به گزارش ایسکانیوز و به نقل از روزنامه جامعه امین ساییدگی مفاصل یکی از مهمترین علل درد و ناتوانی در افراد مسن و شایعترین بیماری مفصلی است. در زنان ساییدگی مفاصل زانو و دست و در مردان ساییدگی مفصل لگن شایعتر است. همچنین در خانمها علائم ساییدگی مفاصل بیشتر دیده میشود. افراد چاق نیز بهدلیل اضافهوزن و فشاری که به زانوهایشان وارد میشود، بیشتر از سایرین دچار ساییدگی مفصل زانو میشوند. دیابت، فشارخون بالا و افزایش اسید اوریک خون نیز باعث افزایش احتمال ساییدگی مفصلی میشوند. ساییدگی مفصلی معمولا خود را با درد نشان میدهد که با افزایش میزان ساییدگی، مقدار درد بیشتر میشود. در میان ساییدگی مفاصل، ساییدگی مفصل زانو شایعتر است.
انواع ساییدگی مفصل
علیاصغر عبدی ارتوپد و متخصص جراح استخوان، با بیان اینکه سن، عوامل ژنتیکی، چاقی، جنس و شغل از عوامل تشکیل و پیشرفت آرتروز یا ساییدگی مفصل هستند، میگوید: آرتروز بهمعنای ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی است. در بیمار مبتلا به آرتروز یا ساییدگی مفصل، در مفصل تغییر شکل، درد و محدودیت حرکت بهوجود میآید. آرتریت بهمعنای التهاب مفصل است و استئوآرتریت شایعترین نوع آرتریت است. در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب میشود. آرتروز یک کلمه یونانی بهمعنای مفصل است، ولی بهمعنای استئوآرتریت هم بهکاربرده میشود.
وی میافزاید: دو نوع ساییدگی مفصل وجود دارد؛ نخست ساییدگی اولیه مفصل است که در این نوع، ساییدگی در مفاصلی ایجاد میشوند که قبلا سالم بودهاند. اغلب بیماران سن بالای 50سال دارند و در سن بالای 65سال حدود نیمی از مردم دچار آرتروز میشوند. این آرتروز یا ساییدگی معمولا خفیف است، اما در 10درصد موارد میتواند شدت پیدا کند. ساییدگی ثانویه مفصل نیز معمولا در افراد جوانتر و افرادی دیده میشود که قبلا بهعلتی مفصل آنها بهشدت آسیب دیده است و آن آسیبها، شیوع و پیشرفت آرتروز را سرعت دادهاند؛ آسیبهایی مانند عفونت مفصل، شکستگی داخل یا اطراف مفصل یا آسیبهای رباطها یا منیسک مفصل.
دلایل ساییدگی مفصل زانو
محل دقیق زانودرد میتواند متفاوت باشد. درد میتواند در هر یک از ساختارهای استخوانی، مفصل زانو(استخوان ران، استخوان درشتنی و استخوان نازکنی)، زانو(کشکک) یا رباطها و غضروف(منیسک) بهوجود آید. کاسه زانو بهطور طبیعی روی مفصل زانو قرارگرفته است. هنگام خمکردن زانو، حرکت زانو باعث میشود که پشت کاسه زانو روی استخوانهای زانو بهخصوص فمور یا استخوان ران بلغزد. تاندونها و رباطها کاسه زانو را به استخوان ساقپا و عضله ران را به کاسه زانو وصل میکنند. هنگامیکه هر یک از این اجزاء از حرکت مناسب بازماند، کاسه زانو میتواند به استخوان بالای آن ساییده شده، منجر به زوال پاتلا یعنی ساییدگی کشکک یا زانوی دونده شود. ممکن است حرکت نامناسب کاسه زانو، ناشی از مواردی مثل قرارگیری بد کاسه زانو ناشی از یک بیماری مادرزادی، عضلات همسترینگ و چهارسر ران ضعیف(عضلات پشت و جلوی رانها)، عدم توازن میان عضلات اداکتور و ابداکتور(عضلات روی قسمت بیرون و درون رانها)، واردآمدن فشار مکرر به مفصل زانوها مانند فشار ناشی از دویدن، اسکیکردن یا پرش و واردآمدن ضربه یا ترومای مستقیم به کاسه زانو باشد.
افشین اقدامی متخصص جراحی استخوان و مفاصل درباره این ساییدگی، میگوید: ساییدگی کشکک که به «زانوی دونده» نیز معروف است، بیماریی است که در آن غضروف زیر سطح پاتلا(کاسه زانو) رو به زوال گذاشته و نرم میشود. این بیماری در میان افراد جوان و ورزشکار شایع بوده، اما ممکن است در افراد مسنتری که آرتروز زانو دارند هم بیرونزدگی کشکک زانو اتفاق بیفتد.
آبدرمانی
سعید صالحی متخصص ارتوپد نیز دراینباره توضیح میدهد: اختلال محوری مفصل زانو که باعث کشیدگی استخوان کشکک روی استخوان ران میشود، میتواند ناشی از عدم رشد استخوان یا عدم هماهنگی عضلات اطراف مفصل باشد. ضرباتی که هنگام ورزش یا آسیبهایی که دنبال ضربات زانو ایجاد میشود مانند شکستگی، دررفتگی و پارگی رباطهای زانو، میتواند در درازمدت موجب ساییدگی کشکک شوند.
صالحی به راههای پیشگیری از ساییدگی کشکک زانو اشارهکرده و توضیح میدهد: افراد در مرحله اول باید جلوی افزایش وزن خود را بگیرند و قبل از هر فعالیت ورزشی، باید حدود پنجدقیقه بدن را گرم کنند(نرمش) و حرکات کششی انجام دهند و درنهایت بهترین عمل برای درمان، آبدرمانی است. افراد در قسمت کمعمق استخر بهصورتیکه زانو خود را نشکنند، راه بروند؛ این امر باعث درمان و تقویت مفاصل زانو میشود.
حرکات مفید
انجام نرمشهای کششی و تقویتی میتواند تا حد زیادی قابلیتانعطاف مفاصل را حفظ کرده و آنها را قوی نگهدارد تا بتوان از عهده انجام فعالیتهای روزمره برآمد. شنا و پیادهروی از نرمشهای خوب هستند. آرتروز هر مفصل نرمشهای مخصوص به خود دارد که با یادگرفتن آنها میتوان تا حدود زیادی درد را کاهش داد. شنا و قدمزدن روزانه بهمدت 30دقیقه که میتوان آن را به سه برنامه 10دقیقهای تبدیل کرد یا قدمزدن بهمدت 45دقیقه و سهبار در هفته کمک زیادی به تقویت مفاصل میکند. استفاده از دوچرخه ثابت در منزل، تمرین مناسبی در این جهت است و برای تقویت عضلات اندام پایینی بهخصوص عضله چهارسر ران مفید است.
تأثیر تشخیص زودهنگام
تشخیص زودهنگام آرتروز زانو و درد پشت زانو باعث جلوگیری از آسیبدیدگی دائمی میشود که آرتروز معمولا با بررسی سابقه پزشکی و معاینه زانو تشخیص داده میشود. تصویربرداری با اشعه ایکس در کنار آزمایشهای تصویربرداری دیگر از قبیل ام.آر.آی برای تشخیص علل زانودرد و آرتروز زانو مؤثر است. تصاویر اشعه ایکس، باریکشدن فضای بین استخوانها، شکلگیری خار استخوانی و کیستها را میتوانند نشان دهند. تصاویر ام.آر.ای وقتی توصیه میشود که تصاویر اشعه ایکس دلیلی مشخص برای درد مفصل زانو ارائه نکند یا وقتیکه تصاویر اشعه ایکس نشان دهد که بافتهای دیگر مفصل ممکن است آسیبدیده باشند.
705