی می کند از حقوق ویژه خاص ترکیه در اتحادیه اروپایی برخوردار باشد، امید پیوستن به آن را از داده است که این نوع واکنش ها را نشان می دهد و به سمت سیاست های منطقه ای روی می آورد که برای تحقق آن نیاز است دورانی را طی کند. چرا که ترکیه در عین حال عضو ناتو هم می باشد و دور شدنش از اروپای غربی این مساله ی چگونگی حفظ آن روابط ویژه با ناتو را برایش نگه می دارد و تا کنون هم عملا عضو اتحادیه اروپا نبوده، که با این احوال بیشتر تلاش خواهد کرد منافع آینده خود را در میان همسایگانش جستجو کند.
در این میان ایران باید خود را برای رفتار با ترکیه ی جدید آماده بکند و باید دیالوگ خود را با دولت ترکیه به عنوان همسایه مهم خودش مرتب ادامه بدهد و یک ارتباطات انسانی خاصی را برقرار کند که هم بتواند تاثیرگذار باشد و هم بتواند از مخاطراتی جلوگیری بکند و منافع کشور را در توسعه روابط همسایگی و اقتصادی تامین بکند . این برای ایران خیلی مهم است و در این وضعیت آشفتگی و تا حدی بلاتکیفی که در ترکیه وجود دارد، در برابر کنش های ترکیه از واکنش های شتاب زده باید خودداری کند و یک وضعیت برادر، دوست و میانجی گر در مسائل منطقه ای بیشتر برای خود حفظ بکند و بتواند وضعیت با ثبات تری را ایجاد کند. چرا که ثبات در منطقه است که می تواند اقتصاد ایران را برای بهره مندی از بازار این منطقه ثروتمند اما متاسفانه آشفته و درهم ریخته، چه در عراق و چه در سوریه، تامین کند.
خبرنگار: احمد حسینی/تاییدکننده: فاطمه سرلک
