نقش و جایگاه دانشگاه آزاد اسلامی در رهبری اتحاد علمی جهان اسلام

«کنفرانس اتحادیه بین المجالس سازمان همکاری اسلامی» طی روزهای 26 و 27 دیماه سال جاری در تهران برگزار شد. این کنفرانس، فرصت بزرگی برای مرور مخاطرات جهان اسلام و همفکری برای مقابله با آنها بود و همچنین بیش از هر چیز، زمینه ای برای نزدیکی و یکپارچگی کشورهای اسلامی بود که به ضرورت مهم جهان اسلام در حال حاضر تبدیل شده است.

در ابتدای برگزاری کنفرانس، رهبر معظم انقلاب، بیاناتی شدیداً صریح را خطاب به میهمانان نماینده کشورهای اسلامی ابراز کردند که خصوصاً از دو بعد برای نهادهای علمی همچون دانشگاه آزاد اسلامی، قابل تأمل است.

ایشان در این نشست و در خلال سخنرانی به محورهایی به عنوان ضرورت جهان اسلام اشاره کردند. اما بیانات ایشان، مشخصا بر دو محور اصلی »اتحاد اسلامی» و «پیشرفت علمی» متمرکز بود. یقیناً در محور نخست، تأکید معظم له را بایستی به اقتضای نشست و نوعِ میهمانان مرتبط دانست، اما محور دوم، از جمله مواردی است که در اکثر بیانات یا سخنرانی های رهبر حکیم انقلاب اسلامی، تکرار می شود و با این حال، ذکر آن در این نشست، مواجه های جدید و به خصوص از پیشرفت علمی را به ذهن متبادر می کند که خصوصاً به عنوان هسته اتحاد و روابط بین المللی در حوزه جهان اسلام و همچنین به عنوان ابزار مقابله با تفوق جهان سلطه، موضوعیت می یابد. این برداشت که حاصل مطالعه متن بیانات است، پرسش هایی را راجع به نقش پیشرفت علمی در مقابله با جهان سلطه و تأثیر آن بر همبستگی اسلامی مطرح میکند.

بنابراین، هر تأکید بر نقش خاص علم، محققاً متضمن نقش نهادهای علمی در همان حوزه خاص نیز می باشد.

بیانات رهبر حکیم انقلاب اسلامی در خصوص لزوم پیشرفت علمی در کشورهای اسلامی، در حالی ایراد می شود که بر اساس یکی از گزارش های جالب توجه در زمینه روند تولید علم در کشورهای اسلامی در وب سایت ساینس ماتریکس ، رشد علم در کشورهای اسلامی طی سالیان اخیر چشمگیر بوده است. این گزارش بر اساس اطلاعات استخراج شده از پایگاه اطلاعاتی تامسون رویترز تهیه شده است. تحلیل اطلاعات حاصله بر اساس تحولات منطقه ای و جغرافیایی مهم ٣٠ سال اخیر مانند برچینی دیوار برلین )در اروپا(، فروپاشی اتحاد جماهیر شوری )در آسیا( و جنگ بین ایران و عراق و عراق و کویت )در منطقه جنوب غرب آسیا( انجام گرفته است.

در این گزارش نشان داده شده است که رشد علم در مناطق اسلامی به طور کلی در سی سال اخیر سریع بوده است و تقریبا چهار برابر سطح جهانی است. در میان کشورهای مورد نظر در این گزارش، ایران و ترکیه در راس هرم رشد تولیدات علمی قرار دارند. به ویژه ایران، یکی از نمونه های موجود در دو دهه اخیر است که سریعترین رشد در افزایش ظرفیت تولید علم را دارا بوده است.

در گزارش مذکور اشاره شده است که حمله عراق به ایران اسلامی و سپس به کویت که از مهمترین وقایع ٣٠ سال اخیر منطقه محسوب می شود، پیامدهای متفاوتی را بر روند رشد تولیدات علمی این سه کشور در پی داشته است. همانطور که انتظار می رفت مشکلات اقتصادی و حکومت دیکتاتور و منزوی عراق موجب کاهش رشد علمی آن کشور در دهه هشتاد میلادی گردید. در حالی که نشانه هایی از ترمیم سیستم علمی کشور عراق در اواخر دهه هشتاد به چشم می خورد، وقوع سومین جنگ این جریان را به رکودی عمیق فرو برد. کویت در دهه ٨٠ از رشد علمی مناسبی برخوردار بوده است. این روند رشد پس از حمله عراق دچار آسیب شد و علی رغم پیشرفت های اخیر، کویت تا کنون قادر به بازیابی وضعیت خود در دهه هشتاد میلادی نبوده است.

پاسخ ایران در خصوص آسیب های حاصل از جنگ کاملا متفاوت بوده است و جمهوری اسلامی رشد سریعی را در تولیدات علمی تجربه کرده است.

در حقیقت ایران سریعترین رشد را در میان کشورهای جهان دارا است. در واقع، همانطور که در بیانات هم ارائه شده است، کشور جمهوری اسلامی ایران را می توان الگوی موفق توسعه و رشد علمی در جهان اسلام دانست و می توان اقدامات اثرگذار و سازنده جمهوری اسلامی ایران را به عنوان راهکار برای همه کشورهای اسلامی ارائه کرد.

اراده دانشگاه آزاد اسلامی در دوره جدید مدیریت عالی خود در نمایندگی علمی جمهوری اسلامی ایران در منطقه و در بین کشورهای اسلامی را می توان هم راستا با مسئولیت دیپلماسی علمی دانشگاه در ایجاد تحرک علمی در کشورهای اسلامی به عنوان محور همبستگی و اتحاد جوامع اسلامی تفسیر و دنبال کرد.

نقاط قوتی که به اتکای آن می توان ابتکار عمل در حوزه دیپلماسی علمی در جهان اسام را در دست گرفت عبارتند از رشد پرشتاب علم در کشور به عنوان نمود اصلی اقتدار علمی، ارزش محوری در علم مبتنی بر آموزه های اسامی و زبان مشترک دینی در این حوزه، وارد شدن به میدان نوآوری های علمی، رشد خودباوری در دانشگاه و رشد بالای افراد دارای تحصیلات عالی در کشور.

همه این محورها، در مسیر دیپلماسی علمی کارآمد و موثر است. در عین حال، بی ثباتی سیاسی، اشکالات ساختاری، ضعف روابط درونی و بیرونی علمی و تحقیقاتی در جهان اسلام و موانع انگیزه ای محققان موارد بازدارنده ای است که بایستی با مواجهه اصولی با آنها، موانع را مرتفع کرد. فرصت های پیش روی دانشگاه آزاد اسلامی به لطف همت و تلاش ملی و موفقیت های حاصل شده، بسیار گسترده است. امکانات معنوی و راه حل های تمدنی اصیل اسلامی، بیداری اسلامی، مؤسسات بزرگ و فراگیر آموزشی و پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی، توسعه دسترسی به منابع علمی و توسعه روابط علمی جهان اسلام، از جمله این امکانات است. بسیج همه این امکانات برای مقابله با آسیب های عملی یا ذهنی موجود از جمله وابستگی روانی به دانش و فناوری غیربومی، تحریم علمی کشورهای اسلامی و از جمله ایران، تبلیغ رویکرد متخاصم در زمینه همخوانی علم و دین از سوی دشمنان اسلام، جاذبه زیرساختی و منابع در خارج ازجهان اسلام و اسلام هراسی متاثر از عقب نگه داشتن جهان اسلام در زمینه های نظامی، اقتصادی و سیاسی، که کشور جمهوری اسامی ایران تجربه گسترد های از این قبیل را پشت سر گذاشته است، ظرفیت کشور عزیز ما در جایگاه رهبری علمی جهان اسلام را مضاعف می کند.

اگر فقدان همگرایی موثر در جهان اسام را مانع جدی و اصلی پیشرفت کشورهای اسلامی و غلبه سلطه کشورهای سلطه گر بر آنها بدانیم، بخش مهمی از راه های برون رفت از وضعیت جاری، در نهادهای علمی این کشورها نهفته است. هر میزان همگرایی علمی در بین کشورهای اسامی، به معنای اتحاد جهان اسلام در معنای کلی آن نیز خواهد بود. دانشگاه آزاد اسلامی، قابلیت نمایندگی کشور مقتدر ایران و رهبری جریان وحدت علمی در جهان اسلام را دارد.

کد خبر: 902210

وب گردی

وب گردی