به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری ایسکانیوز، حجت‌الاسلام والمسلمین محسن الویری، استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) در افتتاحیه هفته علمی تمدن نوین اسلامی اظهار کرد: امیدواریم در آینده نزدیک غنای علمی و انباشت داشته‌هایمان به آن درجه علمی برسد که بتوان با تعامل هم افزار با دیگر اعضای پیکره واحد اسلامی، بتوانیم برای عبور از مشکلات و نزدیک شدن به شرایط مطلوب برای تحقق تمدن نوین اسلامی گام برداریم.
وی افزود: یکی از پرسش‌های جدی درباره تمدن نوین اسلامی امکان وقوع تمدن اسلامی است. آیا چنین چیزی که ما درباره اش سخن می گوییم امکان تحقق دارد یا ندارد؟
این پژوهشگر حوزه اندیشه به یکی از ابعاد این پرسش که مربوط به عالم اثبات و عالم عینی است اشاره کرد و گفت: باید بررسی کرد با توجه به مجموع شرایط امت اسلام می‌توان امید بست افق آینده این شرایط تحقق یک تمدن باشد یا خیر؟ اگر امت اسلامی تمام شرایط را برای ایجاد تمدن داشته باشد، باید شرایط جهانی نیز برای ایجاد این تمدن برقرار باشد.
الویری اضافه کرد: تمدنی به نام اسلام در گذشته وجود داشته و این نظام فکری توانسته تمدنی را به بشریت عرضه کند که در برابر بزرگی آن همگان سر خم کرده اند. حال همه قبول داریم که این تمدن در حال حاضر وجود ندارد. پرسشی مطرح می شود که آیا اصولا نظام فکری که یکبار تجربه تمدنی داشته است می‌تواند مجددا تمدن ایجاد کند؟
وی افزود: اگر ما به این پرسش پاسخ مثبت دهیم می توانیم بگوییم دیگر مکاتب مثل اومانیسم که یکبار توانستند تمدن ایجاد کند در غرب، باز هم می تواند این تمدن را ایجاد کند؟ یا نظام فکری مارکسیسم که خرده تمدنی به وجود آورد آیا می توانیم از تمدن نوین مارکسیستی در آینده سخن بگوییم؟ اگر پاسخ ما منفی باشد، دیگر امیدی به ایجاد مجدد تمدن نوین اسلامی نخواهیم داشت. با کدام معیار قابلیت تمدن نوین را برای اسلامی می پذیریم و برای تمدن های غربی قائل نیستیم.
به گفته الویری، اگر در عالم ثبوت بگوییم که یک نظام فکری که تمدن داشته است نمی‌تواند دوباره تمدن برپا کند، به طور کل وارد عالم اثبات نمی‌شود.
وی افزود: اگر اثبات کردیم نظام اندیشه اسلام توانمندی خود را حفظ کرده است و می‌تواند زایش دوباره تمدنی داشته باشد و ظرفیت کافی برای پاسخ به پرسش‌های نوین و مهم بشر و افزون بر آن یک الگو برای زیست جمعی داشته باشد، می‌توان گفت آن نظام قابلیت تمدن‌سازی دارد که اندیشه اسلام از این خصایص برخوردار است.
الویری مهمترین در خصوص پرسش هایی که بشر با آن روبرو است گفت: پرسش درباره نظام هستی، رابطه خالق هستی و ما به عنوان مخلوق در این نظام هستی، رابطه انسان با عالم طبیعت، رابطه انسان با عالم غیر، رابطه انسان با دیگر انسان ها و معیار درستی یا نادرستی از مهمترین پرسش های بشر است.
وی افزود: توانمندی و کارآمدی یک نظام اندیشه ای اگر همچنان توانمندی و کارآمدی اولیه خودش را حفظ کرده باشد هیچ منع نظری و اشکال معرفتی برای زایش دوباره نخواهد داشت مشروط به حفظ توانمدی آن تمدن.
الویری گفت: اگر یک نظام فکری امکان به ارائه الگوی تحقق پذیر بیرونی برای زیست جمعی و نه زیست فردی داشته باشد به نظر من آن نظام فکری همچنان قابلیت تمدن سازی دارد.
وی ادامه داد: یک دستگاه فکری تمدن ساز، دستگاهی است که در دو ساحت نظر و عمل از ظرفیت لازم برخوردار باشد. در جنبه نظری اول به مهمترین پرسش هایی که بشر با آن درگیر است توان پاسخگویی داشته باشد و دوم مبتنی بر آن نظام اندیشه دستگاه عملی یک منطق زیست جمعی که وجه عملی و عینیت یافته بیرونی است را بتواند عرضه کند. این نظام می تواند تمدن ساز باشد.
الویری با اشاره به اهمیت سه سطح نخبگانی، ساختار اجرایی و توده های مردم، گفت: اگر اندیشه اسلامی در این سه حیطه توانست به جامعه تزریق شود می تواند پیشرفت آفرین باشد و از انباشت پیشرفت تمدن حاصل خواهد شد.
وی افزود: اندیشه اسلامی از ویژگی های یک دستگاه فکری تمدن ساز یعنی توانایی پاسخ به مهمترین پرسش ها و توانایی ارائه الگوی زیست جمعی برخوردار است و حال با این وجود اگر توانست نظام های اجرایی (اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و...) را متاثر کند و پس از پذیرش نخبگانی بر زندگی و زیست توده مردم اثر گذاشت و آنها را با خود همراه کرد می تواند به سمت تمدن سازی حرکت کند.
الویری با بیان اینکه در بخش اندیشه ای دستگاه فکری اسلام ثبات و دوام خود را حفظ کرده، گفت: متن دینی که قرآن و روایات اند در دسترس هستند. امکان بازخوانی آن هم وجود دارد. همانگونه که دیگر تمدن های غربی هم این دو ویژگی را دارند. اما مهم بعد سوم است که ما در بازخوانی اندیشه‌های اسلام بر خلاف دیگر تمدن ها همواره در خوانش مستمر اندیشه های اسلامی به نکاتی میرسیم که اگر بگویم خود مسلمانان به وجد می آیند، و این اغراق آمیز نیست.
وی افزود: در بازخوانی اندیشه های غربی، صاحب نظران و اندیشمندان غربی در رشته های مختلف اعتراف می کنند که آن اندیشه ها و بنیان ها دچار بحران معرفتی و نمی تواند پاسخگوی مشکلاف فعلی باشد.
الویری ادامه داد: اگر کتاب هایی که در موضوعات مختلف علوم انسانی در پنجاه سال اخیر منتشر شده نگاهی بیاندازید، هیچ بحثی در مورد معنویت و اخلاق نبود اما امروز کمتر کتابی چاپ می شود که در این خصوص چیزی ننوشته باشد. غرب کنونی به شدت متوجه بحران معرفتی شده و گام های جدی به سمت احیای اندیشه دینی و اخلاق برداشته است.
وی درباره غنای اندیشه اسلام تصریح کرد: تمام صاحبنظران غربی معترفند که مبانی غربی در بحران‌ها نمی‌تواند پاسخگوی بشر باشد و غرب کنونی به شدت متوجه بحران معرفتی شده و گام‌های جدی برای حرکت به سمت معنویت برداشته است. آنچه که اسلام از دیرباز از آن بهره‌مند بوده است.
این پژوهشگر اظهار کرد: مارکس الگوی زیست دولت محور و نابود کننده هویت فردی ایجاد کرد و خرده تمدنی ایجاد کرد. تمدن بعدی انسان را جای خدا گذاشت و این نوع تفکر در همه ابعاد تمدن غربی رسوخ کرد و اثز خود را گذاشته است. فکر بنیادی غربی یعنی انسان محوری در همه ابعاد گسترش یافته است.
وی با اشاره به اثری از اندیشمند عرب به نام زکی المیلاد و مبنا قرار دادن قرآن در اثرش گفت: اندیشمندان عرب در مراجعه به قرآن از ما جلوتر و فعال تر هستند. مراجعه ما به قرآن در خصوص تمدن سازی غیر از آن آنچه که باید نیست.
الویری گفت: قرآن و روایات هربار آورده تازه‌ای را برای بشر عرضه و دریچه‌های تازه‌ای را برای بشر باز می‌کند و در عمل بر ما احراز شده که حرف های خاص و متفاوتی در متون دینی ما وجود دارد. این نظام فکری، توانمندی خود را اثبات کرده است و الگوی زیست جمعی را نیز دارد. بنابراین می‌توان با خوانش جدید یکبار دیگر به عنوان تمدن در دنیا مطرح شود.
الویری با بیان این که تمدن نوین اسلامی گزاره امکان پذیر و قابل تحقق است و منع نظری برای تحقق آن وجود ندارد، گفت: اگر هوشیار باشیم و ظرفیت هایی که انقلاب اسلامی برای ما ایجاد کرده با دست خود از بین نبریم می توانیم تفکر اهل بیت علیهم السلام را در صحنه امت اسلامی عرضه کنیم و اگر درست عرضه کنیم همه در برابر آن خضوع خواهند کرد.
