سازمان های مردم نهاد NGOها به سازمان های داوطلبانه، غیردولتی، غیرانتفاعی عام المنفعه و خیرخواهانه اطلاق می شود که براساس اساسنامه مشخص در حوزه های خاص به فعالیت مشغولند، ویژگی مهم آنها غیرسیاسی بودنشان است.
اطلاق خیرخواهانه به آنها به دلیل این است که هدف از تشکیل آنها کسب درآمد اقتصادی نیست و در صورت کسب درآمد باید در راستای اهداف خیرخواهانه عمومی و حل معضلات اجتماعی و برای رفع آسیب های اجتماعی، مذهبی، آبادانی، کودکان، زنان و... هزینه گردد. از آنجایی که سازمان های مردم نهاد در ایران نوپا بوده و مراحل ابتدایی رشد و بلوغ خود را می گذرانند ولی قوانین کشور اهمیت خاصی به توانمندسازی آنها داده و لازم است تا با عملکرد و کارکردهای مثبت اعتماد مردم را از دست ندهند.
هر پدیده اجتماعی در کنار کارکردهای مثبتی که بر مبنای اهداف آن شکل می گیرد این امکان نیز وجود دارد که از اهداف خود به دلایل متعدد انحراف پیدا کند و خود تبدیل به یک معضل جدید اجتماعی شود بحث توسعه در سه مقوله توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به صورت جدا از یکدیگر تعریف و ترسیم می شود. اندیشمندان سیاسی در هر مقطعی از سیر تحولات اجتماعی یکی از مقوله های توسعه را انتخاب می کند و آن را به سایر مقوله های توسعه، دارای اولویت بسط داده و تلاش می کنند ضمن مستدل کردن این اولویت با معیارهای عقلی و همچنین مستند کردن آن با توجه به مقتضیات و نیازمندی های جامعه، شرایط ذهنی را برای ایجاد تحولات اجتماعی فراهم آورند.
یکی از راه هایی که سازمان های مردم نهاد برای افزایش سطح فرهنگ مشارکتی مردم به کار می گیرند افزایش آگاهی های اجتماعی از طریق جامعه بزرگ دانشجویی است. حضور فعال و آگاهانه مردم در تحقق اهداف اجتماعی در جوامعی امکان پذیر است که نسبت به مبنای فکری و آگاهانه مردم در تحقق اهداف اجتماعی خود وقوف داشته باشند. کمک به پیشبرد اهداف سازمان های غیرحکومتی مردم نهاد هنگامی جامعه را به سمت توسعه یافتگی سوق می دهد و هزینه های آسیب پذیرش را به حداقل می رساند که مردم نسبت به تمامی این رفتارها و ضرورت مشارکت فعال و مسئولانه در آن آگاهی داشته باشند.
دانشجویان به خوبی می دانند در جوامعی که فرهنگ غالب آن، فرهنگ تابعانه یا محدود باشد نظام سیاسی به صورت گسترده اعمال حاکمیت می کند. لذا با گستردگی ساختار و حجیم بودن فعالیت سیاسی کاری در نظام اولاً ارائه خدمات رسانی به جامعه از آنجا که جامعه دارای ماهیتی بی شکل و توده وار است با مشکلات متعددی همراه خواهد بود و ثانیا وجود همین گستردگی ساختاری و حجم فعالیت، امکان فساد را در سیستم اداری افزایش می دهد.
سازمان های مردم نهاد می توانند با ایجاد شرایط و زمینه های مناسب، مردم را به زندگی و فرهنگ مشارکتی سوق دهند و در چنین ساختاری امکان سوء استفاده از موقعیت ها و همچنین فسادهای اداری، سیاسی، اقتصادی و ... کاهش پیدا می کند.
حضور دانشجویان در سازمان های مردم نهاد منجر به مشارکت آنان در فرآیند تصمیم سازی می گردد و می تواند اهداف و برنامه های خود را به عنوان بخشی از مطالبات اجتماعی مطرح سازند این آگاهی بخش عمومی در صورت استمرار می تواند تبدیل به مطالبات ملی گردند.
ممکن است تعداد بسیاری از اعضای جامعه به بسیاری از مشکلات اجتماعی مبتلا نباشند اما عدم ابتلا به یک مشکل، به لحاظ اخلاق اجتماعی نباید منجر به بی تفاوتی نسبت به مبتلایان آن توسط سایر اعضای جامعه شود.
نخبگان علمی، مدیریتی، اقتصادی و فرهنگی با توانمندی های بالقوه وسیعی که دارند می توانند در چارچوب سازمان های مردم نهاد، آن توانمندی ها را به فعل تبدیل کنند. با توجه به اینکه سازمان های مردم نهاد به دلیل اینکه به طور کامل به حضور و پذیرش مردم وابسته اند، بنابراین میزان آگاهی آنان نسبت به ضرورت وجودی این سازمان ها می تواند در حمایت و تقویت این نهادها نقش مهمی داشته باشد. البته این تجربه را به خوبی و با موفقیت در دهه 60 با تشکیل سازمان های مردم نهاد جهاد سازندگی و بسیج مستضعفین داشته ایم اما خارج شدن آنها از لیست سازمان های مردم نهاد و تبدیل به وزارتخانه آگاهی مردم نسبت به ضرورت فراگیر شدن این سازمانها را کاهش داده است. به ویژه صدا و سیما که دارای بیشترین مخاطب میان رسانه های جمعی است نقش قابل توجهی در پایین بودن سطح آگاهی جامعه نسبت به این سازمان ها ایفا می کند.
در خاتمه راهکارهای از میان برداشتن موانع و نهادینه کردن وجود موثر سازمان های مردم نهاد در جامعه حمایت برای تقویت سازمان های مردم نهاد، تغییر فرهنگ دولت سالارانه مردم، تشکیل شورای هماهنگی سازمان های مردم نهاد، همکاری نهادهای علمی با سازمان های مردم نهاد، رفع مشکلات مالی سازمان های مردم نهاد، مشارکت دادن سازمان های مردم نهاد در فرآیند مدیریت جامعه و تدوین و تصویب قانون فعالیت سازمان های مردم نهاد اعلام شده است.

حسین حبیب زاده-مدیر مسوول

نویسنده: *حسین حبیب زاده