کشور عراق به دلیل آسیب‌های وارده طی جنگ‌های 35 سال گذشته به لحاظ زیرساختی در وضعیت نابسامانی قرار دارد. ازجمله:میزان دسترسی مردم به آب بهداشتی، برق، بهداشت و درمان مناسب، حمل‌ونقل و حتی دارو بسیار پایین‌تر از استانداردهایبین‌المللی است.
از طرف دیگر عراق تاکنون به علت محرومیت‌هایی که داشته است از وجود صنایعی مانند صنایع غذایی، مصرفی، آموزشی و...بی‌بهره بوده است؛ که این محرومیت‌ها عراق را به یک کشور مصرف‌زده تبدیل کرده است. با توجه به ثبات نسبی که پس از اخراج داعش در عراق شکل‌گرفته است، عراق پسا داعش به سمت سرمایه‌گذاری و صنعتی شدن می‌رود و برای بازسازی زیرساخت‌های خود در حوزه‌های متفاوت برنامه‌ریزی می‌کند.
به همین سبب کنفرانس بین‌المللی بازسازی عراق در روزهای 12 تا14 فوریه به میزبانی کویت برگزار خواهد شد. بر اساس اعلام پایگاه خبری شبکه الکوثر، روز اول این کنفرانس به بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در عراق و روزهای دیگر به جمع‌آوری مبلغ 100 میلیارد دلار جهت بازسازی شهرهای آزادشده اختصاص خواهد داشت. در این کنفرانس حدود 400 شرکت و 70 کشور از سراسر جهان حضور خواهند داشت، که ایران نیز یکی از ثبت‌نام کنندگان است.
ایران بازیگر اصلی بازسازی
بازار عراق با توجه به پتانسیل‌ها و فرصت‌هایی که دارد، برای اکثر کشورهای همسایه مثل عربستان، کویت، ترکیه، امارات، قطر وحتی کشورهای دیگر ازجمله: هند، چین، اروپا و امریکا دارای ظرفیت بالقوه فراوان بوده و طمع اقتصادی زیادی برای هر کشوری ایجاد می‌کند.
اما در جریان مبارزه ارتش و بسیج مردمی عراق با تروریست‌های داعش، ایران ازجمله کشورهایی بود که بیشترین حمایت را از دولت عراق به عمل آورد. همین مسئله باعث شده است که ایران به‌عنوان یکی از کشورهای اصلی در مورد بازسازی عراق در نظر گرفته شود. درواقع اعطای نقش اصلی به ایران در بازسازی عراق شاید کمترین انتظار از دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران باشد. در این میان میزان و موقعیت ایران و عربستان در بازسازی عراق می‌تواند بسیار مهم باشد. چراکه عربستان تلاش زیادی در ماه‌های اخیر به عمل‌آورده است. تا با اقدامات مختلف مانع از گسترش نفوذ ایران در عراق شود. علاوه بر این ریاض با خرید زمین‌های استان بصره و همچنین تلاش برای تأثیرگذاری بر انتخابات پارلمانی عراق به دنبال توسعه نفوذ خود در این کشور است.
اما وضعیت رقابت برای ایران بسیار مساعدتر و بهتر است. یکی از عللی که ایران را در عرصه رقابتی با کشورهای دیگر سرآمد می‌کند، بیشترین مرز زمینی و آبی مشترک میان این دو کشور است که این امر در تمام دنیا به‌عنوان عاملی برای توسعه روابط اقتصادی مطرح است و می‌تواند برای دو کشور پتانسیل عظیمی را در جهت صادرات، واردات، حمل‌ونقل و توریسم از طریق آب،زمین و هوا با کمترین هزینه ایجاد کند. یکی دیگر از مزیت‌های ایران، همسویی فرهنگی-مذهبی قابل‌توجهی که ایران و عراق دارند و البته تفاوت فرهنگی-مذهبی عراق با اکثر رقبای ایران خصوصاً عربستان و ترکیه است. سیاست‌های حمایتی این کشورها از داعش و گروه‌های تروریستی، حضور ایران در بازار عراق را آسان‌تر کرده است.
با این اوصاف واقعیت این است که عرصه برای حضور ایران در بازار عراق اگرچه خالی از رقیب نیست اما چندان هم دشوار و مشکل نیست و حرکت به سمت تسخیر بازار عراق البته با توجه به مزیت رقابتی ایران، امری شدنی است.
عقب‌ماندگی صادراتی ایران
به گقته قائم مقام سازمان توسعه و تجارت، آقای محمدرضا مودودی: «واقعیت آن است که عراق ممکن است بتواند به‌تنهایی آبمیوه، لبنیات، سیمان و مواردی ازاین‌دست را تولید کند، اما اگر ایران به دنبال حضور بلندمدت در بازار این کشور است، باید نیازهای یک دهه آینده آن را تولید کند. چراکه اگر رویکرد آن رویکردی باشد که در دهه‌های گذشته در پیش‌گرفته بود به‌مرورزمانبازار عراق را از دست خواهد داد».
در آمارهای اقتصادی اعلام‌شده در سایت اتاق بازرگانی، اکثر کالاهایی که ایران در سال 93 به عراق صادر کرده است شامل آرد، گندم، برنج، شکر و روغن بوده است؛ یعنی در تمام مواردی که خود ایران مصرف‌کننده و واردکننده است. این نوع حضور در بازار عراق بدترین نوع حضور است. از سویی دیگر لازم است تنوع و ترکیب محصولات صادراتی خود را موردبازنگری جدی قرار داده و آن‌ها را با نیاز کشورهای مقصد هماهنگ کند؛ بنابراین باید سبد صادراتی ایران تغییر کند، در غیر این صورت تبدیل به کشوری وابسته خواهد شد.
متأسفانه نکته قابل‌توجهی که بسیاری از بازرگانان و مسئولین کشوری آن را نادیده می‌گیرند، بازار شناسی و بازار سازی در عراق است. به این طریق که با توجه به پروژه‌های راهبردی و بلندمدت مانند تأمین مالی، مشارکت در احداث خطوط تولید،خدمات پس از فروش، اجرای پروژه استانداردسازی و ایزو، راه‌اندازی شعبات بانک‌های ایرانی در عراق، فعالیت شرکت‌های بیمه ایرانی و همچنین حضور ایران در بخش زیرساخت‌ها مانند حمل و نقل، مسکن و بیمارستان می‌شود به‌صورت بلندمدت در بازار عراق نفوذ کرد و با درآمد سرشار ارزی کسب سرمایه کرد.
بنابراین بازار عراق فرصتی استثنایی برای ایران می‌تواند باشد چراکه فریاد العطش آن رو به اقتصاد ایران قابل‌شنیدن است، کافی است به آن توجه کنیم؛ و با چشم‌انداز صحیح و استراتژی مناسب در این عرصه وارد شویم.
401
