ایسکانیوز -طی چند روز گذشته،کُردهای عراق برای استقلال گام‌ جدی نهادند و 《مسعود بارزانی》رئیس اقلیم کُردستان عراق به همراه چند حزب سیاسی در اقلیم کُردستان اعلام کردند ،روز 25 سپتامبر 2017 برابر با 3 مهر 1396 رفراندوم استقلال این منطقه برگزار می شود.این اقدام منجر به واکنش هایی شده که از مهمترین آن ها اظهار نظر «هیتر نوئرت» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بود که روز پنج شنبه در جمع خبرنگاران اظهار کرد که ما آرزو و آرمان برحق و مشروع کُردها را درک می کنیم اما نگرانی خود را درباره برگزاری رفراندوم به مقامات اقلیم کُردستان رسانده ایم. در این زمان، حتی اگر این رفراندوم الزام آور نباشد، باعث انحراف از توجه به اولویت های ضروری خواهد شد.همچنین«زیگمار گابریل» وزیر خارجه آلمان در مورد اقدام کُردهای عراق برای برگزاری رفراندوم استقلال به نوعی هشدار داد و این گونه اذعان کرد که ما فقط می توانیم درباره تصمیم یک جانبه در این مورد هشدار دهیم. وحدت عراق در خطر است. بازترسیم مرزهای این کشور اقدام درستی نیست و می تواند وضعیت بی ثبات کنونی در اربیل و بغداد را تشدید کند.در همین‌رابطه سخنگوی دفتر رسانه‌ای نخست‌وزیر عراق اظهار کرد که بغداد در روابط خود با اربیل بر اساس قانون اساسی عراق به‌عنوان مرجع تعامل می‌کند و سخنگوی وزارت خارجه کشورمان هم با پشتیبانی از یکپارچگی خاک عراق بر حفظ تمامیت عراق تاکید کرد و همچنین در عبارات تندی هم وزارت خارجه ترکیه با صدور بیانیه ای اعلام کرد که برگزاری رفراندوم استقلال اقلیم کُردستان عراق اشتباهی فاجعه بار است.به همین منظور گفتگویی با 《افشین غلامی》 کارشناس مسائل سیاسی خاورمیانه و خبرنگار جنگ انجام داده ایم که به شرح زیر است:

-دلیل اصرار کُردهای عراق برای موضوعی به نام استقلال چیست؟

کُردهای عراق نزدیک به یک ‌قرن است که به طور جدی به دنبال رسیدن به مطالبه ای تحت عنوان اِتونومی و یا استقلال هستند. این ‌خواسته همواره محور مناقشه کُردها و دولت های مرکزی عراق بوده و تبدیل به ملکه ذهن جامعه کُردی این ‌کشور شده است. دلیل این موضوع هم به عقبه پر از آشوب قرارداد 《سایس-پیکو》در تقسیم ناهمگون خاورمیانه و همچنین قرار داد بعد از آن،‌یعنی قرار داد 《سور》 بر می گردد که به طور مشخص دول قدرتمند جهانی آن زمان را ملزم به اعطای خودمختاری به نواحی کُردنشین شمال موصل با شرط ماندن در قلمرو امپراتوری عثمانی کرده بود و همچنین حق آن ها برای ارجاع تقاضای استقلال به جامعه ملل طی یک سال به رسمیت شناخته شود؛که در عمل هیچ کدام از این موارد روی نداد و تاریخ روند دیگری را برای کُردهای عراق ورق زد.از نظر حقوقی این موضوع بدهی را بر دوش جامعه جهانی آن زمان گذاشت و همواره به عنوان سندی جهت ارائه مدعای کُردها تحت عنوان‌ حق تعیین سرنوشت،زنده نگه داشت.

-به نظر شما چقدر این موضوع جدی است؟

این یک ایده آل است که از زمان مدرنیته میانی در میان کُردهای عراق به شکل پُر رنگ وجود داشته و مسلما کُردها به دلیل دست نیافتن به این امر یعنی "موضوع استقلال" آن را در ناخودآگاه ذهن خود همواره حمل می کنند. اقلیم کُردستان مصمم در برآورده نمودن این هدف است و هم سیاستمداران قدیمی و هم سیاستمداران نسل جدید و هم جامعه مدنی اقلیم کُردستان، آن را یکی از رویاهای دست نیافته خود محسوب می کنند.اما در عالم رئال شرایط برای کُردها فرق می کند و آن ها نیک می دانند نه قدرت های سیاسی فرو ملی و نه قدرت های سیاسی فرا ملی علاقه چندانی به این موضوع نشان نداده اند و گاها این کشورها(قدرت های فرو ملی)آن را خطری برای آینده سیاسی خود می دانند. لذا در مقابل این خواسته همیشه با علامت نه بزرگ با اقلیم کُردستان عراق تعامل نموده اند.امروز شرایط برای کُردها تغییر کرده و کُردها تبدیل به بازیگر خُرد منطقه ای شده اند.امروز جامعه جهانی به این نگاه می کند که کُردها توانسته اند در حدفاصل تندرویی و قومگرایی "خط سومی" به وجود آورند لذا هم جامعه جهانی و هم خاصتا غرب تا حدودی با آن ها همراه شده اند.این همراهی جامعه جهانی و جامعه غربی که طرفداران سکولاریسم و دموکراتیزاسیون در خاورمیانه هستند در پاره ای از اوقات به صورت ضمنی رضایت خود را در مورد استقلال اقلیم کُردستان نشان می دهند اما زمانی که قدرت های منطقه ای نظیر ترکیه،ایران،عراق و سوریه که دارای مشروعیت و حاکمیت سیاسی در نهاد سازمان ملل هستند در برابر این نرمگرایی غرب تندی نشان داده اند،بصورت اتوماتیک از مواضع خود عقب نشینی کرده و یا بصورت دو پهلو اظهار نظرهایی نموده اند. به نظر می رسد کُردها راه دشواری در پیش دارند. مناقشه کُردهای عراق با حاکمیت سرزمینی خودشان است و تا نتوانند با آن ها به توافق برسند،طبیعتا جامعه جهانی هم موافقت خود را با موضوع استقلال نشان نخواهد داد. در این بین انجام رفراندوم برای استقلال اقلیم کُردستان عراق تنها یک بخش از تلاش برای رسیدن به آرزوهای آن ها است بخش عمده موافقت جامعه سیاسی عراق و همچنین جامعه جهانی و سازمان ملل خواهد بود.

-نقش قدرت های جهانی در این مورد چقدر است؟

واقعیت این است امروز شرایط جهانی بسیار متفاوت تر از زمان قرارداد 《سایس-پیکو》 است و هر اتفاقی در هر گوشه ای از جهان بیافتد کمتر از چند دقیقه طول نمی کشد که همه جهان مطلع می شوند.لذا تصمیم گیری دو یا چند کشور برای همه دنیا بدون در نظر گرفتن نقش دیگر بازیگران امر تقریبا محالی است و در طرف دیگر،این که ما فکر کنیم مرزهای امروزی حاکمیت های ملی در خاورمیانه دچار تغییر شوند قدری سخت به نظر می آید کما اینکه هیچ یک از دو قدرت جهانی آمریکا و روسیه به صورت روشن و صریح موافقت خود را با این موضوع اعلام نکرده اند و در چند روز گذشته با اظهار نظرهایی با خُرده به دولت منطقه ای اقلیم کُردستان،همواره بر اصل یکپارچگی سرزمینی عراق تاکید کردند.

-طی چند روز گذشته با توجه به مخالفت ضمنی برخی قدرت های جهانی در مورد استقلال اقلیم کُردستان تا چه اندازه ایی شما این موضع گیری را واقعی می دانید؟

برخلاف برخی تحلیل ها بنده معتقدم،آنچه که برای غرب و شرق مهم است تغییر نگاه متمرکز خاورمیانه ای و توسعه فکر فدرالیسم در منطقه است.این موضوع دو دستاورد عمده برای آن ها دارد اول آن که منجر به تضعیف حاکمیت های ملی در منطقه می شود و نیاز این کشورها به قدرت جهانی را بیش از پیش می کند.دوم آن که به دلیل منازعات قومی و دینی درون سرزمینی کشورهای خاورمیانه مدل مناسبی برای برقراری نسبی نظم و امنیت محسوب می شود.لذا من فکر می کنم که قدرت های جهانی به آن سمت حرکت کنند و بیشتر متمایل به مستقر نمودن نظام های فدرالی در دل کشورهای منطقه باشند و همانطور که در عراق، اقلیم کُردستان سربرآورد و در قانون جایگاه آن مشخص شد،در سوریه نیز همین اتفاق روی دهد، و قاعدتا آمریکا و روسیه به دلیل منافع اقتصادی درهم تنیده شان با قدرت های منطقه ای در خاورمیانه قبول این ریسک را نمی پذیرند.

-برخی معتقدند طرح‌موضوع ایجاد کشور کُردستان طرحی آمریکایی-اسرائیلی است،نظر شما چیست؟

تلاقی دو موضوع شاید مناقشه برانگیزترین جریان موضوع استقلال کُردهای عراق است.یکی وجود گسل قومی و امنیتی با توجه به جمعیت قابل توجه کُردها در چند کشور منطقه و دیگری طرحی جو بایدن، معاون اوباما رئیس جمهور پیشین آمریکا مبنی بر تقسیم عراق به سه کشور شیعه نشین، سنی نشین و کردنشین است.با توجه به مولفه های امنیتی کشورهای ایران،ترکیه به عنوان دو دولت قوی و مستقر که جمعیتی نزدیک‌ ۳۰ تا ۳۵ میلیون کُرد را در خود جای داده،هرگونه ادعایی در این باره تهدید کننده منافع ملی و تمامیت ارضی این کشورها خواهد بود،لذا رفراندوم استقلال برای آن ها نوعی تحریک و تهدید امنیتی محسوب خواهد شد.از سوی دیگر راهبرد آمریکا و برخی کشورهای دیگر در خاورمیانه و عنوان مسائلی از قبیل طرح تقسیم و یا جداسازی کشورهایی که کانون بحران در خاورمیانه هستند،منجر به بدبینی و وجود توطئه در اذهان شده است و مناقشه جدی را در سطح منطقه و بین‌الملل ایجاد کرده است.من معتقدم همپوشانی این دو جریان موجب ایراد هرگونه استدالالی می شود و استنباط های متفاوتی را به وجود می آورد.

-نقش ایران در این میان و در مورد استقلال اقلیم کُردستان عراق چیست؟

ایران به عنوان سرزمین مادر که بخش هایی مهمی از نواحی کُردنشین طی معاده هایی سیاسی از آن جدا شده،در موضوع کُرد،همیشه نقش بینابینی ایفا کرده و همواره در مقاطع تاریخی چه در حکومت گذشته و چه دوره اخیر به عنوان حامی کُردهای عراق ظاهر شده است .اما برای ایران، اصل وجود سرزمینی و احترام به حاکمیت های ملی کشورهای منطقه دارای اولویت است و همچنین به دلیل وجود گسل های قومی در خاورمیانە همواره موافق موضوع استقلال نبوده است.

-پیش بینی شما از شرایط و الزام و انجام این رفراندوم چیست؟

برگزاری رفراندوم بخش اول و آسان معمای امروز عراق و اقلیم کُردستان است و در صورت رای (آری)موارد مهم دیگری از قبیل؛پیاده نمودن سیستم استقلال، پذیرش دولت مرکزی،موافقت سازمان‌ملل،رابطه کشورهای مهم منطقه با وجود واقعیتی بنام کُردستان مستقل،وابستگی اقتصادی به بیرون،وابستگی به درآمد نفتی،محصوریت در خشکی و...موارد دیگر اهمیت دارند.آن چه که از اظهار نظرهای گروه های سیاسی اقلیم کُردستان عراق مشاهده می شود حاکی است که عزم آن ها برای استقلال جدی است و برگزاری رفراندوم را نوعی دستیابی به رویای سیاسی خود می دانند.

301/300