به گزارش گروه دانشگاه ایسکانیوز، اهمیت آموزش علوم پزشکی به عنوان پایه درمان و سلامت کشور بر کسی پوشیده نیست. آنچه دانشجویان امروز با هر سطحی از کیفیت و کمیت در دانشگاهها می آموزند همان چیزی است که قرار است در آینده‌ای نه چندان دور در مراکز درمانی و بیمارستان ها پیاده شده و پاسخگوی نیازهای درمانی مردم باشد و سیستم سلامت کشور را پیش ببرد. بنابراین کمیت،کیفیت و نوع ارائه آموزش های فنی و اخلاقی که امروزه در دانشگاهها به دانشجویان علوم پزشکی ارائه می‌شود بی شک دارای اهمیت فراوانی است.
در زمان پیروزی انقلاب اسلامی بیمارستان های کشور به دلیل نبود نیروی آموزش دیده و پزشک متخصص در کشور، بیمارستان های ایران جولانگاه پزشکان هندی و پاکستانی بود که حتی زبان مردم را نیز به خوبی نمی دانستند و بعضا از تبحر کافی نیز برخوردار نبودند اگرچه با رشد و توسعه دانشگاه های علوم پزشکی و همچنین روند رو به رشد آموزش علوم پزشکی بعد از انقلاب این مساله به سرعت حل شد مشکل کمبود پزشک در کشور از بین رف و دغدغه کمبود پزشک و حضور پزشکان غیر ماهر خارجی بعد از پیروزی انقلاب از جامعه ایران رخت بر بست اما به مرور زمان و و هم زمان با تغییرات گسترده مختلف علوم پزشکی و تغییر فزاینده علم دغدغه‌های دیگری جای آن را گرفت و نگرانی‌هایی در خصوص ادامه استفاده از روش‌های منسوخ و قدیمی در آموزش علوم پزشکی، لزوم همگام شدن با تغییرات بین المللی در حوزه آموزش، ضرورت تغییر در سرفصل‌های آموزشی، نحوه نهادینه کردن اخلاق پزشکی در دانشگاهها، اینکه تا چه اندازه توانسته‌ایم همگام با دنیا در راستای مجازی سازی آموزش پیش برویم جای آن را گرفت.
با وجود اینکه این نگرانی‌های عمده، مدت‌ها بود دست اندرکاران نظام سلامت و آموزش علوم پزشکی را درگیر خود کرده بود به دلیل معضلات پیچیده و سخت درمان، که خصوصا در سال‌های استقرار دولت های نهم و دهم گریبانگیر کشور بود و با افزایش هزینه های سلامت هم زمان با اوج تحریم های بین المللی و در راس آن تحریم بانک مرکزی که موجب مشکلات عدیده ای برای تامین دارو شده بود، موضوع آموزش علوم پزشکی و ضرورت ایجاد تغییرات بنیادین در این حوزه به حاشیه رفته و به حلقه مفقوده ای در انبوه مشکلات و رنج های درمانی کشور بدل شده بود.
اما پس از روی کار آمدن دولت یازدهم در سال 92 ضمن تصویب برجام و برداشته شدن تحریم‌ها، با خدماتی که طرح تحول سلامت به مردم ارائه کرد و تا حدود زیادی کاهش بار سنگین دغدغه های درمانی با استقرار طرح تحول سلامت این فضا و آرامش نسبی را ایجاد کرد تا مسئولان وزارت بهداشت در کشور بتوانند با فراغ بال به موضوع اساسی آموزش علوم پزشکی و چالش اساسی و بنیادین در این حوزه ورود پیدا کنند.
تدوین سند تحول آموزش پزشکی
از حدود دوسال قبل در وزارت بهداشت دولت یازدهم سند "تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی" در قالب 12 بسته شامل "بسته آینده‌نگری و مرجعیت علمی در آموزش پزشکی"، "بسته حرکت به سوی دانشگاه‌های نسل سوم"، "بسته آموزش پاسخگو و عدالت‌محور"، "بسته توسعه راهبری، هدفمندی و ماموریت‌گرایی آموزش پزشکی"، "بسته آمایش سرزمین، ماموریت‌گرایی، تمرکزگرایی و ارتقای توانمندی دانشگاهها"، "بسته نهادینه‌سازی رویکرد آموزش پاسخگو در نظام سلامت"، "بسته اعتلای اخلاق حرفه‌ای"، "بسته بین‌المللی‌سازی آموزش علوم پزشکی"، "بسته توسعه آموزش مجازی در علوم پزشکی"، "بسته ارتقاء نظام ارزیابی و آزمون‌های علوم پزشکی"، "بسته اعتبار بخشی بیمارستان‌های آموزشی"،" بسته توسعه و ارتقای زیرساخت‌های آموزش علوم پزشکی" طراحی شد و کلید خورد.
در پیشینه سند تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی آمده است که با توجه به گسترش قابل ملاحظه دانشگاه‌های علـوم پزشکی و موسسـات آمـوزش عالی سلامت در کشور و وجود زیرساخت‌های مناسب برای ارتقای کمی و کیفی آموزش عالی در حـوزه سـلامت، ترسیم نقشه راهی روشن و مبتنی بـر شـواهد و اسـناد بالادسـتی امـری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است و برنامه جامع آموزش عالی نظام سلامت در راستای تحقق اهداف برنامه تحول نظام سلامت، سندی راهبردی است کـه بر مبنای اسناد بالادستی از جمله چشم‌انداز ایران 1404 ،نقشه جامع علمی کشور، نقشه جامع علمی سلامت و برنامـه تحول نظام سلامت تدوین می‌شود.
در این راستا وزیر بهداشت در جشنواره شهید مطهری که در اردیبهشت 96 در دانشگاه علوم پزشکی ایران برگزار شد با اشاره به مشکلات دولت یازدهم که در ابتدای کار با بحران دارو و وضعیت نابسامان درمان، مواجه بود اظهار داشت: بسیاری از افراد انتقاد می کردند که چرا اقدامات ما از حوزه درمان آغاز شد و شاید توجهی به حوزه آموزش نداریم اما در ادامه مسیر، با تحول در حوزه بهداشت و آموزش پزشکی ، اقدامات بسیار ارزشمندی در این حوزه ها انجام شد.
وزیر بهداشت از مشکلات تامین منابع، اولویت قرار گرفتن بهداشت و درمان در مجموعه کارهای اجرایی دولت و فوریت های رسیدگی به حوزه درمان و بهداشت به عنوان دلایل تاخیر در تحول آموزش یاد کرد و گفت: خوشبختانه تیم بسیار متخصص و ارزشمندی در حوزه آموزش پزشکی در وزارت بهداشت مستقر شدند و توانستند از ظرفیت های دانشگاه های علوم پزشکی، نهایت استفاده را ببرند و کارنامه درخشانی را برای دولت، رقم بزنند.
بنابراین اگرچه توجه به آموزش علوم پزشکی و عزم برای ایجاد تحول در آموزش علوم پزشکی در وزارت بهداشت با تاخیر نسبی با دیگر حوزه های سلامت کشور آغازشد اما به زعم کارشناسان با تدوین سند تحول آموزش در علوم پزشکی یک طرح اثر گذار در کشور کلید زده شد که اگرچه در میانه راه است اما در صورت ادامه مسیر با وجود چالش ها و اشکالات احتمالی که در هرطرح کلانی ممکن است وجودداشته باشد می تواند در صورت ادامه مسیر با سرعت آموزش علوم پزشکی را به نحو اساسی با تحولات روز دنیا هم گام کند و دانشگاه های علوم پزشکی را از این نگرانی که تا چه زمانی باید با استانداردهای منسوخ شده ی آموزشی فعالیت کنند درآورد.
اگر چه این سند برای یک بازه زمانی 4 ساله تهیه شده، اما به گفته مسئولین وزارت بهداشت پیشرفت چشمگیری در طی گذشت دو سال از عملیاتی شدن آن داشته است به نحوی که بر اساس گزارش های واصله مسئولان آموزشی وزارت بهداشت وزارت بهداشت عملیات خود را از حدود دو سال پیش در حوزه اجرایی کردن سند تحول آموزش آغاز کرده و در هر یک از بسته‌های 12 گانه سند تحول آموزش فعالیت‌هایی انجام داده است.
سند تحول آموزش علوم پزشکی چگونه تحول ایجاد کرد؟
طبق گزارش معاونت آموزشی وزارت بهداشت دولت یازدهم، برنامه عملیاتی طرح تحول آموزش 44 برنامه و 235 فعالیت در زیرمجموعه دارد که این برنامه‌ها برای 10منطقه آمایشی، 60 دانشگاه و دانشکده علوم پزشکی تعریف شده است. در راستای ماموریت‌گرایی دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال حاضر 50 ماموریت تعریف و هر ماموریت به یک منطقه داده شده و حیطه‌های علمی به عنوان ماموریت دانشگاهها ایجاد شده است.
در راستای اجرایی شدن بسته توسعه راهبری، هدفمندی و ماموریت‌گرایی آموزش پزشکی تاکنون، حدود 70 درصد سرفصل‌های آموزشی که 200 مورد را دربر می‌گیرد بازنگری و همچنین کمیته بین‌رشته‌ای با نظارت وزارت علوم ایجاد و دستورالعمل‌هایی در رابطه با بازنگری دروس تعریف شده است. همچنین شورای عالی اخلاق نیز در مسیر اجرایی شدن بسته اخلاق حرفه‌ای در وزارت بهداشت تشکیل شده و در حال حاضر همه دانشگاه‌های علوم پزشکی دارای شورای عالی اخلاق هستند.
در حوزه بین‌المللی‌سازی نیز ، سندی در شورای عالی انقلاب فرهنگی با مشارکت وزارت بهداشت در حال تدوین است که می‌تواند گام رو به جلویی در حوزه تحقق اهداف بسته بین‌المللی‌سازی در زمینه‌های توسعه دانش‌های نوین با تاکید بر حیطه‌های میان‌رشته‌ای و تمرکز بر علوم و فناوری‌های نوین، حضور در عرصه‌های آموزشی منطقه‌ای و جهانی، ارتقای منابع انسانی بخش آموزش عالی سلامت و خلق ثروت دانش‌بنیان در عرصه آموزش عالی سلامت باشد. همچنین در راستای اجرایی شدن این بسته در حال حاضر 2000 دانشجوی خارجی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مشغول به تحصیل هستند.
کسب مرجعیت علمی هدف مهم سند تحول و نو آوری آموزش علوم پزشکی
در راستای کسب مرجعیت علمی که یکی از اهداف مهم بسته های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی است، در دولت یازدهم مرکز ملی تحقیقات راهبردی آموزش علوم پزشکی به عنوان حافظه سازمانی حوزه آموزش تشکیل شده و مدتی که از راه اندازی این مرکز می گذرد در اولین فراخوان مرکز بیش از 500 طرح پژوهشی در حوزه آموزش علوم پزشکی و خصوصا بسته های تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی به این مرکز ارسال شده است.
همچنین شناسایی و ساماندهی و تدوین کتب مرجع در حیطه های علمی مختلف یکی از اقدامات موثر در تسریع حرکت حوزه علوم پزشکی به سمت مرجعیت علمی است که در این راستا به گفته دکتر لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت کمیسیون ارزیابی متون و منابع مرجع علوم پزشکی در حوزه معاونت آموزشی تشکیل شده و آثار بسیاری نیز از دانشگاهها ارسال گردیده که در این کمیسیون در دست بررسی است.
وزارت بهداشت در سال گذشته دانشگاه مجازی را جهت تحقق اهداف توسعه زیرساخت‌های آموزشی مجازی ایجاد کرد و راه‌اندازی رشته کارشناسی ارشد آموزش پزشکی مجازی از دیگر فعالیت‌ها در راستای اهداف بسته توسعه آموزش مجازی در علوم پزشکی در دولت یازدهم بوده است که به گزارش معاونت آموزشی وزارت بهداشت در حال حاضر 900 عضو هیات علمی کارشناسی ارشد آموزش مجازی گرفته‌اند وهم اکنون در حال فعالیت هستند.
بر اساس اعلام معاونت آموزشی وزارت بهداشت در راستای بسته ی بین المللی سازی سند تحول و نوآوری آموزش علوم پزشکی و برگزاری آزمون های بین المللی در کشور قراردادهایی با برخی موسسات معتبر بین المللی منعقد شده و از طریق همکاری مرکز سنجش آموزش پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی مجازی از سال گذشته تاکنون چندین آزمون بین المللی از جمله تافل،IELTSE و GRE در کشور برگزار شده است.
بازمهندسی مرکز سنجش آموزش پزشکی کشور و ایجاد مراکز سنجش در تمامی مناطق آمایشی از اقدامات انجام شده برای ارتقای آزمون های علوم پزشکی در وزارت بهداشت دولت یازدهم در راستای تحولات آموزش علوم پزشکی است که در این مسیر در حال حاضر آزمون صلاحیت بالینی در تمامی مناطق آمایشی کشور برگزار می شود و همچنین آزمون پیش کارورزی نیز به صورت الکترونیک برگزار می شود.
اعتبار بخشی دانشگاه های علوم پزشکی برای اولین بار بعد از پیروزی انقلاب
همچنین در راستای طرح تحول آموزش به گفته باقر لاریجانی معاون آموزشی وزیر بهداشت برای اولین بار بعد از پیروزی انقلاب اعتبار بخشی در حوزه آموزش ، راه اندازی شد و در حال حاضر با معیارهای مشخص، در مورد عملکرد دانشگاه های علوم پزشکی، قضاوت و ارزشیابی می‌شود.
معاون آموزشی وزیر بهداشت همچنین بیان داشته با تشکیل کمیسیون اعتباربخشی برنامه ریزی وسیعی در این راستا انجام شده است . ماموریت هایی نیز به دو دانشگاه علوم پزشکی ایران و اصفهان سپرده شده و علاوه بر ارزیابی داخلی، ارزیابی خارجی بیمارستان های آموزشی و همچنین دانشگاهها و موسسات آموزشی با مشارکت دبیرخانه مناطق آمایشی انجام شده است. و در اجرای اعتباربخشی دانشگاهها و موسسات آموزشی، دانشگاهها براساس 42 استاندارد الزامی و 24 استاندارد ترجیحی ارزیابی شدند و برطبق تطبیق با استانداردهای الزامی این دانشگاهها در 4 گروه طبقه بندی شدند و 7 دانشگاه با کسب امتیاز کامل در ارزیابی به مدت 2 سال تایید اعتبار شدند.
دکتر لاریجانی همچنین از همکاری با بخش خصوصی برای اجرایی شدن سند تحول آموزش خبر داده و اظهار داشته آیین‌نامه‌های اجرایی راهبردهای مشارکت بخش خصوصی در آموزش علوم پزشکی در حال تدوین است و به زودی به دانشگاهها ابلاغ می‌شود.
در راستای بسته آموزشی پاسخگو و عدالت‌محور تاسیس 15 دانشکده و 22 مجتمع آموزش عالی سلامت در شهرستان‌ها را از اقدامات صورت گرفته و راه‌اندازی 69 رشته مقطع در دانشکده‌های شهرستان‌های غیر از محل دانشگاه علوم پزشکی به منظور افزایش دسترسی محیطی به آموزش عالی دولتی از دیگر اقدامات در این حوزه بوده است.
اجرایی شدن آمایش سرزمین در وزارت بهداشت دولت یازدهم
از دیگر دستاوردهای دولت یازدهم در حوزه آموزش علوم پزشکی استقرار طرح آمایش سرزمین در دانشگاه‌های علوم پزشکی است که با هدف محرومیت زدایی و بومی سازی آموزش انجام شد و به گفته مسئولان وزارت بهداشت این وزارت خانه تنها نهادی در کشور است که در حال حاضر به این هدف دست یافته است.
در راستای اجرایی کردن طرح آمایش سرزمین دانشگاه های علوم پزشکی به 10 کلان تقسیم شدند که منطقه شامل کلان منطقه یک در مازندران، کلان منطقه دو در تبریز، کلان منطقه سه بطور مشترک و متناوب در کرمانشاه و همدان، کلان منطقه چهار در اهواز، کلان منطقه پنج در شیراز، کلان منطقه شش در زنجان، کلان منطقه هفت در اصفهان، کلان منطقه هشت در کرمان، کلان منطقه نه در مشهد و کلان منطقه ده در تهران بودند.
بعد از تقسیم کلان منطقه‌ها ستاد اجرایی سند آمایش سرزمین تشکیل و وظایف آن مشخص شد و در پی آن نیز اساسنامه دبیرخانه های کلان مناطق آمایشی ابلاغ گردید و پس از انتصاب مسئولین کلان منطقه ها در حال حاضر حاضر وزارت بهداشت تنها وزارت خانه ای است که به گفته مسئولین آن سند آمایش سرزمین را به مرحله اجرا در آورده و خدمات زیادی در این راستا به ارتقای آموزش علوم پزشکی در کشور ارائه می‌دهد.
طبق گفته وزیر بهدشت، از دیگر اقدامات انجام شده توسط دولت یازدهم، در حوزه آموزش علوم پزشکی این بود که بجای اینکه هیات‌های ایرانی برای تایید مدارک علمی به سایر کشورها بروند، رنکینگ(درجه بندی) دانشگاه های دنیا مبنای کار قرار گرفت و به این ترتیب برای ایرانیانی که برای تحصیل به خارج از کشور می رفتند و خانواده هایی که مشکلاتی برای فرزندانشان به وجود می آمد، آرامش ایجاد شد.
تحول آموزش علوم پزشکی طرحی که باید ادامه یابد
اگرچه طبق گفته وزیر بهداشت نمود اقدامات در حوزه آموزش علوم پزشکی در مقایسه با حوزه های درمان و بهداشت، کمتر است اما این اقدامات بهترین گام در جهت ارتقای سلامت مردم در دولت یازدهم در حوزه آموزش علوم پزشکی صورت گرفته است و جای امیدورای است که چنین عزمی در وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ایجاد شده است که موجب ایجاد تحول بنیادین در آموزش علوم پزشکی ایجاد کند.
نکته اساسی در خصوص "سند تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی" که یکی از اقدامات موثر دولت یازدهم در حوزه آموزش علوم پزشکی به شمار می‌رود این است که این سند، برنامه ای 4ساله است که موفقیت آن در گرو ادامه فعالیت های اجرایی در راستای تحقق بسته های این طرح است و اگرچه همچون هر طرح کلانی این طرح نیز چالش ها و دست اندازهای زیادی را در پیش روی خود دارد و تبعا با انتقاداتی نیز رو به رو است اما امید است با ادامه یافتن فعالیت ها در راستای اجرایی شدن این سند در حوزه دانشگاه‌های علوم پزشکی گامی در جهت ارتقاء کیفیت و کمیت آموزش در دانشگاهها برداشته شود و آموزش علوم پزشکی در ایران بتواند در راستای تحولات بین المللی آموزش حرکت کند و قله های مرجعیت علمی را با موفقیت در نوردد.
منبع: ایسنا
دریافت کننده: مهرنوش زارعی هنزکی
204/201
