ایسکانیوز- سید احمد حسینی: در مذاکرات ژنو۷ علاوه بر نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه و هیات سازمان ملل، هیات‌های مذاکره کننده دولت سوریه به ریاست «بشار الجعفری» نماینده سوریه در سازمان ملل و هیات ائتلافی مخالفان دولت حضور داشتند. در پایان مذاکرات اعلام شد بر سر ارائه یک تعریف واحد از مقوله تروریسم و شناسایی منابع مالی حامی آن نیز توافقاتی حاصل شده است. در این رابطه خبرنگار ایسکانیوز با نصرالله تاجیک کارشناس مسائل بین الملل گفت و گو کرد که مشروح آن در ادامه آورده می شود.

سیر مذاکرات ژنو را چگونه ارزیابی می کنید؟

مذاکرات ژنو هفت دور به طول انجامیده است و تنها دستاوردی که می توان به آن اشاره کرد، کنار هم نشاندن مخالفان و نیروهای دولت است. مذاکرات فعلی ژنو که توسط آقای دی میستورا کلید خورده اند، در کنار مذاکراتی در گذشته توسط دو نماینده قبلی سازمان ملل اخضر ابراهیمی و کوفی عنان ترتیب داده شدند تاکنون توفیق چندانی نداشته اند. این عدم توفیق به عوامل متعددی بستگی داشت و صرفا به نقش میانجی گری یا شخصیت سیاسی آنها مرتبط نبود. بلکه شرایط میدانی و اوضاع سوریه و از همه مهمتر سردرگمی و عدم شفافیت آمریکا در سوریه بسیار تاثیرگذار بودند. آمریکا که از طرفی استراتژی روشنی در سوریه ندارد و از طرف دیگر ابزار و اهرم تاثیر گذار و نیروهای جایگزین یا ارتباطات میدانی و سیاسی ندارد، همیشه با اهداف ناروشن و نامشخص در سوریه به صورت زیکراکی عمل کرده. یک زمان رفتن اسد را اولویت خود قرار می دهد و یک زمان دیگر مبارزه با تروریسم. مجموع این شرایط باعث عدم موفقیت نمایندگان سازمان ملل شده است.

موفق ترین نماینده سازمان ملل در اوضاع سوریه، دی میستورا بوده که تنها موفقیت نسبی او کنار هم قرار دادن مخالفان باهم و نیز مخالفان با دولت روی میز مذاکره است. حتی دور هفتم مذاکرات هم دست آورد ملموسی نداشته است. چهار موضوع از جمله قانون اساسی، انتخابات، دولت انتقالی و مبارزه با تروریسم در این مذاکرات مطرح شد و از یک طرف دولت سوریه بیشتر به دنبال گزینه مبارزه با تروریسم است و مخالفان بیشتر به دنبال دولت انتقالی و قانون اساسی و موارد دیگر هستن. اختلاف در اولویت ها باعث می شود نتوانند به یک جمع بندی برسند. در دور هفتم نیز چون مخالفان متعددی حضور داشتند و هرکدام نظرات خاص خودشان را داشتند، لذا نتوانستند به جمع بندی واحدی دست یابند. از سوی دیگر قرار شده بحث مبارزه با تروریسم احتمالا از این مجموعه خارج و به صورت یک مصوبه از شورای امنیت پیگیری شود و از این پس یک سازمان بن المللی دستورالعمل مبارزه با تروریسم را پیگیری می کند. در مجموع دور هفتم که بعد از دور پنجم آستانه و بعد از تفاهم پوتین و ترامپ درباره جنوب غربی سوریه موصوم به منطقه "عاری از تنش" سوریه صورت پذیرفت، به سه دلیل که یکی اختلاف داخلی در سوریه، دوم فاصله بین مخالفین داخلی و دولت و سوم سردرگمی آمریکا در سوریه و ناشفاف بودن سیاست آمریکا در منطقه است، دستاورد ملموسی نداشت.

توافق ترامپ و پوتین در حاشیه نشت گروه 20 تا چه اندازه بر مذاکرات ژنو تاثیرگذار است؟

توافق ترامپ و پوتین در حاشیه نشت گروه 20، از طرف آمریکا اهداف مشخصی را دنبال می کند و بیشتر توافق در مواضع است. این توافق به دلیل وجود درگیریها در "عراق" ، "شمالشرقیوشمالسوریه" ، "مناطقکردی رقه" و احتمال حرکت خط سیر داعش به سمت "جنوب" و "اردن" صورت گرفت. به هر صورت نیروهای موافق اینگونه توافقات و نیروهای مخالف اینگونه توافقات زیاد هستند و بستگی به قدرت میدانی و عکس العمل مخالفین دارد. اکنون اگرچه اخبار زیادی راجع به شکسته شدن این منطقه عاری از تنش دیده نشده اما نیروهای مخالف دولت سوریه به نوعی مخالف این توافق هستند که توانایی آنها در زمین گیر کردن این توافق، بستگی به میزان موفقیت مذاکراتی دارد که در زمینه میدانی و سیاسی در حال انجام است. می توان گفت ایران نیز به دلیل جلوگیری از حرکت داعش به سمت اردن از این توافق حمایت کرده است که اینگونه توافقات به کل سرزمین سوریه تسری پیدا کند.

توافق ترامپ و پوتین در حاشیه نشست گروه 20 و مذاکراکات ژنو و آستانه می توانند به طور متقابل روی یکدیگر تاثیر بگذارند. در توافق حاشیه نشت گروه 20 هم دولت سوریه موافق است و هم حامیان سوریه از جمله ایران و حزب الله اما بیشتر برای جلوگیری از حرکت داعش یا عناصر تندروی دیگری که می خواهند از سوریه خارج شوند و احتمالا به سمت اردن حرکت کنند و تا حدودی امن سازی مناطقی نظیر سویدا و قنیطره که ممکن است تنش های بعدی آن متوجه رژیم صهیونیستی باشد.

توافق بر روی قانون اساسی جدید در سوریه را چه اندازه در دسترس می بینید؟

به دلیل فاصله زیاد دولت و مخالفین و نبود مصالحه، چشم انداز مثبتی دیده نمی شود. حرکت مدنی که در ژانویه 2011 آغاز گردید، احتمالا می شد با عنصر مذاکره و مصالحه حل کرد.

سیاست های غیرشفاف آمریکا و رژیم صهیونیستی در ابتدای اعتراضات و توزیع اسلحه بین مردم بجای کشاندن به سمت یک خواست مدنی یا حرکت سیاسی، به فاز نظامی کشاند. امروز در جامعه سوریه عنصر مصالحه، گفتمان سازی و عنصری که ملات و چسبندگی را تقویت کند از بین رفته و فاز نظامی جایگزین آن شده که این خود باعث از بین رفتن سامان اجتماعی سوریه شد و جراحت نسلی و عمومی در سوریه را ایجاده کرده است.

میزان آوارگان و میزان کشته شدگان و خانواده های صدمه دیده و تاثیرات روحی روانی که بر نسل کنونی و فرزندان سوریه گذاشته است و نیز اتفاقاتی که بر مردم سوریه رفته و تخریب زیر ساخت های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی سوریه می تواند عواملی باشند که عنصر مصالحه را کاملا از بین برده و امروز فاصله زیادی بین مذاکره کنندگان را شاهد باشیم.

از یک طرف اختلاف دیدگاه و اختلاف روش، عمل یا استراتژی بین مخالفین و از طرف دیگر مخالفین با دولت، پروسه رسیدن به توافق در ایجاد یک قانون اساسی مورد توافق گروه ها و ایجاد زمینه رفع رنج و آلام مردم را طولانی مدت کرده است.

خبرنگار: سید احمد حسینی