به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری ایسکانیوز، دکتر ابراهیم متقی استاد دانشگاه تهران در نشست «آمریکاپژوهی و نخبگان ایرانی» که در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد، گفت: تجدیدنظر طلبی سیاسی و سیاست خارجه که در این چند سال گذشته شکل گرفته، فرآیند روابط ایران با فضای منطقه ای و جهان را تغییر خواهد داد. اما این تغییر مبتنی بر معادله قدرت نخواهد بود.

وی با اشاره به مذاکرات برجام، اظهار داشت: مگر نگفتید تحریم ها برداشته شد؟ چرا به هواپیمای وزیر خارجه در سوئیس سوخت ندادند؟ این اتفاق خود نشان دهنده این است که تحریم ها همچنان باقی است. ممکن است قابلیت های هسته ای را بدهیم همانگونه که دادیم و ممکن است قابلیت های موشکی را بدهیم همانگونه که در این فرآیند خواهیم داد.

متقی خطاب به دیپلمات های ایرانی گفت: اگر با کری وزیر خارجه آمریکا دیدار می کنید آن را مبهم نگه ندارید تا رسانه ها فاش کنند و بعد بگویید مذاکرات در جهت منافع ملی بوده است. هرکسی که مسئولیت رسمی داشته باشد حتی اگر قرارداد ترکمنچای را هم امضا کند، می گوییم ان شالله در چارچوب منافع بوده، اما با جامعه رو راست باشیم تا هم بدانیم کجا هستیم و هم بدانیم می خواهیم کجا برویم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه تعارض بیش از حد در آینده برای جمهوری اسلامی ایران مخاطرات زیادی خواهد داشت، افزود: فضای ادراکی در کسانی که تا دیروز الگوی رفتاری شان در فضای رادیکالیسم انقلابی بود اکنون در حال تبدیل شدن به یک نوع تجدید نظر طلبی افراطی است.

متقی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در فضای مصالحه هرکسی بر اساس قدرت و جایگاهش به نتیجه می رسد. فضای مصالحه نقطه تعادلی دارد و مبتنی بر استراتژی و الگوی رفتاری است که با یک بازیگر در طولانی مدت شکل می دهیم. در دورن مصالحه انعطاف پذیری وجود دارد اما در درون سازش شکنندگی وجود دارد. اگر دیدید انتظارات طرف مقابل افزایش پیدا کرد، یعنی در شرایط سازش قرار گرفته اید.

وی با تشریح تفاوت دو فضای مصالح و سازش، گفت: تفاوت بین مصالحه و سازش این است که در مصالحه به یک وضعیت تعادلی می رسید و مشکل حل می شود. اما سازش یک فضای شکنندگی دارد. شما از ترس وارد فضای سازش می شوید و در هر فضایی که بر اساس ترس وارد شوید شکنندگی وجود دارد. در فضای سازش دیپلماسی پایان پیدا نمی کند بلکه روندهای افزایش فشار و اعمال محدودیت ها در مرحله بعدی حاصل خواهد شد.

این استاد روابط بین الملل اضافه کرد: فضای سازش بدترین نتیجه را برای یک کشور رقم می زند. اگر آمریکایی ها با ما مذاکره کردند به این دلیل بود که ما ابزار قدرت داشتیم. آنها درصدد این بودند که این ابزار قدرت را از ما بگیرند. مذاکرات هسته ای که تمام شد دیگر به سلام ما جواب نخواهند داد. مگر اینکه دستور کار جدیدی داشته باشند.

وی افزود: امروز آمریکا دستور کار جدیدش را با اروپا هماهنگ کرده است. اینکه می گویند از برجام خارج می شود، ویترینی برای نشان دادن دندان های تیز است. جهت گیری سیاست راهبردی آمریکا این است که فشار را از طریق تداوم تحریم ها بیشتر کند تا به حوزه های راهبردی و مطلوبیت های بیشتری نائل شود.

متقی با اشاره به قدرت ایران در حوزه موشکی، گفت: قدرت موشکی موقعیت ایران را ویژه می کند. حضورش در سوریه، یمن و لبنان موازنه قدرت را به هم می زند. آمریکا اجازه نمی دهد این اتفاق ادامه داشته باشد و از ساز و کارهای مختلفی برای محدود کردن قدرت ایران بهره می برد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه در روابط با آمریکا ساخت سیاسی آن را نادیده گرفتیم، افزود: ما فکر می کردیم که توافق با رئیس جمهور آمریکا منجر به نهایی شدن همه چیز می شود. اما به اینکه آمریکا نگاهش به ما چیست؟ و اینکه آیا بحث های مربوط به برجام یک نوع بازی تاکتیکی است یا یک بازی راهبردی، توجهی نکردیم. ما به خودمان زحمت ندادیم که در سال 1995 و در زمان مذاکرات، سند امنیتی باراک اوباما را بخوانیم که درباره ایران چه می گوید. زمانی که خودت را نشناسی و دیگری را نشناسی به نتیجه نمی رسید!

وی افزود: در رابطه با آمریکا و تاریخ روابط آمریکا شناخت علمی کمی تا زمان انقلاب داشتیم و امروز که وارد عرصه ترمیدور می شویم فضای فقدان شناخت بیشتر و بیشتر خودش را نشان می دهد. سن تزو در کتاب هنر جنگ این نکته را مطرح می کند که اگر دیگری یا دشمنت را خوب شناختی و اگر هم خودت را شناختی مطمئنا در هر جنگی پیروز می شوی.

متقی گفت: آمریکایی ها طی این دوران در هیچ مرحله ای نگاهشان تغییر نظام نبوده است. اما امروز نگاهشان تغییر نظام است. تحلیل آنها این است که امروز ساخت سیاسی ایران انسجام درونی خود را از دست داده و انفجار از درون در حال شکل گیری است. نیروی رابط در این فضا اپوزیسیون است. اپوزیسیون ایرانی خارج از کشور که فکر می کنم به مجموعه های آمریکایی اطلاعات نادرست می دهند.

این استاد دانشگاه تهران ادامه داد: نگاه آمریکا در ارتباط با ایران نگاه ژئوپلیتیکی است. در این نگاه معادله قدرت نقش بسیار تعیین کننده ای دارد. معادله قدرت به این معناست که خودت چقدر قدرت داری تا بتوانی موازنه را شکل دهی. نگاه آمریکایی ها در ارتباط با ایران در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیست درست مشابه استراتژی دسامبر 2017 ترامپ است. نگاهی که آمریکایی ها داشتند این بود که ایران موقعیت منحصر به فردی دارد و نباید اجازه دهند دستخوش ماجراجویی های روسیه و انگلیس قرار بگیرد. سند امنیت ملی 2015 آمریکا می گوید ایران برای منافع آمریکا، برای متحدین آمریکا یعنی کشورهای اروپایی و برای شرکا یعنی کشورهای خلیج فارس تهدید جدی تلقی می شود، اما الگوی رفتاری آنها مبتنی بر جنگ نبوده است.

ابراهیم متقی اضافه کرد: فکر می کردیم مذاکرات با آمریکا ما را در وضعیت عادی سازی روابط قرار می دهد. اما این آدرس غلط است که به جامعه و نظام سیاسی می دهیم. بحث مربوط به جنگ و جنگ هراسی که دیپلمات ها برای توجیه بیان کردند درست مشابه بحث های کنسرسیوم 1954 است که زاهدی در مجلس گفت بهترین قرارداد نفتی که می توانیم ببندیم همین کنسرسیوم است.

استاد دانشگاه تهران فضای امروز را یک فضای مبهم دانست و اظهار کرد: در وضعیتی که امروز در آن قرار داریم نه آمریکا را می شناسیم و نه ساخت داخلی کسانی که مذاکره می کنند و کسانی که تصمیم گیری می کنند را. نه آن شناخت لازم در ارتباط با سیاست آمریکا و نه در ارتباط با سیاست خودمان. فضای امروز یک فضای بسیار مبهم است.

متقی با اشاره به سنگربندی های جدید در روابط سیاسی در دنیا، گفت: اگر پوتین در روزهای گذشته آمریکا را تهدید به ساز و کارهای بازدارنده کرد به این دلیل بود که روسیه هم مانند ایران نشانه هایی از موعود گرایی در آن موج می زند. سنگربندی جدید در حال شکل گیری است. روسیه هیچگاه مسائل مربوط به ایران را وتو نمی کرد. بحث هایی که مقام معظم رهبری در باره روسیه داشتند که روسیه با آمریکا متفاوت است، اینها بحث های جدیدی در انگاره ائتلاف سازی است. این انگاره در فضای بدنه دولت جایی ندارد و گرایش به آمریکا روز به رو در حال افزایش است.

203