به گزارش ایسکانیوز و به نقل از ایسنا، دریاچه زریوار یا زریبار در ارتفاع 1285 متری از سطح دریا قرار گرفته و دور تا دور این دریاچه زیبا را کوه‌های پوشیده از جنگل فرا گرفته که بر زیبایی این دریاچه افزوده است.
آب دریاچه زریوار شیرین است و از چشمه‌های جوشان کف دریاچه تامین می‌شود و این شرایط موجب شده تا به مامنی آرام و مناسب برای گونه‌های مختلف پرندگان، خزندگان و آبزیان تبدیل شود.
در مورد وجه تسمیه دریاچه زریوار یا زریبار باید گفت که زریبار یا زریوار که هر دو در منطقه متداول است، به معنی دریاچه وار است و این موضوع نشان از وسعت و بزرگی این دریاچه و اهمیت آن دارد.
سطح دریاچه به دلیل شیرین بودن آن، در بیشتر زمستان‌ها یخ می‌بندد و جلوه‌ای بسیار زیبا خلق می‌کند.
تنوع اقلیمی و شرایط بسیار مناسب آب و هوایی و نیز صید تفریحی ماهیان خوراکی می‌تواند گردشگران بسیاری را به این منطقه جذب کند و موجب رونق معیشت زندگی مردم محلی هم شود.
هم اکنون در اطراف دریاچه زیبای زریبار، مراکز رفاهی و خدماتی مناسبی از قبیل هتل، رستوران، مراکز تفریحی و سرگرمی وجود دارد که گردشگران و مسافران می‌توانند با مسافرت به این شهر زیبا از این اماکن استفاده کنند و علاوه بر این با کمک قایق‌های موتوری هم از زیبایی‌های دریاچه بهره بگیرند.
اما طی چند سال گذشته به دلیل ورود فاضلاب‌های شهری و روستایی، افزایش رسوبات و نیزارهای داخل دریاچه، نگرانی‌هایی در مورد این دریاچه بوجود آمد که مخاطراتی را هم متوجه این حاذبه آبی استان کرد.
در این راستا، ستاد نجات بخشی زریوار به ریاست استاندار کردستان در استان تشکیل شد و در پی آن تصمیماتی نیز جهت جلوگیری از ورود فاضلاب‌ها، کنترل ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم دریاچه و ... اتخاذ و عملی شد؛ اما هنوز هم بخشی از این نگرانی‌ها وجود داشته که جدیت بیشتر مسئولان و متولیان امر را می‌طلبد.
البته نباید از نقش موثر جوامع محلی و انجمن‌های زیست محیطی استان همچون انجمن چیای مریوان غافل بود که در راستای حفاظت و حراست از زریبار اقدامات موثری را انجام دادند.
در ادامه به سراغ یکی از اعضای انجمن زیست محیطی سبز چیای مریوان رفتیم و وضعیت کنونی دریاچه زریبار را از زبان وی جویا شدیم.
ویژگی خاص زریبار وجود چشمه‌های کف جوش است
سیوان امینی، عضو انجمن چیا در منطقه کردستان، اظهار کرد: از ویژگی‌های خاص و ارزشمند دریاچه زریبار می‌توان به وجود چشمه‌های کف جوش دریاچه اشاره کرد که در معرض نابودی قرار دارند.
وی با اشاره به اینکه امسال زریبار دومین سالی بود که به دلیل بارندگی‌های خوب بعد از نزدیک به دو دهه از گذشت ایجاد دایک خاکی، سر ریز شد، افزود: مسایل بسیاری زریبار را تهدید می‌کند که رفع آنها نیازمند سیاست‌های کلان بر اساس برنامه ریزی‌های اساسی و علمی و عملی است.
عضو انجمن زیست محیطی چیا در ادامه عنوان کرد: متاسفانه یکی از کارهای غیرکارشناسی بعد از دایک خاکی، ایجاد بند انحرافی قزلچه سو بود که این کار باعث شده سالانه حجم زیادی رسوبات و کودهای شیمایی زمین‌های بالادست بدون هیچ فیلتری وارد دریاچه شود.
ورود حجم زیادی از رسوبات به زریبار از تهدیدات اساسی است
وی با بیان اینکه زریبار هم اکنون تخلیه طبیعی ندارد، گفت: ورود حجم زیادی از رسوبات باعث شده که عمق دریاچه روز به روز کمتر شود و در نتیجه حرکت زریبار به سمت نابودی سرعت بیشتری یافته است.
امینی تصریح کرد: هرچند در راستای حفظ زریبار کارهایی صورت گرفته اما ملموس و کافی نبوده است، در صورتی که وظیفه دولت و مسئولان، حفاظت و حراست از محیط زیست است و به راحتی می‌توانند از این مشکلات، با اتخاذ و اجرایی کردن سیاست‌های کلی جلوگیری کنند.
وی همچنین ورود بخشی از فاضلاب شهری و روستایی به دریاچه را یکی دیگر از تهدیدات برشمرد و اعلام کرد: اگرچه فاضلاب بخش غربی دریاچه مهار و رفع شد اما هم اکنون حجم زیادی از فاضلاب محلات استادیوم، سردوشی و ترمینال قدیم وارد دریاچه یا محدوده آن می‌شود که آلودگی شدید آب را در پی داشته است و باید گفت ادامه این روند فاجعه و نشان از بی توجهی مسئولان و متولیان حفاظت از زریبار دارد.
این عضو انجمن چیا، وجود ساخت و سازهای غیرمجاز را یکی دیگر از مشکلات حریم دریاچه دانست و بیان کرد: هرچند طی چند سال گذشته با این معضل تا حدودی مقابله شد و در حال حاضر اجازه ساخت و ساز تقریبا داده نمی‌شود، اما متاسفانه اخیراً در محدوده پناهگاه حیات وحش توسط هنگ مرزی اقدام به ساخت ساختمان چند طبقه شده است که نمود خوبی ندارد.
وی گفت: وقتی ادارات دولتی که خودشان مدعی هستند این مسئله را رعایت نمی‌کنند دیگر چگونه می توان برای دیگران مسئله ضرورت حفاظت از زریبار را توضیح داد.
امینی در ادامه عنوان کرد: وارد کردن گونه‌های غیر بومی و مهاجم ماهیان به دریاچه از جمله دیگر تهدیدات است که هر سال از شمال به دریاچه انتقال داده می شود و جای تاسف است که به یکی از تالاب های مهم زیست بوم با ارزش ایران تنها به عنوان یک مخزن آب نگاه می‌شود.
زریبار بخشی از هویت هر کردستانی است
عضو انجمن زیست محیطی چیا، زریبار را بخشی از هویت و وجود هر مریوانی و کردستانی دانست و افزود: حتی فرهنگ مردمان این دیار هم با زریبار گره خورده است پس نباید بخاطر بی تدبیری نهادهای مسئول نظاره گر مرگ این همه زیبایی بود.
وی تصریح کرد: زریبار ظرفیت‌های بسیاری برای توسعه اکوتوریسم دارد که می‌توان جهت رونق اقتصادی و معیشت مردم هم به خوبی از آن بهره گرفت.
امینی در ادامه گفت: انجمن چیا کارهای عملی و خوبی را در زمینه آگاه سازی جوامع محلی انجام داده است که اقدامات آموزشی، پاکسازی حریم دریاچه، توجه و تاکید به معیشت پایدار، کنترل آتش سوزی و نهال کاری جنگل‌های اطراف زریبار، توسعه پرنده نگری، کنترل شکار، همکاری با بخش‌های مختلف دولتی و دانشگاهی و ... از جمله این اقدامات بوده است.
وی ادامه داد: همچنین طبق اظهارات سازمان حفاظت محیط زیست ساخت مینی پالایشگاه در کنار زریبار عملا منتفی شده است که جا دارد از تمامی دوستان و همراهان چیا و جوامع محلی دلسوزی که به عنوان معترضان به این پروژه باعث شدند تا همه در کنار هم اجازه ساخت مینی پالایشگاه ویرانگر را در کنار زریبار ندهند کمال تشکر و قدردانی را داشته باشیم.
امینی در پایان با بیان اینکه این انجمن نماینده مردم مریوان در حفاظت از تالاب زریبار است، خاطرنشان کرد: متاسفانه این انجمن در برخی از جلسات و مراکز تصمیم گیری مرتبط با دریاچه زریبار، همچون ستاد نجات بخشی حذف شده است که این رفتار در مرحله اول توهین به مردم این دیار است و مسئولان این را هم بدانند که ما اقدامات حفاظتی خود را همواره انجام می‌دهیم و هیچوقت دست از کار و فعالیت خود بر نمی‌داریم.
اما برای پیگیری بیشتر وضعیت دریاچه زریبار، با مدیرکل محیط زیست کردستان هم به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید...
بخشی نگری از مشکلات اصلی زریبار است
مدیرکل محیط زیست کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، درباره آخرین وضعیت دریاچه زریبار و تهدیداتی که این تالاب با آن روبروست، اظهار کرد: در حال حاضر اصلی‌ترین مسئله در این دریاچه، بخشی نگری است چرا که سازمان‌ها هر کدام به دور از برنامه سیستماتیک و مدیریت جامع عمل می‌کنند و این مسئله حتی در برخی موارد سد راه حفاظت از تالاب و محیط زیست هم شده است .
عبدالوحید ریاضی‌فر افزود: مکان‌یابی نامناسب دفع فضولات حیوانی و پسماندهای جامع روستایی، ورود فاضلاب شهری محله‌های استادیوم و سردوشی های مریوان، آتش سوزی نیزارها و تغییرات اقلیمی که باعث تغییراتی در حجم آب ورودی شده از جمله تهدیداتی است که این تالاب هم اکنون با آن روبروست.
وی ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم تالاب و پناهگاه، حفر چاه‌های غیرمجاز در حاشیه تالاب، باغداری و کشاورزی ناپایدار (عدم وجود الگوی کشت مناسب و مصرف کود و سموم شیمیایی) تخلیه نخاله های ساختمانی در اطراف تالاب توسط افراد ناآگاه، وجود تعاونی صیادان و رعایت نکردن استاندارهای صید و تخلیه فضولات انسانی به تالاب را از جمله دیگر معضلاتی برشمرد که زریبار با آن مواجه است.
تهیه برنامه جامع مدیریت تالاب زریبار
مدیرکل محیط زیست کردستان، در ادامه در مورد اقداماتی که در چند سال گذشته در تالاب زریبار صورت گرفته است، گفت: بهترین و مهم‌ترین اقدام تهیه یک برنامه جامع مدیریت تالاب زریبار با حضور ذی نفعان، جوامع محلی، انجمن‌های زیست محیطی، ادارات دولتی و ... بود که مسئولیت هر کدام از آنها به روشنی در برنامه مذکور ارائه شده است.
ریاضی‌فر ادامه داد: پاکسازی فضولات و ساماندهی رودخانه‌های منتهی به تالاب از جمله "دره تفی" با مشارکت انجمن‌های زیست محیطی، مرمت و بازسازی دو واحد لاگون در برده رشه و ینگیجه، نصب توری بر روی کانال قزلچه سو جهت تثبیت کانال و جلوگیری از ورود رسوبات به تالاب، ایجاد ایستگاه پایش آنلاین آب، احداث آزمایشگاه و جایگاه تراکستور، اجرای برنامه آموزشی مشارکتی با همکاری انجمن‌ها و دانشگاه‌ها، بنچ مارک گذاری حریم غربی تالاب در جاهای پرمناقشه جهت عدم تجاوز به حریم بستر تالاب، احداث و تجهیز واحد محیط بانی برده ره شه، تجهیر و ایجاد دبیرخانه مدیریت اکوسیستمی تالاب در اداره کل، برگزاری کارگاه‌های ساماندهی و مدیریت قایق رانی برای اسکله داران زریوار و تعیین ظرفیت بُرد تالاب و نصب دوربین‌های مدار بسته جهت پایش آنلاین تالاب از جمله دیگر اقدامات صورت گرفته بوده است.
ساماندهی فاضلاب‌های منتهی به زریوار در اولویت است
وی در مورد ساماندهی فاضلاب شهری و روستایی که به تالاب زریوار می‌ریزد، عنوان کرد: طی چند سال اخیر تمام اهتمام اداره کل با طرح مسائل اصلی زریوار در ستاد نجات بخشی و تاکید اداره کل محیط زیست با توجه به بالا رفتن تغذیه گرایی در تالاب زریوار، این بوده که فاضلاب‌های روستاهای اطراف تالاب کنترل شود؛ با پیگیری‌های صورت گرفته و همکاری خوب مجموعه استانداری و ادارات آب و فاضلاب شهری و روستایی، مقدمات ساماندهی و انحراف فاضلاب روستاهای باقیمانده و محله سردوشی های مریوان در حال انجام است که این موضوع در اولویت اول اداره کل و ستاد نجات بخشی تالاب زریبار است.
مدیرکل محیط زیست کردستان درباره معضل نیزارهای این تالاب هم بیان کرد: بررسی مطالعات تغییرات کاربری اراضی در حوضه آبخیز تالاب زریوار که توسط مشاور انجام گرفت نشان داد که کاسه آبی تالاب تغییر نکرده و افزایش رشد نیزارها به سمت خارج و بیرونی تالاب یعنی ساحل تالاب بوده است. اما آنچه مسلم است نیزارها زیستگاه پرندگان و مرکز لانه گذاری و زادآوری پرندگان بومی و مهاجر است.
افزایش سطح نیزارها در حدی نیست که نگران کننده باشد
وی افزود: افزایش نیزارها به علت بالا رفتن تغییر کاربری اراضی به باغات و کشاورزی و در نهایت استفاده از کودهای شیمیایی است که این عمل با اولین بارش کود و سموم مورد استفاده، شسته شده و به تالاب وارد می شود؛ وجود ریزوم در ریشه نیزارها و جذب مواد معدنی اصلی ترین دلیل افزایش نیزارها می باشد، البته برابر مطالعات صورت گرفته افزایش سطح نیزارها در حدی که حیات دریاچه را تهدید کند صورت نگرفته و هرگونه اقدامی که در خصوص مدیریت نیزارها لازم باشد با دعوت از متخصصین امر و بررسی‌های علمی تصمیم گیری خواهد شد.
تمامی ساخت و سازها باید با اخذ مجوز از محیط زیست صورت گیرد
ریاضی‌فر در ادامه سخنان خود در مورد کنترل ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم تالاب زریوار و چگونگی احداث ساختمان هنگ مرزی در این محدوده گفت: ساخت خانه باغ‌ها با کمک سازمان جهاد کشاورزی و دادستان مریوان کنترل شده است و هرگونه ساخت و سازی در زریوار باید با اخذ مجوز از اداره کل محیط زیست انجام گیرد. اما اینکه هنگ مرزی مریوان اقدام به احداث ساختمان کرده مشمول شیوه نامه خاص خود بوده و در مراجع مربوطه در حال پیگیری است.
وی افزود: هنگ مرزی مریوان جهت احداث ساختمان یاد شده هیچگونه مجوزی از این اداره کل دریافت نکرده و قطعاً همه در برابر قانون برابرند و اگر محدودیت‌هایی برای جوامع محلی در نظر گرفته می‌شود، برای کلیه ارگان‌های دولتی هم اینگونه است و لذا موضوع یاد شده در کارگروه مربوطه در حال رسیدگی است.
مدیرکل محیط زیست کردستان در مورد مخاطرات فعالیت تعاونی صیادان و رهاسازی هزاران ماهی غیربومی و پرورشی هرساله در زریبار، بیان کرد: هر ساله قبل از شروع فصل صید، جلسات هماهنگی مابین این اداره کل و مدیریت شیلات سازمان جهادکشاورزی استان در خصوص نحوه و میزان صید برگزار می‌شود و صورتجلسات آن به کلیه تعاونی‌های صیادی سطح استان ابلاغ می‌شود.
هرگونه بهره برداری بدون توجه به استاندارها به زریبار لطمه وارد می‌کند
وی افزود: بدیهی است که هرگونه بهره بردای بدون توجه به استانداردها لطمه وارد کرده و نشان از ناپایدار بودن بهره برداری دارد؛ بنابراین با توجه به اینکه در پاره ای از مواقع، صیادان بهره برداری را بدون توجه به استانداردهای محیط زیست انجام داده و با تور دیواری اقدام به صید می‌کنند، می‌تواند لطمه به بدنه زریوار باشد به علاوه اینکه اگر این مسئله با ورود فاضلاب انسانی و پسماندهای ناشی از آنها در تالاب باشد و یا اینکه در برخی موارد توسط افراد ناآگاه برخی گونه‌ها وارد تالاب شده باشد، به طور قطع بر تالاب و اکولوژی آن تاثیر خواهد گذاشت .
ریاضی فر تصریح کرد: رهاسازی ماهی‌ها توسط مدیریت شیلات سازمان جهاد کشاورزی انجام می‌شود و در صورتی که این اقدام خارج از ظرفیت تالاب باشد می‌تواند تهدید محسوب شود، هر چند که اداره کل محیط زیست بر این موارد پایش مستمر دارد و در صورت تخلف با متخلفین امر برخورد شدید خواهد شد .
وی در بخشی دیگر از سخنان خود در خصوص متولی اصلی دریاچه زریبار و نبود مدیریت واحد در حال حاضر در این دریاچه، گفت: طی ماده 3 قانون شورای عالی حفاظت و بهسازی بند الف مصوبه 304 مورح 12 تیرماه 88، زریبار تحت عنوان پناهگاه حیات وحش معرفی و مطابق ماده 16 قانون حفاظت و بهسازی متولی قائم مقام قانونی دولت در مناطق چهارگانه، سازمان حفاظت محیط زیست است. اما بخشی نگری در حوضه تالاب زریبار همانطور که قبلا هم اشاره شد از مشکلات اصلی است.
متولی اصلی زریوار، اداره کل حفاظت محیط زیست استان است
مدیرکل محیط زیست کردستان ادامه داد: اما بخشی نگری نه به این معنی که محیط زیست متولی نیست، بلکه منظور عدم توجه ادارات ذیربط به رویکرد اکوسیستمی در تالاب و عدم توجه به رویکرد حوضه‌ای محور به تالاب است که همه برنامه‌ها و اقدامات باید با نگاه و چشم انداز آینده محیط زیست و توسعه پایدار باشد و ضمن توسعه با توجه به ظرفیت‌ها لطمه‌ای به پناهگاه حیات وحش زریوار وارد نکند. لذا برابر قانون، متولی اصلی حفاظت تالاب و پناهگاه زریبار، اداره کل حفاظت محیط زیست استان است.
نقش موثر جوامع محلی در حفاظت از تالاب زریوار
وی در مورد نقش جوامع و انجمن‌های محلی در بهبود وضعیت دریاچه هم عنوان کرد: جوامع محلی و انجمن های فعال زیست محیطی از بازوان محیط زیست در راستای توسعه پایدار و حفاظت محیط زیست هستند؛ این دیدگاه هیچ منافاتی با اهداف سازمان محیط زیست ندارد بلکه یاری دهنده و کمک کننده در امر ترویج محیط زیست هستند، چنانکه در اقداماتی همچون تدوین برنامه مدیریت جامع زریبار، افراد بومی محلی و شوراها و انجمن‌ها از ارکان اصلی تدوین برنامه جامع برای آینده زریوار بوده و یا اینکه در ترویج آموزش انجمن‌های فعال توانسته‌اند به محیط زیست کمک شایان توجهی کنند و این تلاش‌ها قابل تقدیر است.
ریاضی‌فر در پایان خاطرنشان کرد: همچنین هم اکنون موافقت‌نامه‌ای با انجمن سبز چیا جهت به روزرسانی تابلوهای اطلاع رسانی و همکاری آنها با اداره کل در اجرای برخی پروژه‌های اولویت دار ذیل برنامه جامع مدیریت در تالاب زریبار وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به همکاری در اجرا و ساخت تابلوهای اطلاع رسانی و مرکز اطلاع رسانی و نصب المان اشاره کرد.
ادارات عضو ستاد نجات بخشی در حال انجام وظایف مربوطه هستند
جهت اطلاع از اقدامات ستاد نجات بخشی زریبار با فریبا رضایی، مشاور استاندار کردستان در امور محیط زیست و دبیر این ستاد تماس گرفتیم که وی اعلام کرد به دلیل اینکه چند ماه اخیر استان کردستان دارای استاندار نبود و خود استاندار ریاست ستاد نجات بخشی را برعهده دارند، جلسات این ستاد متوقف شده است که با تعیین استاندار جدید جلسات آن از سر گرفته خواهد شد.
رضایی خاطرنشان کرد: اما در حال حاضر اقدامات ادارات و ارگان‌های عضو ستاد در حال انجام است و آنها وظایف محوله خود را انجام می‌دهند.
دریاچه زریوار به شماره 102 در فهرست میراث طبیعی ایران هم به ثبت رسیده است که امیدواریم قبل از آن که دیر شود، شاهد نابودی این جاذبه طبیعی استان همچون دریاچه ارومیه نباشیم.
705
