به گزارش گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ اقتصاد اشتراکی به صورت ساده عبارت است از به اشتراک گذاری دارایی‌های افراد بین یکدیگر، به این صورت که هر شخص نیازهای آنی خود را از طریق تملک توافقی و موقت دارایی‌های مادی و معنوی بلا استفاده دیگران تأمین می‌کند. اجاره ویلا یا خودرو یا بهره‌وری موقت از تخصص و زمان دیگران (فریلنسرها) و ... مثال‌هایی از اقتصاد اشتراکی است. مبحث اقتصاد اشتراکی نوظهور نبوده و همواره در زندگی بشر جریان داشته است ولی از اوایل قرن بیست و یکم با ورود به عصر دیجیتال و گسترش ضریب نفوذ اینترنت، اقتصاد اشتراکی با بهره گیری از ظرفیت فناوری‌های این دوره کم کم تبدیل به یک جریان اقتصادی اثرگذار و گسترده شد.
اما اقتصاد اشتراکی چگونه می‌تواند بر کاهش آلودگی هوا و مخصوصاً ترافیک کلانشهرها اثر گذار باشد؟ طی سال‌های اخیر گسترش ضریب نفوذ اینترنت منجر به پیدایش کسب و کارهای موفقی نظیر Uber و BlaBlaCar در سطح جهان شد که خدمات آن‌ها از جنس اقتصاد اشتراکی بود و سرویس‌های خود را به صورت انبوه و بر بستر اینترنت ارائه می‌دادند؛ این‌ها نمونه‌هایی از موفق‌ترین کسب و کارهای حوزه حمل و نقل آنلاین در سطح جهان می‌باشند که فارغ از سایر مزایای بی‌شماری که برای جوامع انسانی در پی داشته‌اند به صورت خاص بر بحث آلودگی هوا و ترافیک شدیداً اثر گذار بوده‌اند. این شرکت‌ها به طور عمده در دو حوزه درخواست خودرو و همسفری (Carpooling) فعالیت می‌کنند و بر بستر اپلیکیشن‌های موبایلی خدمات می‌دهند.
در مورد اپلیکیشن‌های درخواست خودرو، خیلی از ما در ایران کمابیش با سرویس‌هایی نظیر اسنپ آشنایی داریم، در این نوع سرویس شخص با استفاده از اپلیکیشن، مبدأ و مقصد خود را انتخاب کرده و از بین نزدیک‌ترین راننده‌ها (شخص صاحب خودرو) یک نفر درخواست سفارش دهنده (متقاضی خودرو) را تأیید می‌کند. این مدل نوین از حمل و نقل آنلاین با توجه به هزینه فایده مناسبی که برای هر دو طرف دارد به سرعت در سراسر جهان گسترش پیدا کرده است و با استفاده از تکنولوژی روز باعث هدفمند شدن سفرها شده و اتلاف وقت و هزینه را به کمترین حد ممکن رسانده است. صرفه جویی در زمان رانندگی و هدفمند کردن آن یعنی مصرف سوخت کمتر و ترافیک کمتر (هدایت هوشمند ترافیک).
علاوه بر این، با توجه به مزایای زیادی که این مدل دارد، تقاضای بالایی هم دارد و در نتیجه باعث کاهش میزان استفاده از وسایل نقلیه شخصی و همچنین باعث صرفه جویی در حجم زیادی از فضای پارکینگ شهری هم شده است. علاوه بر این امکان مناسب دیگری که هم اکنون در Uber ارائه می‌شود، به راننده این اجازه را می‌دهد که پس از قبول یک درخواست، اگر درخواست‌های دیگری برای مسیر مشابه به وی داده شد، بتواند آن‌ها را هم قبول کند، که همین پروسه مجدداً بر کاهش تردد خودروها در سطح شهر مؤثر خواهد بود. البته در این مدل برای نیل به اهداف زیست محیطی و ترافیکی مورد نظر همواره نیاز به رعایت نوعی تعادل بین تعداد مسافر و راننده می‌باشد.
اما در مورد مدل دوم، این مدل همسفری یا کارپولینگ (Carpooling) است که از سرویس‌های ایرانی نوپا و فعال در این حوزه می‌توان همپا را نام برد. در مدل همسفری، اشخاص هم مسیر یکدیگر را از طریق اپلیکیشن مورد نظر یافته و با اتومبیل یک نفر از آن‌ها این مسیر را طی می‌کنند. به این صورت هم صاحب اتومبیل در هزینه‌هایش صرفه جویی می‌شود و هم بقیه افراد راحت‌تر، با هزینه کمتر و در فضایی مناسب مسیر را طی می‌کنند. مهمترین مزیت سرویس‌های همسفری حذف تک سرنشینی و صرفه جویی در مصرف سوخت و کاهش چشمگیر ترافیک است.
نیاز به چنین سیستمی وقتی بیشتر خودنمایی می‌کند، که ما مسیرهای پُر ترافیک را بررسی می‌کنیم. به عنوان مثال هر روز شاهد ترافیک سنگینی در محور تهران-کرج هستیم. این درحالی است که اگر دقت کنیم در طول این مسیر تعداد خودروهای تک سرنشین بسیار زیاد است، شاید نزدیک به شصت تا هفتاد درصد کل خودروها و مابقی هم عموماً دو سرنشینه هستند. همین وضعیت ترافیک سنگین در محورهای دیگری نظیر تهران-قزوین یا تهران-قم و .... هم دیده می‌شود. تصور کنید که با همه گیر شدن چنین سیستمی (به عنوان مثال فقط در محور تهران-کرج) بتوانیم تعداد خودروهای تک سرنشین را به نصف برسانیم. در چنین وضعیتی بار عظیمی از ترافیک بین شهری کاسته می‌شود، اتلاف سوخت در نتیجه روان شدن حرکت به همراه کمتر شدن تعداد خودروها به شدت کاهش می‌یابد و همچنین در نتیجه انتقال تعداد کمتری خودرو به شهر مقصد وضعیت ترافیکی شهر مقصد هم تا حدود زیادی بهبود پیدا کرده و در فضای پارکینگ شهری در ساعت پیک تردد هم صرفه جویی قابل ملاحظه‌ای به وجود می‌آید.
استفاده از چنین سرویس‌هایی در اروپا یکی از راهکارهای مسئولان شهری برای غلبه بر معضل ترافیک کلانشهرهای اروپایی نظیر لندن، مونیخ، پاریس و ... و همچنین غلبه بر ترافیک محورهای مواصلاتی بین شهری می‌باشد و تقاضای زیادی از سمت مردم برای استفاده از آن‌ها وجود دارد. BlaBlaCar بزرگترین شرکت فعال در حوزه تخصصی کارپولینگ (Carpooling) یا همسفری درسطح جهان است که تعداد مشترکین آن‌ها در سراسر دنیا در سال 2016 از مرز 40 میلیون نفر گذشت و این رشد همچنان ادامه دارد.
آمار مؤسسه حمل و نقل متروپولیتن نشان می‌دهد که کارپولینگ یا همسفری تأثیر زیادی بر کاهش میزان تولید گازهای آلاینده جوی دارد. بدین صورت که اگر شما در هر روز کاری و به صورت تک سرنشین در هر رفت و برگشت، مسیری معادل 40 مایل (65 کیلومتر) را طی کنید و در طول ماه تنها 15 روز کاری داشته باشید و همچنین میزان مصرف سوخت خودرو شما 8 لیتر در هر 100 کیلومتر باشد، شما در هر ماه 400 پوند معادل 181 کیلوگرم CO2 تولید کرده‌اید ولی اگر شما در این مسیر فقط با 2 نفر دیگر که مسافر همین مسیر هستند، همراه شوید سهم هر نفر از شما از تولید CO2 برای انتقال از نقطه "الف" به نقطه "ب" به 60 کیلوگرم در هر ماه کاهش پیدا می‌کند.
با این اوصاف و با وجود بسترهای آماده‌ای نظیر شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه و همچنین تأکید همیشگی مسئولان و بالأخص شخص وزیر محترم ارتباطات مبنی بر حمایت از کسب و کارهای نوپا و دانش بنیان، به نظر می‌رسد در مقطع کنونی که نیاز به راه حل‌های مؤثر و فوری برای مقابله با بحران آلودگی هوا و ترافیک وجود دارد، دولت، دستگاه‌های مسئول و سامانه‌های حوزه حمل و نقل هوشمند نظیر همپا، اسنپ و سایر شرکت‌های مشابه می‌توانند با همکاری و هم افزایی با یکدیگر و استفاده از تجربیات سایر کشورها گام مهمی را در جهت رفع این معضلات مهم بردارند.
401
