گروه مطالعات خلیج فارس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه 18 بهمن در نشستی تحت عنوان "انتخابات 2018 عراق: ائتلاف های و ارایش های سیاسی" مهمان اردشیر پشنگ و باقر حکیم کارشناسان مسائل عراق بود. این دو کارشناس با تشریح وضعیت کنونی این کشور و آرایش نیروهای سیاسی عراقی در انتخابات پارلمانی این کشور پرداختند. در ابتدا باقر حکیم با اشاره به وضعیت کنونی جامعه عراق گفت: عراق پس از داعش در آستانه مهمترین انتخابات سیاسی یک دهه گذشته خود قرار دارد این انتخابات به سبب اینکه استراتژی و راهبرد آینده عراق را ترسیم خواهد کرد از اهمیت به سزایی برخوردار است. وی در ادامه با اشاره به اینکه در انتخابات کنونی بیش از 24 میلیون رای دهنده عراقی مجاز به شرکت در انتخابات هستند اظهار داشت: تاکنون نزدیک به 205 حزب سیاسی در وزارت کشور عراق ائتلاف و لیست های انتخاباتی خود را ثبت کرده اند. بخش دیگری از گفته های محمد باقر حکیم به وضعیت چینش نیروهای شیعی عراق برای انتخابات این کشور اختصاص یافت.

از اتحاد تا انشقاق

حکیم درمورد حضور کنونی نیروهای سیاسی شیعه عراق اعلام کرد: در انتخابات سال 2014 گروه ها و نیروهای سیاسی شیعه در سه جریان و ائتلاف بزرگ یعنی ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی، ائتلاف احرار به رهبری مقتدی صدر و ائتلاف مجلس اعلا به رهبری عمار حکیم حضور دارند اما اکنون گروه های مهم و موثر شیعی در شش لیست و ائتلاف مجزا در انتخابات شرکت خواهند کرد. وی افزود: در انتخابات سال 2018 به ترتیب ائتلاف های نصر به رهبری حیدر العبادی، فتح به رهبری هادی عامری و متشکل از گروه های حشد الشعبی، صائرون به رهبری مقتدی صدر، تیار الحکمه به رهبری عمار حکیم و ائتلاف مجلس اعلاء به رهبری همام حمودی شرکت خواهند کرد. حکیم در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: این تعدد و عدم اتحاد گروه های شیعی ممکن است برای آنان آثار مخربی برای در پی داشته باشد. اگرچه این نکته را نیز نباید از یاد برد تعدد خود نشان دهنده و بازتاب دهنده وضعیت سیاسی و اجتماعی کنونی شیعیان عراق به طور اخص و کل جامعه عراق به طور اعم است. بخش دیگری از سخنان حکیم در این نشست به موضوع بازگیران منطقه ای و فرامنطقه ای دخیل در عراق و به ویژه انتخابات پارلمانی این کشور اختصاص یافت. وی اظهار داشت: ایران به عنوان قدرتی منطقه ای و آمریکا به عنوان قدرتی فرامنطقه ای مهمترین بازیگران سرنوشت ساز این انتخابات و عرصه سیاسی و قدرت در این کشور هستند. اگرچه این دو کشور راهبرد و سیاست های متضادی نیز در عراق دارند. حکیم همچنین ابراز داشت: ایران به شدت از وحدت شیعیان عراق حمایت می کند و براین باور هستم همگرایی احزاب شیعه در داخل و همکاری آنان با ایران از یک طرف و حمایت های مرجعیت از طرف دیگر تضمین کننده تداوم نقش شیعیان در ساختار کنونی قدرت در بغداد خواهد بود. در غیر این صورت و با تشدید تنش ها و عدم اتحاد گروه های شیعی مخاطرات جدی برای تداوم ساختارها و قدرت کنونی شیعیان ایجاد خواهد شد. حکیم همچنین به تنش های واقعی در دورن حزب دعوه اسلامی نیز اشاره کرد و اظهار داشت: اکنون این حزب به دو بخش مجزا به رهبری نوری مالکی و حیدر العبادی تقسیم شده است و باید برای کاهش این تقسیم بندی ها و تداوم اتحاد درون بیت شیعی عراق تلاش کرد. در بخش دیگری از سخنانش حکیم با اشاره به اینکه قطر و ترکیه و همچنین عربستان بازیگران مهم دیگر صحنه سیاسی عراق و به ویژه انتخابات پارلمانی کنونی خواهند بود افزود عربستان از ائتلاف های متمایل به خاندان نجیفی حمایت خواهد کرد و قطر و ترکیه نیز به حزب اسلامی عراق که گرایشات اخوانی دارد نزدیکتر هستند. بخش پایانی سخنان حکیم نیز به موضوع بایکوت انتخابات عراق اختصاص یافت و وی با اشاره به این که اکنون تمایلی بسیاری به ویژه در مناطق جنوبی عراق برای بایکوت انتخابات وجود دارد اظهار داشت: در صورت بایکوت که آن نیز بسیار غیر محتمل است هیچ ضربه ای به تعداد کرسی ها و میزان نفوذ احزاب شیعی در پارلمان آتی عراق وارد نخواهد شد.

عراق به سمت و سوی دیکتاتوری اکثریت

بخش دیگری از این نشست به بررسی حضور و سیاست کردها در انتخابات پارلمانی عراق به ویژه در دوران پسا رفراندوم اختصاص یافت. اردشیر پشنگ در این بخش در ابتدا با اشاره به اینکه انتخابات پارلمانی عراق چیزی از واقعیت های کنونی سیاست و قدرت در این کشور را تغییر نخواهد داد افزود: عراق در طول پانزده سال گذشته در مسیر حرکت به سمت و سوی دیکتاتوری اکثریت و گذار از دمکراسی توافقی قرار گرفته است. پشنگ در ادامه اظهار داشت: نبود فرهنگ دمکراتیک و دمکراسی تزریقی ایالات متحده آمریکا نتوانسته است عراق را به کشوری با شاخصه های دمکراتیک تبدیل سازد.

این کارشناس مسائل عراق ضمن اشاره به مولفه های تاثیرگذار بر فضای انتخاباتی اقلیم کردستان گفت: موضوع رفراندوم مهمترین مولفه ی تاثیر گذار بر این انتخابات خواهد بود، اقلیم کردستان هنوز در شک برگزاری رفراندوم و مسائل ناشی از شکست در کرکوک و کنترل آن توسط ارتش عراق و با همکاری برخی از گروه های کرد به ویژه در درون حزب اتحادیه میهنی کردستان به سر می برد. بنابراین سایه رفراندوم و تبعات آن بر این انتخابات و نتایج آن تاثیرگذار خواهد بود. پشنگ در بخش دیگری از سخنانش به دو پاشنه آشیل عمده کردها در این انتخابات اشاره کرد. به باور پشنگ وضعیت نامشخص جانشینی و بحران داخلی در دورن اتحادیه میهنی کردستان مهمترین پاشنه آشیل و نقطه ضعف کردها در این انتخابات را تشکیل خواهد . پاشنه آشیلی که از سال 2012 تاکنون به عنصر تضعیف کردها در ساختار سیاسی عراق تبدیل شده است و در صورت لاینحل ماندن آن روند روبه تنزل قدرت کردها در جامعه عراق ادامه خواهد داشت. پشنگ در ادامه به وضعیت مناطق مشمول ماده 140 از جمله استان کرکوک، بخش هایی از استان صلاح الدین و دیالی و همچنین موصل به عنوان پاشنه آشیل دوم اشاره کرد و اظهار داشت کردها پیشتر در این مناطق از نظر انتخاباتی قدرت بلا رقیب محسوب می شدند. برای نمونه در انتخابات سال 2014 آنان از مجموع 12 کرسی استان کرکوک موفق به کسب هشت کرسی شدند. در صورتی که اکنون نشانه های بسیاری مبنی بر کاهش حضور کردها و تضعیف جایگاه آنان در این مناطق وجود دارد و حتی برخی از احزاب کرد از شرکت در انتخابات در این مناطق امتناع کرده اند. به باور این کارشناس مسائل کردستان، میزان کرسی های کردها در این انتخابات با 50 کرسی تقلیل خواهد یافت در حالی که در سال 2014 آنان بیش از 58 کرسی پارلمان عراق را در اختیار داشتند. در بخش دیگری از سخنانش پشنگ به موضوع ائتلاف های گروه های سیاسی کرد برای این انتخابات اشاره کرد و افزود حزب دمکرات کردستان همچنان قدرتمندترین ائتلاف انتخاباتی این منطقه خواهد بود اما مشارکت اتحادیه میهنی کردستان با وضعیت کنونی همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد. در این میان لیست جدید معاون سابق جلال طالبانی دبیرکل سابق اتحادیه میهنی کردستان یعنی ائتلاف برای دمکراسی و عدالت دکتر برهم احمد صالح نیز یکی دیگر از ائتلاف های نسبتا قدرتمند این منطقه خواهد بود. برهم صالح در روزهای گذشته برای ائتلاف با دو حزب اپوزیسیون در اقلیم کردستان یعنی جنبش تغییر و جماعت اسلامی کردستان تلاش هایی را انجام داده است. پشنگ در پایان ابراز داشت: اگر وضعیت کنونی اتحادیه میهنی کردستان و موضوع جانشینی جلال طالبانی در این حزب همچنان لاینحل باقی بماند روند تضعیف کردها در عراق آتی قابل تصور خواهد بود.

انتخاباتی سرنوشت ساز

در پایان این نشست هر دو کارشناس با تاکید دوباره بر اهمیت انتخابات کنونی پارلمان عراق اظهار داشتند: همواره در عراق حوادث تعیین کننده تحولات و مسیر تاریخی این کشور بوده است بنابراین به راحتی نمی توان در مورد نتایج این انتخابات و برندگان و بازندگان این بازی مهم سیاسی سخن گفت، اگرچه باقر حکیم اعلام کرد شانس تداوم حضور حیدر العبادی در منصب نخست وزیری عراق بیشتر از گزینه های دیگر خواهد بود.