به گزارش ایسکانیوز به نقل از شرق، این اولین‌بار نیست که مسئولان بلندپایه دولت روحانی در مذاکرات خود با مسئولان دولت افغانستان محیط زیست و آب را در صدر موضوعات مورد گفت‌وگوی خود قرار می دهند. پیش از این هم در دیدارهای متعددی بحث پیرامون حقابه ایران از رودخانه‌های هیرمند و هریرود با طرف‌های افغانستانی مورد بحث و تبادل‌نظر قرار گرفت.
یکی از مهم‌ترین موضوعات مشترک میان دو کشور، وضعیت تالاب هامون است که زمانی عنوان بزرگ‌ترین تالاب آب شیرین ایران را بر خود داشت. این تالاب از ١٨ سال پیش به این‌سو تا بهار سال ١٣٩٣ تقریبا به صورت کامل خشک شده بود و هیچ‌گاه فرصت نشد که دوباره آبی به لب‌های تشنه‌اش برسد. محل تأمین آب مورد نیاز این تالاب رودخانه هیرمند است که از ارتفاعات شمال افغانستان سرچشمه می‌گیرد و درنهایت به هامون می‌ریزد. در همه سال‌های گذشته دولت‌های مستقر در افغانستان، چه دولت طالبان و چه دولت‌های حامد کرزی به دلیل ناکارآمدی یا نداشتن تمایل و توانایی، به درخواست‌های ایران برای دادن حقابه تالاب هامون اهمیتی نمی‌دادند. بااین‌حال، با شروع به کار دولت روحانی، هم مسئولان دیپلماسی و هم رئیس سازمان محیط زیست به‌صورتی جدی وارد مذاکراتی با مسئولان افغانستان دراین‌باره شدند.
از طرفی، بارش باران و وقوع سیلاب‌ها در افغانستان هم به کمک آمد تا اردیبهشت سال ٩٣ برای اولین‌بار پس از ١٦ سال، به بخش‌های وسیعی از هامون آب برسد. در همین مدت، چندین مرتبه و در بالاترین سطوح ممکن، هم از سوی رئیسجمهور و هم معاون او، معصومه ابتکار، با رئیسجمهور و دیگر مسئولان دولت افغانستان گفت‌وگوهایی جدی شد تا حقابه تالاب هامون را بپردازند. این در حالی است که در سال‌های گذشته و به‌صورت مشخص در دولت احمدی‌نژاد، ایران هیچ‌گاه چنین درخواستی را از افغانستان مطرح نکرد.
دو رودخانه هیرمند و هریرود از ارتفاعات افغانستان سرچشمه می‌گیرند و در ادامه به سمت ایران می‌آیند. یکی به تالاب هامون می‌ریزد و دیگری از مرز مشترک افغانستان و ایران می‌گذرد و در داخل خاک ایران به سد دوستی می‌رسد و در ادامه وارد شنزارهای کشور ترکمنستان می‌شود. سال‌هاست موضوع حقابه ایران - هم برای تالاب هامون و دشت سیستان و هم برای سد دوستی- از موضوعات مهم مطرح میان دولت‌های حاکم بر دو کشور همسایه است.
دو سال پیش که محمد اشرف‌غنی، رئیسجمهور افغانستان، به ایران سفر کرد در دیدارهایی که با حسن روحانی، رئیسجمهور، و معصومه ابتکار، معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، داشت در همین رابطه گفت‌وگوهایی کرد. در همین سفر و در پی دیدار غنی با ابتکار، رئیسجمهور افغانستان با اعلام آمادگی این کشور برای آغاز مطالعه و بررسی چرایی خشک‌شدن هامون و همچنین چگونگی احیا و برگشت آن به شرایط گذشته، اعلام کرد: «لازم است تیمی تخصصی به‌صورت مشترک از دو کشور، برنامه‌ای جداگانه از سلسله اقداماتی را که دو کشور ایران و افغانستان باید به‌صورت ضرب‌الاجل برای جلوگیری از تخریب بیشتر تالاب بین‌المللی هامون انجام دهند، تهیه و تدوین و به دو کشور ارائه کنند».
او همچنین با اعلام آمادگی برای ایجاد چارچوب همکاری‌های کلی به‌منظور حفظ محیط زیست در کشور و منطقه، گفت: «با توجه به مشکلات ناشی از تغییرات آب‌وهوا و اقلیم که منجر به خشک‌شدن باغ‌ها و جنگل‌های افغانستان شده است، این کشور آماده هر نوع اقدام و همکاری در زمینه حفاظت و احیای آبگیرها و تالاب‌هاست». اشرف غنی، سیلاب‌ها و خسارت‌های فراوان ناشی از آن را یکی از مهم‌ترین چالش‌های افغانستان برشمرد که سالانه قریب به ١/٥میلیارد دلار خسارت برای آن کشور به دنبال دارد.
در همین رابطه سال ٩٤ معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست، در گفت‌وگویی با «شرق» در رابطه با دیدار خود با رئیسجمهور افغانستان و مسائل مطرح‌شده در آن دیدار، گفت: «ما در ارتباط با همکاری‌های مشترک با کشور و مردم افغانستان درباره موضوع تالاب بین‌المللی هامون، برنامه‌های زیادی داریم. در مذاکرات رسمی‌ای که با آقای اشرف‌غنی، رئیسجمهور محترم افغانستان، داشتیم همین پیشنهاد را دادیم که یک کارگروه مشترک برای احیای تالاب بین‌المللی هامون که یک تالاب بسیار ارزشمند برای زندگی مردم منطقه چه در افغانستان و چه در ایران است، تشکیل شود؛ چراکه معتقدیم اگر این تالاب احیا شود، بر کشاورزی و معیشت و دامداری آنها تأثیر دارد و می‌تواند به لحاظ گردشگری نیز به یک جاذبه خوب تبدیل شود و خودبه‌خود خواهد توانست امنیت این منطقه را تأمین کند و سطح آن را بالا ببرد. این بحث‌هایی بود که با رئیسجمهور افغانستان مطرح کردیم و آقای غنی هم از آن استقبال کردند. علاوه‌بر‌این، مردم این منطقه به این موضوع حساسیت دارند و علاقه‌مند هستند این تالاب احیا شود. من با خبرنگاران افغانستانی که به ایران سفر کردند، ملاقات داشتم؛ هم آنها و هم تشکل‌های مردم‌نهاد در افغانستان و سازمان‌های غیردولتی، همگی برای احیای این تالاب ابراز آمادگی کردند و به این موضوع علاقه داشتند».
تالاب هامون از سه دریاچه کوچک به نام های هامون پوزک (میانی)، هامون صابوری (شمالی) و هامون هیرمند تشکیل شده است که در زمان وفور آب به هم متصل می شوند و دریاچه هامون را تشکیل می‌دهند. منطقه حفاظت‌شده هامون، به دلیل قرار‌گرفتن در مرکز مناطق کویری و نیمه‌کویری کشورهای ایران و افغانستان، تنها مأمن زیست پرندگان مهاجر شرق کشور است و تاکنون بیش از ١٨٣ گونه پرنده در دریاچه هامون مشاهده شده است.
بیش از صد گونه جانوری از جمله گراز، گربه وحشی و روباه نیز در حواشی این دریاچه زیست می‌کردند که قطع جریان آب هیرمند به مرز ایران، کمبود نزولات آسمانی، خشکیدن هامون و در نهایت بروز خشک‌سالی و استمرار آن در ١٨ سال گذشته، باعث شد مهاجرت پرندگان و حیات جانوران در این منطقه به مخاطره بیفتد. هامون بزرگ‌ترین دریاچه آب شیرین با مساحتی حدود پنج‌هزارو ٧٠٠ کیلومترمربع در سراسر فلات ایران محسوب می‌شود که در ناحیه کویری و بیابانی شرق کشور، در شمال سیستان‌وبلوچستان واقع شده است. تقسیم‌بندی پرندگان در قالب ٥١ خانواده نشان‌دهنده تنوع کم‌نظیر انواع پرندگان در این منطقه است؛ بنابراین از بُعد ملی و بین‌المللی این تالاب از اهمیت زیادی برخوردار است و از سوی سازمان بین‌المللی حیات پرندگان به عنوان زیستگاه بااهمیت پرندگان معرفی شده است.
دریافت کننده:زهرا پورعادل/انتشاردهنده:زهره حاجیان
700/703
