به گزارش ایسکانیوز – زهرا بخشی‌پور؛ این روزها کمتر کودکی را می‌توان بدون داشتن تبلت یا موبایل تصور کرد. ابزارهایی که بیشتر برای سرگرمی و گذران وقت از آن استفاده میکنند. به تازگی استفاده کودکان از فناوری‌های روز به امری بدیهی تبدیل شده و چیزی که در این میان مورد غفلت واقع شده است آموزش و مهمتر از آن پرورش است.
همواره آموزش در دوره کودکی به حکاکی روی سنگ شبیه شده چرا که آنچه یک کودک در سنین پایین می‌آموزد در ذهن و روح او تا پایان عمر باقی می‌ماند. حال باید دید زمانی که کودک با انواع تکنولوژیهای روز سپری میکند و جایی برای مطالعه و آموزش ندارد، چه نوع تربیتی در انتظار اوست؟
زمانی مطالعه تنها با دسترسی کتاب فراهم می شد اما امروزه کتابهای الکترونیکی، سی دی و پی دی اف کتاب به رغم قیمت پایین و سهل الوصول بودن تهیه آن، مورد استفاده علاقمندان به مطالعه قرار گرفته اند.
ادبیات کودک و نوجوان طی سال‌های اخیر در وضعیتی مشابه یا شاید ضعیفتر از ادبیات ایران در اکثر حوزه‌ها قرار گرفته است. در جامعه‌ای که سهم هر کودک کمتر از یک کتاب است، امید چندانی نمی‌توان به بهبود وضعیت این نشر داشت. ادبیات کودک ایران بعد از یک دوره طلایی، این روزها سیر نزولی خود را طی میکند. تعداد عناوین منتشر شده در سال‌های اخیر رقم قابل ملاحظه‌ای است، اما کارشناسان نشر کودک معتقدند که ادبیات این حوزه در مقایسه با دهه‌های 60 و 70، روند نزولی خود را طی میکند.
حجم بالای کتابهای ترجمه شده در بازار سایه انداخته است و عده ای بر این باوراند که در سال‌های گذشته بازار کتاب کودک بیش از آنکه نویسنده محور باشد، ناشر محور شده است. این ناشر است که تصمیم می‌گیرد کدام کتاب چاپ شود، کدام کتاب صرفه اقتصادی بیشتری دارد و کدام کتاب می‌تواند جذابیت بیشتری برای مخاطب ایجاد کند؛ در نتیجه نویسنده امروز نیز برای امرار معاش خود به سمت ناشر کشانده میشود. این‌ها بخش‌هایی از مشکلاتی است که ادبیات و کتاب کودک و نوجوان این روزها با آن سر و کار دارد و بارها و بارها از سوی ناشر و نویسنده و مخاطبان عنوان شده است، اما آنچه که در کنار این مسائل کمتر دیده یا اشاره شده، بحث بر سر ظهور و بروز تکنولوژی های جدید و استفاده بی رویه آن توسط کودکان است. در این میان استفاده از کتابهای الکترونیکی در فضای مجازی یا توسط اپلیکشنهای روز مطرح میشود. چیزی که حائز اهمیت است اینکه امروز چه بخواهیم و چه نخواهیم تکنولوژی وارد زندگی مان شده است و کودکان نیز به معضلاتی چون عارضه تک فرزندی، بیتوجهی والدین، نداشتن سرگرمی یا کمبود فرهنگ لزوم مطالعه در سیطره تکنولوژی، زیست میکنند.
امروز 18 تیرماه به دلیل تقارن با سالمرگ مهدی آذریزدی، نویسنده کودک و نوجوان، روز ملی ادبیات کودک و نوجوان نامگذاری شده است. برای تبیین و بررسی وضعیت کتاب در حوزه کودک و نوجوان همچنین راهکارهای جذب بیشتر کودکان به سمت یار مهربان به سراغ محمدرضا یوسفی از نویسندگان این بخش رفتهایم که در ادامه از نظر شما نیز میگذرد آنچه با این نویسنده گفتیم و شنیدیم.
**حقوق مادی و معنوی مولف حفظ نمی شود
محمدرضا یوسفی، نویسنده کودک و نوجوان درباره تاثیر تکنولوژیهای نو بر مطالعه کودکان، گفت: این روزها با وجود فضای مجازی شرایط جدیدی پیش آمده است و هیچ راهی نیست که هنرهای گوناگون به شکلی خودشان را با این فضا تطبیق دهند. در گذشته با ظهور رادیو و بعد از آن صنعت سینما و تلویزیون، شاهد بروز مسائلی از این دست بودیم که در زمان خود موافقان و مخالفان زیادی داشت و نویسندگان آن روزگار برخی به استقبال از رسانههای نو رفتند و برخی دیگر در برابر آن مقاومت کردند.
نویسنده کتاب «اگر بچّه رستم بودم»، با بیان اینکه گونههای مختلف هنری، بخصوص امکانات و ابزار رسانهای بر روی یکدیگر تاثیرگذار هستند، افزود: امروزه، با گسترش رسانههای جدید، در ایران و سایر کشورهای دنیا شاهد کاهش تیراژ کتاب هستیم. در سفرهایی که به کشورهای سوئد و نروژ داشتم از نزدیک شاهد کاهش تیراژ کتاب در این کشورها بودم. مولفان و ناشران خارجی، با آمدن تکنولوژی جدید توامان، خوشحال و ناراحت بودند. خوشحال از این نظر که رسانهها باعث میشوند کتابهایشان به اقصی نقاط دور فرستاده شود و محدودیتهای سنتی دسترسی کتاب برای شخصی که در شهر و روستای دورافتادهای زندگی میکند از میان رفته و افراد از طریق اینترنت و رسانههای مختلف به راحتی کتاب و فیلم مورد نظرشان را میتوانند تهیه کنند.
وی ادامه داد: تکنولوژی به عاملی در جهت گسترش فرهنگ عمومی تبدیل شده است. اما در دنیای رسانه ها و تکنولوژی های روز، حقوق مادی و معنوی مولف حفظ نمی شود. این بلای به سر خود من نیز آمده است. با توجه به اینکه کتابهای کودک حجم زیادی ندارد؛ تعدادی از افراد از صفحه شاهنامههایی که بازنویسی کردهام، فیلمبرداری کرده و برای دیگران ارسال کردهاند و کتاب و سی دی آثارم، به اشکال گوناگون منتشر شده است.
یوسفی بیان کرد: ما باید بتوانیم خودمان را با شرایط جدید تطبیق دهیم. البته خودم وابسته به نسل کتاب کاغذی هستم و برایم سخت است که با صفحه کامپیوتر ارتباط گرفته رمانی را بخوانم، اما کودک امروز، با تکنولوژیهای تازه ارتباط بهتری برقرار میکند.
**حافظه فرهنگی نسل جدید از مجموعه اطلاعات پراکنده شبکه های اجتماعی است
نویسنده «شازده کرگدن» گفت: کودک امروز با حجم وسیعی از اطلاعات متنوع، پراکنده و بیربط سرانجام به شخصیتی با دانستههای پراکنده که تبدیل به یک دانش مستمر نمیشود تبدل خواهد شد و به هر حال این مسئله بحرانهای هویتی را با خودش به همراه دارد. آنچه فعلا در حوزه هنر مشکل ایجاد کرده این است که نویسنده باید برای نگارش کتاب به یک بضاعت هنری برسد که ناشر از او کتابی چاپ کند در حالی که برخی نویسندگان به معنای واقعی به آن بضاعت هنری برای انتشار کتاب نرسیده اند. چرا تا دیروز همه نویسندهها شناخته شده بودند و الان هر شخصی اثری را با هر درجه کیفیت به چاپ میرساند. مگر مردم چقدر در گذشته کتاب میخواندند و یا اینکه امروز چقدر کتاب میخوانند؟ یک فرد عادی در طول عمر مفیدش شاید حدود 30 جلد کتاب بخواند. یک فرد در زمان قدیم از فلان رمان بالزاک یا فلان نمایشنامه یک جمله را به خاطر داشت اما امروز این فلان جملهها از حافظه افراد پاک شده و به جای آن با وضعیت نابسامان حال حاضر روبرو هستیم. مجموعه اطلاعات پراکنده و جذابی که در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی حافظه مخاطبان را اشباع می کند و به نوعتی به حافظه فرهنگی نسل جدید تبدیل می شود.
یوسفی با اشاره به اینکه آثار ادبی در فوران اطلاعات، نمی توانند جایگاه خودشان را در بین مخاطب پیدا کنند و حاصلی جز سرگردانی برای فرد ندارند و فکر میکنم این مقطع، مقطع سرگردانی مخاطب است و امیدوارم به ساحل آرامش برسد، خاطرنشان کرد: وضعیت کودکان در این میان اسف بار تر است. بسیاری از خانوادهها برایشان مهم نیست که کودکان چه سرگرمیهایی دارند و با دادن یک تبلت، بچه را سرگرم میکنند، غافل اینکه در ذهن این کودک چه اتفاقی می افتد البته برای خانواده ها بهتر است که مجبور نیستند که کتاب بخرند یا کودک را به نمایشگاه کتاب ببرند البته خودشان را راحت نمی کنند بلکه به ضررشان تمام می شود و تربیت کودک را به دست رسانه ای که خود آن رسانه صلاحیت این کار را ندارد. می سپارند.
وی گفت: رسانههای دیجیتال مطالعه را به معنای اصیلش، کاهش داده است. به این معنا که رسانهها در حوزه نشر اطلاعات، فعالیت بیشتری دارند. به طور مثال در یک کانال تلگرام آن قدر اطلاعات فراوان، بی در و پیکر و جذابی است که به عقیده من، اکثر افراد در این رسانهها تنها وقت خود را به نوعی سپری میکنند. رسانهها برای طیفی از مخاطبان که اصلا روزنامه و کتاب نمیخوانند، مفید است. این افراد به وسیله رسانهها اطلاعات بدست میآورند در حالی که آگاهی از حجم وسیعی از اطلاعات برای کتاب خوان حرفهای جذابیتی ندارد و به مرور او را از دست میدهیم.
502
