این مراسم به دلایل متعددی مورد توجه رسانه ها و افکار عمومی قرار گرفت. از یک سو به واسطه حضور هنرپیشه‌های مشهور بالیوود و از طرف دیگر به خاطر عکس یادگاری که در انتهای مراسم با حضور هنرمندان گرفته شد و در سطح وسیعی انتشار یافت.

در این میان، عدم حضور برخی هنرپیشه‌های مسلمان بالیوود به عنوان اعتراض و مخالفت با حضور نتانیاهو و نیز انتقاد برخی فعالان حقوق بشری به اقدامِ هنرمندان، مراسم را بیش از پیش در کانون توجه رسانه ها و فضای مجازی قرار داد.

صرف نظر از حواشی مختلف این دیدار، انتشار عکس (سلفی) یادگاری آن در سطح وسیع و اظهارات شخصِ نتانیاهو، از جهات مختلفی قابل تحلیل است که در ادامه با رویکردی فرهنگی بین المللی به آن خواهیم پرداخت. پیش از شروع بحث، باید این نکته را خاطر نشان کنیم که در منطق برخی نظریات روابط بین الملل، رفتار اغلب بازیگران بر مبنای نوعی انتخاب عقلانی و نیز با هدف به حداکثر رساندن منافع ملی صورت می گیرد. بر این اساس، نمی توان نسبت به رفتار بازیگران بی تفاوت بود و باید رفتارها و کنش های مختلف در یک چارچوب مشخص مورد تحلیل قرار گیرند. با درنظر داشتن این ملاحظه، لازم است مراسم یاد شده را در گستره ای وسیع تر و در چارچوب روابط هند و اسرائیل بررسی نماییم.

هرچند که هند، از ابتدا با تشکیل رژیم اسرائیل مخالفت بود و تا مدت ها- سال 1992- این رژیم را به صورت رسمی و دیپلماتیک به رسمیت نشناخت؛ اما در سال‌های اخیر و با روی کار آمدن دولت «مودی»، سطح روابط و همکاری ها به میزان قابل ملاحظه ای افزایش یافته است. هند به شدت به تسلیحات نظامی و فناوری‌های پیشرفته اسرائیل نیازمند است و اسرائیل هم با نگاهی امنیتی و اقتصادی به این کشور و با علم به اینکه هند در آینده‌ نزدیک به یکی از قدرتهای بزرگ دنیا تبدیل خواهد شد، تلاش می‌کند به هر نحو ممکن پایگاه مطمئنی برای خود ایجاد کند. با روی کار آمدن حزب «بی جی پی» در سال 2014 فرصت بسیار مناسبی برای دو طرف فراهم شده است. زیرا تا پیش از این، مبنای روابط براساس نیازهای اقتصادی، نظامی و سیاسی بود اما با توجه به گرایشات قوم مدارانه‌ حزب «بی جی پی» و نیز مواضع ضداسلامی برخی اعضای حزب، به نظر می‌رسد نه تنها مانعی در گسترش روابط وجود ندارد بلکه طرف هندی نیز از توسعه روابط در سایر حوزه‌ها استقبال خواهد کرد. به عنوان نمونه، سوشما اسواراج (عضو بی جی پی و رهبر گروه اپوزیسیون در دوره 15 لوک سابا) معتقد است که «اسرائیل یک شریک قابل اعتماد است و مسئولان فعلی این مساله را به خوبی می دانند». در همین راستا، وزیر خارجه هند (سوشما سوآراج) در سفر سه روزه خود به اسرائیل (ژانویه 2016) اعلام کرد: گسترش همه جانبه‌ روابط دو جانبه در «بالاترین اولویت» دولتمردان هندی قرار دارد.

از طرف دیگر، اسرائیل به خوبی می داند که هند با ظرفیت های متنوع و بی شمار و دلایل سیاسی و ژئوپلیتیک این قابلیت را دارد به عنوان یک شریک استراتژیک در کنار اسرائیل قرار گیرد. بر همین اساس در سال های اخیر نگاه ویژه ای به هند داشته و با یک راهبرد حساب شده و تدریجی در حال نزدیک شدن به این کشور در حوزه های مختلف سیاسی تجاری امنیتی و علمی است.

البته اسرائیل از احساسات منفی که علیه این رژیم در سرتاسر جهان وجود دارد، آگاه است. این مساله در هند نیز اهمیتی دوچندان پیدا می کند. زیرا مسلمانان هند با جمعیتی بیش از دویست میلیون نفر بزرگترین اقلیت این کشور به شمار می آیند و موضع آنان در قبال اسرائیل روشن است و از طرف دیگر، بسیاری از مقامات هندی، همچنان نظر مثبتی نسبت به این رژیم و اقدامات آن ندارند. بر همین اساس اسرائیل از همان ابتدای برقراری ارتباط با هند، با اتخاذ سیاست های «نظامی- امنیتی» و به صورت پنهان کوشید به هند نزدیک شود و در سال های اخیر با توجه به فضای مناسبی که مقامات هندی فراهم کرده اند، ضمن آشکار سازی روابط، به دنبال توسعه نفوذ خود به حوزه های فرهنگی و اجتماعی است.

روشن است تصویر منفی رژیم اسرائیل در سطوح اجتماعی و سیاسی هند، تهدید جدی بر سر راه روابط دو طرف به شمار می آید. لذا رژیم صهیونیستی می کوشد با بهره گیری از دیپلماسی عمومی و ابزارهای فرهنگی این تهدید را به حداقل برساند و دولت هند نیز در راستای منافعِ خود در این زمینه همکاری لازم را با اسرائیل می نماید.

ترتیب دادن جشنی با حضور هنرمندان مشهور بالیوود در کنار نتانیاهو، از این منظر مهم است که هنرمندان مطرح بالیوود در هند از جایگاه اجتماعی شگفت آوری برخوردارند و این جایگاه در کنار تولیدات پرشمار فیلم در هند (1500 فیلم در سال) اهمیت موضوع را دوچندان می کند. لذا این مراسم به خودی خود، صرف نظر از حضور یا عدم حضور مقامات سیاسی در کانون توجهات عمومی قرار می گرفت. نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز با علم به این مطلب و استفاده از این نمایش تبلیغاتی و در قالب و پوشش افزایش همکاری با بالیوود و همکاری های سینمایی سیاستهای جدید این رژیم در عرصه فرهنگی را اعلام کرد.

با توجه به اهمیت اظهارات نتانیاهو که در واقع اعلام رویکرد جدید فرهنگی اسرائیل در هند و حتی سایر نقاط دنیا که سینمای هند در آن نفوذ دارد، است، برخی قسمت های آن ذکر شده است: «شما ماموریت عظیمی دارید؛ جهان بالیوود را دوست دارد؛ ما بالیوود را دوست داریم. ما خواهان حضور بالیوود در اسرائیل هستیم»

نتانیاهو با تاکید بر جاذبه های توریستی و گردشگری اسرائیل گفت:" بالیوود از جاذبه های طبیعی هر چه را که بخواهد و تصور کند می تواند در اسرائیل پیدا کند". وی همچنین افزود، همکاری بالیوود با غولهای فناوری اسرائیل می تواند به تولید آثار خارق العاده منجر شود. "پیش از دیدار تاریخی مودی از اسرائیل، ما در راستای تحکیم روابط چندین تفاهم نامه – از جمله در ارتباط با فیلم - را امضا نموده و مبلغی حدود چهار میلیون شِکِل را به آن اختصاص دادیم که بخش عمده ای از آن مورد استفاده قرار گرفته است. من امشب به شما قول می دهم اگر شما بیایید و مبالغ بیشتری نیز نیاز باشد، ما آن را در اختیار شما قرار خواهیم داد."

اساسا ورود اسرائیل به عرصه فیلمسازی و سرمایه گذاری های کلان در این حوزه و انتخاب بالیوود نیز به عنوان بزرگترین مرکز فیلمسازی جهان- با جمعیت عظیمی از مخاطبان و علاقه مندان- چندان عجیب به نظر نمی رسد اما شناسایی آنچه که در پشت اهداف اعلامی وجود دارد و از آن به عنوان "اهداف راهبردی" و "سیاست های اعمالی" یاد می شود، اهمیت دارد. پیش از دیدار هفته گذشته نتانیاهو، مایکل اورن رییس دیپلماسی عمومی دفتر نخست وزیر اسرائیل، اکتبر سال گذشته از بمبئی دیدار کرد تا از تولیدکنندگان بالیوود برای سرمایه گذاری در اسرائیل دعوت کند. اما هدف اصلی وی در توئیتر اینطور بیان شد: ایجاد شغل در اسرائیل و مقابله با جنبش «بایکوت، عدم سرمایه گذاری و تحریم اسرائیل»

در ماه دسامبر نیز وزارتخانه های گردشگری، خارجه و فرهنگ؛ میزبان پنج تهیه کننده بالیوود بودند و ضمن نمایش مکان هایی برای فیلمبرداری عملیات نظامی، از امکان حذف مالیاتِ تولیدات هند در اسرائیل خبر دادند.

با توجه به شواهد موجود، به نظر می رسد آنچه که بیش از سرمایه گذاری تجاری و اقتصادی در بالیوود برای اسرائیل اهمیت دارد، سرمایه گذاری در عرصه دیپلماسی عمومی و قدرت نرم این رژیم و اعلام آشکار حضور فرهنگی در هند است. این برنامه و هدف به صراحت در سخنرانی نتانیاهو آمده است: «من از این روابط دوستانه به شدت خوشحال هستم و می خواهم هر شهروندی هندی و هر شهروند اسرائیلی از دوستی فوق العاده ما مطلع باشد. در همین راستا، من ایده ای دارم! در مراسم اسکار هنرمندان مشهور در کنار هم سلفی می گیرند و من امشب می خواهم تمام شخصیت های مهم بالیوود اعم از هنرپیشه و تهیه کننده کنار هم جمع شوند و سلفی بگیریم. اجازه بدهید چندصد میلیون نفر، دوستی ما را ببینند.»

رژیم اسرائیل احساسات منفیِ جهانی (علیه این رژیم) را مانعی جدی بر سر راه تعاملات سیاسی و اقتصادی خود می داند. این رژیم با سرمایه گذاری در بالیوود و بهره گیری از چهره های محبوب، از یک سو حضور و ورود خود را در عرصه جدید فرهنگی هند به صراحت اعلام کرد و از طرف دیگر، می کوشد تا با تولید آثار سینمایی سفارشی تصویر مثبتی از سابقه و عملکرد خود ارائه دهد و تصویر خود را در جامعه هند و سایر نقاط جهان بهبود بخشد تا از این طریق بتواند سایر اهداف خود را دنبال کند.

در مجموع با عنایت به آنچه گفته شد، اقدام نتانیاهو در گرفتن سلفی با هنرمندان بالیوود صرفا یک واکنش نمایشی و احساسی نبود، بلکه از راهبرد جدید اسرائیل در هند حکایت داشت که مهمترین بخشِ آن، اعلام حضور در عرصه فرهنگی و اجتماعیِ هند بود. با توجه به تاکید نتانیاهو بر "اجازه بدهید چند صد میلیون نفر، دوستی ما را ببینند" در آینده ای نزدیک شاهد فصل جدیدی در روابط فرهنگی هند و اسرائیل خواهیم بود که دیگر به مانند گذشته جنبه پنهانی و امنیتی ندارد؛ روابطی که با محوریت فرهنگ و سینما در راستای دیپلماسی عمومی اسرائیل مدیریت می شود. البته روشن است که این مناسبات بسیار پیچیده و مستمر است ارزیابی موفقیت یا عدم موفقیت آن نیازمند گذشت زمان و بررسی های دیگر است.

سیدمهدی حسینی فائق - کارشناس فرهنگی هند