به گزارش ایسکانیوز به نقل از وقایع اتفاقیه ،خسرو فقط 9 سالش بوده که فروریختن بم را دیده، از دو روز پیش زمین چندباری لرزیده بوده اما کرمان جایی نیست که مردمش را زمین‌لرزه‌های کمتر از پنج ثانیه بترساند. تا اینکه در صبحگاه پنجم دی زمین می‌لرزد و هر نشانی از حیات که تاکنون در بم بوده را از بین می‌برد. خسرو و خانواده‌اش به اصرار پدر، شب را توی راهروی خانه و نزدیک به در خروجی می‌خوابند. موقع فرار، همه اعضای خانواده چندبار زمین خورده‌اند تا اینکه کمد چوبی توی راهرو به سقف گیر کرده و پناهگاهی شده برای زنده‌ماندنشان. خسرو می‌گوید اگر آن کمد چوبی نبود آنها هم مثل هزاران نفر دیگر در زلزله بم جان باخته بودند. زلزله برای مردم کرمان چیز عجیبی نیست. خسرو بنی‌اسدی می‌گوید: «زلزله برای مردم کرمان خیلی عادی است. نوعی نگرانی و بی‌خیالی توأمان در همه پس‌لرزه‌هایی که اینجا می‌آید، هست؛ مردم گاهی فکر می‌کنند یک لرزش کوچک و گذراست اما بعد از تجربه‌هایی مثل زلزله بم و زرند، نگرانی را در چشمشان می‌توان دید.»
کرمان روی گسل زلزله قرار دارد. 18 گسل کاملا فعال در این استان وجود دارد که به گفته زلزله‌شناسان، همه آنها توان بالقوه برای زلزله‌های بالای هفت ریشتر را دارند.
گسل بم با طول حدود 65 کیلومتر، یکی از گسل‌هایی است که از نظر طولی از گسل‌های دیگر این استان کم‌خطرتر بوده اما فعالیت آن در سال 82 یکی از شدیدترین زمین‌لرزه‌های سال‌های اخیر در کرمان و کشور را رقم زد. باوجود هشدارهای کارشناسان درباره فعالیت گسل‌های فعال در کرمان به نظر می‌رسد این استان هنوز توانایی مقابله با این بلای طبیعی را ندارد و طبق گفته مسئولان استانی، هیچ تضمینی وجود ندارد که زلزله‌ای با قدرت زلزله بم در سال 1382 یا زلزله زرند در سال 1383 باز هم همان میزان تلفات را به‌دنبال نداشته باشد.
زلزله، همه‌جای کرمان را تهدید می‌کند
خسرو بنی‌اسدی می‌گوید: تمام یک سال چادرنشینی پس از زلزله را به‌خاطر می‌آورد؛ روزهایی که در چادرهای اسکان موقت به شب رسانده، لحظه‌به‌لحظه در ذهنش ثبت شده و می‌تواند همه آنها را بدون ذره‌ای تغییر به‌خاطر آورد: «نزدیک به یک سال چادرنشینی و بعد هم چند سال زندگی در کانکس‌های چندمتری را به یاد دارم. خیلی از آنهایی که زنده ماندند، بعد از زلزله برای همیشه از کرمان رفتند، بعضی‌ها مانند و با هزار مصیبت سرپناهی ساختند و هنوز هم بدهی‌شان را به دولت پرداخت نکرده‌اند و هر روز سایه زلزله را روی سرشان احساس می‌کنند.» 70 زلزله بالای 5,5 ریشتر طی نیم‌قرن در کرمان اتفاق افتاده است؛ آماری که نشان می‌دهد خیلی هم بیراه نیست اگر فکر کنیم زلزله برای کرمانی‌ها به امری عادی اما درعین‌حال نگران‌کننده تبدیل شده است. زمین‌لرزه بم، یکی از مهیب‌ترین زمین‌لرزه‌ها در ایران و جهان از نظر میزان تلفات بود که پنجم دی ۸۲ روی داد و طبق آمار رسمی، ۲۶ هزار و ۲۷۱ نفر در این حادثه کشته شدند و ۴۰ هزار زخمی و صد هزار آواره برجای گذاشت؛ آماری که البته برخی معتقد بودند آمار واقعی قربانیان نیست. اسماعیلی، رئیس شورای شهر بم در همان روزها گفته بود تعداد تلفات بیش از ۵۰ هزار نفر است. یک سال بعد اما بازهم زمین‌لرزه به سراغ کرمانی‌ها آمد. چهارمین روز از اسفند سال ٨٣ بود که زلزله‌ای 4/6 ریشتری، زرند را ویران کرد. سال 84 بازهم زمین‌لرزه به سراغ کرمانی‌ها رفت و این‌بار با قدرت 6 ریشتر، ریگان را تکان داد. زمین‌لرزه‌های پیاپی در کرمان، مسئولان را بر آن داشت تا اقداماتی درزمینه مقاوم‌سازی، پیشگیری و مدیریت بحران در کرمان انجام دهند؛ اقداماتی که نه‌تنها به‌طور کامل انجام نشد بلکه بازسازی مناطق زلزله‌زده را نیز به تأخیر انداخت.
کرمان آسیب‌پذیر، حاشیه‌نشینان آسیب‌پذیرتر
حاشیه‌نشین‌ها همیشه بی‌دفاع‌ترین‌ها در مقابل بلایای طبیعی بوده‌اند. سیل و طوفان که بیاید، اول خانه‌های آنها ویران می‌شود. زمین‌لرزه قبل از همه خانه‌های خشت و گلی آنها را روی سرشان خراب می‌کند و تسهیلات دولتی، دیرتر از همه به آنها می‌رسد. خیلی‌هایشان حتی توان بازپرداخت تسهیلات را ندارد و هیچگاه برای دریافت آن حتی اقدام نکرده‌اند. ابوالقاسم سیف‌اللهی، معاون عمرانی استانداری کرمان، وضعیت حاشیه‌نشینان و مناطق روستایی را در برابر زمین‌لرزه، ایده‌آل ارزیابی نمی‌کند و می‌گوید: «بیشترین خسارت‌ها همیشه در مناطق حاشیه‌ای بوده؛ حاشیه‌نشینان همواره آمار تلفات در بلایای طبیعی را افزایش می‌دهند و این برای این است که در خانه‌های آنها هیچ‌کدام از اصول ساخت‌وساز رعایت نشده است.»
او درباره مقاوم‌سازی در استان کرمان می‌گوید: «اصل بر این بوده که همه ساختمان‌ها مقاوم ساخته شوند و تا حد زیادی این اتفاق افتاده است؛ سازمان نظام‌مهندسی، این وظیفه را برعهده داشته و طبق آماری که اعلام کرده، همه ساختمان‌ها با ایمنی کامل ساخته شده‌اند.» سیف‌اللهی در حالی وضعیت ایمنی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در استان کرمان را مطلوب ارزیابی می‌کند که در دی ماه سال گذشته پس از زمین‌لرزه‌های پیاپی در زرند، حسین امیری، نماینده مردم زرند در مجلس از پیگیری وعده‌های مسئولان دولتی درباره تسهیلات به شهروندان زرندی برای اعطای تسهیلات انتقاد کرده و گفته بود: با توجه به وضعیت فعلی ساختمان‌ها و زلزله‌خیزبودن زرند باید تأمین اعتبار بازسازی زرند در اولویت کاری مسئولان قرار گیرد.
بم نباید در محل قبلی ساخته می‌شد
پس از زلزله مهیب بم، 90 درصد شهر به‌کلی تخریب شد. در روزهای پس از زمین‌لرزه آنچه در بم وجود داشت فقط خرابه‌های سیمانی خانه‌ها بود و هیچ اثری از آن شهر باشکوه باستانی دیده نمی‌شد. همان روزها بود که برخی مسئولان استان کرمان پیشنهاد سخت بم در مکان دیگری را دادند؛ پیشنهادی که با مخالفت سرسختانه برخی مسئولان و مردم بم هیچگاه پیگیری نشد. حبیب الهی‌نیکزادی، نماینده مردم بم در مجلس، یکی از پیشنهاددهندگان بوده و حالا هنوز هم معتقد است تصمیم درست درباره ساخت بم گرفته نشده و ساخت شهر جدید در محل قبلی اشتباهی جبران‌ناپذیر بوده است: «ساخت شهر روی گسل قبلی می‌تواند باز هم بم را به یک ویرانه تبدیل کند، ساخت شهر در مکانی دیگر می‌توانست بم را به شهر مدرنی تبدیل کند که شهرسازان اروپایی درخواست ساخت آن را کرده بودند؛ این کار هم تکنیک ساخت شهرهای ایمن را به ما آموزش می‌داد و هم هزینه‌ها و بدهی‌های سنگین برای ساخت روی دست مردم نمی‌گذاشت.»
یکی از دلایل مخالفت مردم با ساخت بم در مکانی جدید، علاقه آنها به شهرشان بوده؛ شهری که هزاران خاطره تلخ و شیرین در خیابان‌های آن داشته‌اند و نمی‌توانستند ویرانه‌های آن را رها کنند و جای دیگری زندگی کنند. نیکزادی اما معتقد است دراین‌زمینه باید عقلانی عمل می‌شد زیرا تصمیم احساسی باز هم مردم بم را دچار مشکل خواهد کرد.
نیکزادی درباره ایمنی و آمادگی استان کرمان برای مقابله با زمین‌لرزه‌های احتمالی می‌گوید: «استان کرمان از دو بافت تشکیل شده؛ بافت فرسوده که اطمینان داشته باشید حتی یک درصد هم در برابر زلزله مقاوم نخواهد بود و بافت جدید. به اعتقاد او به بافت جدید هم فقط در صورتی می‌توان اعتماد کرد که نظارت‌های قانونی انجام گرفته باشد اما آنچه تجربه نشان داده، به نظر نمی‌رسد بیش از 50 درصد بافت جدید هم در مقابل زلزله مقاوم باشد.
زلزله غیرقابل پیش‌بینی اما قابل پیشگیری
بهرام عکاشه، پدر علم زلزله‌شناسی می‌گوید که این علم هنوز توانایی پیش‌بینی زلزله را ندارد اما می‌توان با پیشگیری، تلفات این بلای طبیعی را به حداقل رساند. به گفته عکاشه باوجوداینکه ایران، کشور زلزله‌خیزی است اما تاکنون تدابیر اساسی درباره مقابله با آن اندیشیده نشده است.
او می‌گوید که مقاوم‌سازی ساختمان‌ها یکی از مهم‌ترین راه‌های به‌حداقل‌رساندن خسارت‌های زمین‌لرزه است: «درست است که زمین‌لرزه خبر نمی‌کند اما می‌توان مناطق زلزله‌خیز را شناسایی و آنها را در برابر خطرات مقاوم کرد. ژاپن هم مانند ایران زلزله‌خیز است اما می‌بینیم که زمین‌لرزه‌های 6 ریشتری در این کشور هیچ خسارتی به بار نمی‌آورد و دلیلش این است که زمین‌لرزه در کشور ما به یک امر قضاوقدری تبدیل شده، درحالی‌که باید به این موضوع توجه داشت که ایمن‌سازی و پیشگیری می‌تواند در کاهش تلفات و خسارت‌ها نقش جدی داشته باشد.»
در کرمان هر ۱۰ سال یک‌بار طبق آمار یک قرن گذشته یک زمین‌لرزه بالای 6 ریشتر روی داده است. کارشناسان می‌گویند 98 درصد از مناطق جمعیتی استان کرمان تحت‌تأثیر گسل‌ها هستند و فقط بخش کوچکی از شهرستان سیرجان از این امر مستثناست. این موضوع نشان می‌دهد استان کرمان به‌شدت نیازمند مدیریت بحران و پیشگیری در مقابل خطرات زلزله است.
دریافت کننده :سولماز ظریفی/ انتشار دهنده : زهره حاجیان
704/700
