به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری ایسکانیوز، محمدرحیم عیوضی اظهار کرد: اساساً پدیده‌های مختلف دارای قابلیت‌های بالا و موثری هستند که برای تحقق و فعلیت درآوردن آن قابلیت ها باید نیازهای آن پدیده یا آن محصول تأمین شود تا بتوانیم یک پدیده را در فاعلیت واقع خودش ببینیم.

وی افزود: تمدن نوین اسلامی اساسا از قابلیت‌های بالایی برخوردار است، اما آنچه که اهمیت دارد این است که ما چه اقدامی انجام دهیم که بتوانیم قابلیت های تمدن اسلامی را به بهترین شکل و ماندگار عینیت ببخشیم و ترسیم کنیم؟ این سوال سوال کلیدی و اساسی است.

عیوضی ادامه داد: آینده نگاری راهبردی راهی به سوی تحقق تمدن نوین اسلامی است. برای این مسئله باید از زوایای مختلف به مفهوم تمدن نوین اسلامی توجه کنیم.

این استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) با بیان اینکه تمدن اسلامی از سه مولفه و رکن مهم و اساسی تشکیل شده است، تصریح کرد: یکی احیای تمدن اسلامی است. دوم است و سوم تمدن پروری. اگر این سه را در کنار هم قرار دهیم محصول آن تمدن نوین اسلامی است.

وی اظهار داشت: عده ای معتقدند تمدن نوین اسلامی همان احیای تمدن است و عده ای معتقدند تمدن نوین اسلامی همان تمدن سازی است. به نظر من تمدن نوین اسلامی فرآیندی منطقی و مستمر از احیای تمدن اسلامی، تمدن سازی و تمدن پروری است. از این دیدگاه مسئله تمدن نوین اسلامی را در سه حوزه و قلمرو باید دید، یکی ماهیت آن موضوع، یکی روش آن موضوع و سوم مسئله ای که در موضوع دنبال می کنیم.

عیوضی گفت: سوال این است که تمدن اسلامی که می خواهیم احیا کنیم چیست؟ تمدنی که می خواهیم احیا کنیم چه تمدنی است؟

وی با بیان جمله ای از پیتر شوارتز (اندیشمند و آینده پژوه معاصر) گفت: شوارتز معتقد است بر اساس مفروضات ذهنی واقعیت ها دیده می شود بر اساس انعکاس تصاویر واقعیت ها در ذهن نقشه ذهنی شکل می گیرد. بر اساس نقشه ذهنی راهبردها و سیاست ها به وجود می آید و بر این اساس اقدام صورت می گیرد.

عیوضی گفت: اگر مفروضات ذهنی ما غلط باشد همه اینها بی فایده و پوچ است. پس این مفروضات اولیه خیلی مهم و اساسی است.

این استاد دانشگاه گفت: تمدن‌سازی روش ساخت تمدن است. بنده اعتقاد دارم که این مسئله در انقلاب اسلامی ایران به وجود آمد. انقلاب اسلامی ایران انقلاب تمدن ساز بود.

وی در تایید این ادعا با اشاره به فرمایشات امام خمینی‌(ره) بیان کرد: امام‌خمینی(ره) فرمودند راه انقلاب اسلامی و مسیر قدرتمند و با ثبات انقلاب اسلامی در تمدن سازی و تمدن نوین اسلامی شکل می‌گیرد و به وجود می آید. یعنی اگر انقلاب بخواهد چشم انداز و غایتی داشته باشد، ناچار به ایجاد تمدن اسلامی است.

عیوضی درباره تمدن‌پروری به عنوان نکته کلیدی در ایجاد تمدن اسلامی گفت: بعد از انقلاب اسلامی باید تمدن را رشد و پرورش دهیم. تحقق تمدن نوین اسلامی در سایه پرورش این تمدن است. مقام معظم رهبری می فرمایند پرورش تمدن نوین اسلامی در راستای چشم اندازی است که در آن چشم انداز ما با آرمان ها و اهداف تعالیم عالی اسلامی چه در اندیشه و چه در عمل گام برداریم. این تمدن پروری است.

وی افزود: ما می خواهیم تمدن نوین اسلامی را که دو گام آن برداشته شده است، ایکی احیا و دیگری تمدن سازی تکمیل کنیم. به تعبیر امام راحل تمدن سازی یعنی تمدنی که بتواند به نیازهای مادی و معنوی مردم پاسخ مثبت بدهد و مردم را به غایت مطلوبی که خداوند برای آنها تعیین کرده برساند تا در سایه آن بتوان زندگی مطلوبی داشت و به سعادت اخروی رسید است.

عیوضی در ادامه گفت: سوال ما این است که چه کنیم تا بتوانیم گام سوم را محکم، استوار و جدی برداریم. پاسخ این سوال در آینده نگاری راهبردی باید جست و جو بشود. احیای تمدن دینی بحثی است که ارتباط به آینده نگاری و آینده پژوهی ندارد. روش شناسی آینده نگاری و آینده پژوهی نیز در آن لحاظ نمی شود. باید تحلیل روند کنیم، گذشته را نگاه کنیم و بر اساس آن تمدن اسلامی احیا شود.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه برای تمدن‌سازی هم انقلاب اسلامی بزرگترین فرصت تاریخی را فراهم آورده، سبک زندگی، سبک ارتباطات و مراودات بین مردم و خانواده ها، رفتارها و رویه ها را نشان داده؛ گفت: در مرحله تمدن پروری باید آینده نگاری راهبردی را مورد نظر قرار دهیم.

وی اضافه کرد: یکی از وظایف آینده‌نگاری راهبردی شناسایی جهت‌گیری‌هایی برای آینده است. در این رابطه باید باید هدف با ثبات و پایداری داشته باشیم، یعنی وقتی تحقق تمدن نوین اسلامی را برای آینده مطرح می کنیم باید هدف پایدار و محکمی باشد نه یک مقصد متزلزل و ناپایدار، این نکته مهمی است. جهت رسیدن به این هدف پایدار باید ترسیم و طراحی شود. آینده نگاری راهبردی که شاخه ای از آینده پژوهی است که در ساخت تصمیم گیری و ساست گذاری برای ترسیم هدف و حرکت به سوی هدف طراحی می شود. اگر یک رویکرد آینده نگارانه و راهبردی نداشته باشیم نمی توانیم به آن هدف برسیم.

عیوضی با بیان این نکته که اگر تمدن نوین اسلامی در هدفگذاری ناپایدار باشد دچار چالش هایی در آینده خواهیم شد؛ افزود: آینده نگاری راهبردی در واقع مجموعه ای را در اختیار ما می گذارد که مسیر را در قالب یک چهارچوب علمی طی کنیم.

وی با تاکید بر این که تمدن اسلامی در گام سوم نیازمند رشد و توسعه نگرش‌های آینده‌نگاری است، گفت: مقام معظم رهبری بر الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت تاکید دارند و این یکی از آن جهت گذاری هاست. از گام هایی است که برای طی مسیر نیاز است و بدون داشتن این جهت گیری ها رسیدن به هدف ممکن نیست. شناسایی جهت گیری های ما برای رسیدن به هدف مشخص، نیاز به پرورش دارد. آینده نگاری راهبردی این چارچوب را معین می کند تا صاحب نظران و اهل نظر وارد این عرصه شوند.

عیوضی اضافه کرد: اگر ما در مسیری حرکت کنیم که هدف غیر از آنچه که منظور است باشد؛ هرچقدر سرعت را بیشتر کنیم از مقصد دورتر خواهیم شد. این یکی از نکاتی است که آینده نگاری راهبردی را در به ثمر رساندن گام سوم تمدن نوین اسلامی کمک می کند. «وحی و جهان بینی اسلامی»، «آموزه های دینی»، «وحدت امت اسلامی»، «محور قرار دادن علم و فناوری با رویکرد اسلامی» و «پشتوانه ساختن قوی فرهنگ برای تمدن» از عواملی است که باید در تمدن سازی توجه ویژه ای به آن داشت.

وی با تاکید بر شناسایی نقاط ضعف و قوت در مسیر تمدن سازی، گفت: ما برای اینکه به تمدن نوین اسلامی برسیم باید نقاط قوت و ضعف های خودمان را شناسایی کنیم. شناسایی نقاط قوت و ضعف در فرآیند تمدن پروری نقش مهم و اساسی دارد تا ما این ها را نشناسیم چگونه می توانیم وارد این مسیر پر خطر بشویم؟

عیوضی قوت ها و ضعف ها را دارای دو بعد دانست و گفت: یک بعد قوت ها و ضعف های امروز ما است و بعد دیگر قوت ها و ضعف های فردای ما است. قوت ها و ضعف های امروزمان را باید با تحلیل روند شناسایی کنیم. قوت ها و ضعف های فردا را باید با تحلیل تاثیر متقابل روندها یعنی با یک رویکرد آینده نگاری راهبردی شناسایی کنیم.

قوت ها و ضعفه ای آینده ما حاصل سه چیز است: یکی مسائل نوظهوری که خواهد آمد، یکی پدیده های نوظهور که به مراتب سخت تر از مسائل نوظهور است و دیگری شگفتی های آینده است که اگر تحقق پیدا کند ما را غافل گیر می کند.

ین استاد حوزه و دانشگاه با تاکید بر اهمیت آینده نگاری راهبردی اظهار داشت: اگر ما می خواهیم تصمیم گیری کنیم، سیاست گذاری کنیم، مفهوم سیاست و راهبرد را وارد عرصه تمدن پروری و تمدن نوین اسلامی کنیم باید آینده نگاری راهبردی را تقویت کنیم همچنین در سایر حوزه ها هم اینچنین است. ما چشم انداز بیست ساله طراحی کردیم اما آینده پژوهی در کشور نداشتیم. مگر می شود چشم انداز طراحی کرد و آینده پژوه نداشت؟ آینده پژوهی فرآیند علمی در یک نظامی است که نخبگان و نظام را آماده می کند برای چشم اندازهای آینده آن نظام.

وی افزود: دنیای رقیب و کشورهای منطقه همه در جهت ضربه زدن به تمدن نوین اسلامی است با تاسیس اسلام سکولار و آمریکایی در صعودی و ترکیه است.

عیوضی گفت: مسئله دیگری که جزو احتیاجات ما برای تمدن پروری است شناسایی فرصت ها و تهدیدها است. یکی از فواید آینده نگاری راهبردی این است که تصمیم گیری را بر اساس حضور ذینفعان مشروعیت ببخشد. نظام تصمیم گیری به لحاظ اینکه ذینفعان پشتوانه آن بودند مشروعیت به آن داده. رویکرد تعاملی و مشارکتی را تقویت می‌بخشد. همچنین آینده‌نگاری راهبردی به داشتن بینش کمک می‌کند و لذا فرصت ها وتهدیدها نقش مهمی در تمدن‌سازی دارد.