به گزارش گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ سوییفت آنچنان که در سایت آن درج شده در سال 1973 با اتصال 239 بانک از 15 کشور برای حل مشکل برقراری ارتباط بانکی بهوجود آمد. این بستر ارتباط بین بانکی که مقر آن بروکسل است بهسرعت در دنیا گسترش یافت و بهعنوان یک شریک برای موسسات مالی انجام وظیفه کرد. این سرویس شامل یک پلتفرم پیامرسانی، یک سیستم پیامرسانی برای اعتبارسنجی، مسیر پیامها و مجموعهای از استانداردهای پیام است. سوییفت اکنون همه فرآیندهای دستی گذشته را مختل کرده و در همه قارهها و بیش از 200 کشور مورد استفاده قرار میگیرد. گسترش این شبکه بهحدی است که نقل و انتقالات خارج از آن بهسختی و همراه با هزینههای بیشتر صورت میگیرد. در سال 1391 و با اوج گرفتن تحریمها، اتحادیه اروپا اقدام به بستن سوییفت برای بانک مرکزی ایران کرد.
در سالهای بعد از آن نقل و انتقالات پولی با دشواریهای زیادی همراه شد. این اوضاع ادامه داشت تا بعد از امضای برجام، اعلام شد که ارتباط بانکهای کشورمان با این شبکه بهطور کامل برقرار شده است. البته قبل از برجام نیز بانکهای تحریم شده با استفاده از بانکهای خصوصی برخی از کشورها مانند چین و هند به این شبکه دسترسی داشتند و نیازهای خود را برطرف میکردند. در روزهایی که دولت سرمست تحقق برجام بود، به خیال اینکه تمامی تحریمهای بانکی برطرف خواهند شد، اسحاق جهانگیری با ابلاغ بخشنامهای دستور از بین بردن کانالهای ثانویه و غیررسمی نفتی – بانکی را صادر کرد. این اقدام همان موقع با اعتراض بسیاری از فعالان اقتصادی مواجه شد.
فعالان اقتصادی بیان میکردند که همچنان ارتباط از طریق سوییفت به حالت عادی بر نگشته و این اقدامات میتواند تبعات بدی برای اقتصاد کشور داشته باشد. حالا با خارج شدن آمریکا از برجام، نگرانیها بابت از بین بردن راههای غیررسمی مبادلات مالی بیش از پیش شده است. این نگرانی بهحدی رسیده است که سخنگوی دولت در یکی از آخرین نشستهایش اظهار داشت: «چارهای جز فعالیت در بازار غیررسمی نداریم و متاسفانه خیلی از این راهها را طی چند سال گذشته سوزاندیم.»
آنچه مشخص است نگرانیهای بسیاری درباره سرنوشت سوییفت و مبادلات بانکی بعد از آن وجود دارد. اکبر امینیمهر اقتصاددان و مدرس موسسه عالی بانکداری وابسته به بانک مرکزی، معتقد است: «به احتمال زیاد بانکهای دنیا به سمت آمریکا میروند و ارتباطات بانکی خود را با ایران قطع میکنند.» در ادامه این گفتوگو را از نظر میگذرانیم.
با خروج ترامپ از برجام ابهامات بسیاری در فضای اقتصادی کشور به وجود آمده است، یکی از این ابهامات موضوع مراودات بانکی است. به نظر شما نقلوانتقالات پول پس از خروج آمریکا از برجام به چه صورت در میآید؟
پاسخ به این سوال بستگی به برخوردهای اروپا با ایران دارد، چون موضوع نقلوانتقالات پول به سوییفت بهعنوان سیستم مراودات بانکی که مقر آن اتحادیه اروپاست باز میگردد. بخشی هم مربوط به همکاری بانکهای دیگر خارج از اتحادیه اروپا و آمریکاست، مانند بانکهای آسیایی(ژاپن و چین) و بانکهای دیگری که در حال حاضر با آنها مراوده بانکی داریم. دقیقا مانند شرکتهای اروپایی که بخش عمدهای از آنها دولتی نیست و به دست بخش خصوصی اداره میشود، سیستم بانکی هم در کشورهای سرمایهداری به همین شکل است و توسط بخش خصوصی اداره میشود. در نظام سرمایهداری در زمینه ارتباطات تجاری و بانکی، همه بانکها چه اروپایی و چه غیراروپایی، به این توجه میکنند که کدام طرف مبادله سنگینتر است. به هر حال باید در مقابل چیزی که از دست میدهند، چیزی نیز به دست بیاورند. شواهد و مطالعات اینطور نشان میدهد که ارتباط بانکهای دنیا با آمریکا بسیار بیشتر است تا با ایران؛ در نتیجه به احتمال زیاد بانکهای دنیا به سمت آمریکا میروند و ارتباطات بانکی خود را با ایران قطع میکنند.
یعنی اروپا نمیتواند در مقابل آمریکا اتصال سوییفت را برای ما حفظ کند؟
دولتهای اروپایی اگر بخواهند به این موضوع ورود پیدا کنند و خسارت بانکهای خود را جبران کنند، به دلیل یکسری محدودیتهای مالی و سیاسی توانایی این کار را ندارند.
البته توجه کنید، درست است که مقر سوییفت در اروپاست، ولی این بستر ممکن است از سوی آمریکا تحریم شود. اگر این اتفاق بیفتد، ارتباطات بانکی ما مختل میشود. به نظر میرسد آمریکا در مرحله بعد این کار را انجام خواهد داد. البته حتی پس از امضای برجام نیز ارتباطات بانکی به روال عادی بازنگشته است. در واقع در زمان تحریمها که امکان برقراری ارتباطات بانکی نبود، بعد از برجام نیز تاحدود کمی بهویژه زمانی که اوباما رئیسجمهور آمریکا بود، اوضاع بهتر شد ولی به حالت عادی بازنگشت. در مدت اخیر نیز که آمریکا از برجام خارج شده، شرایط سخت و سختتر از این خواهد شد.
اتصال بانکهای ایرانی به سوییفت تا چه اندازه اهمیت دارد؟ یعنی در واقع جایگزینی برای آن وجود دارد؟
سوییفت یک قرارداد جهانی میان بانکها، برای کانالیزه کردن ارتباطات پولی در دنیاست. بنابراین سوییفت یک ارتباط جهانی بانکی است که آمریکا نیز در این ارتباطات حضور دارد.
زمانی که امکان استفاده از سوییفت در کشور نبود از روشهای گرانقیمتتر مانند حواله بانکی استفاده میکردیم. یا با بانکهای غیر اروپایی و آمریکایی مانند کونلون بانک چین یا هالک بانک ترکیه کار میکردیم که البته این بانکها هم از ایران سودجویی میکردند. با شرایط پیشآمده احتمال دارد که دوباره به همین سمت برویم.
بنابراین اگر تحریمها اعمال شود و سوییفت را برای ما قطع کنند، نمیتوانیم ارتباطات بانکی داشته باشیم و پول نفت نیز به کشور وارد نمیشود؟
چون مبنای سوییفت دلار است، بنابراین دسترسی به پول نفت بسیار سخت میشود. در زمان تحریمها نفتی که به هند، چین، کره جنوبی یا ژاپن میفروختیم، چون آنها امکان انتقال پول به ایران را نداشتند مقداری زیادی از این پولها را در بانکهای خود ذخیره میکردند؛ و ما را به این سمت سوق میدادند که به جای پول نفت، کالا به ایران بدهند. به هر حال این کشورها تمایل زیادی به مبادله نفت در برابر کالا داشتند. هند در همان زمان پرداخت پول نفت از طریق روپیه را مطرح کرده بود. یا اینکه بانکهای چینی 5 تا 6 درصد برای حوالهها از ایران دریافت میکردند. توجه کنید این نکته مهمی است که در زمان تحریمها روزانه تا دو میلیون بشکه نفت میفروختیم، پول این میزان بشکه نفت قابل توجه بود اما مگر چقدر از این پول را میتوانستیم از طریق حواله به ایران منتقل کنیم؟
شما میگویید که بانکهای اروپایی خصوصی هستند و تحتنظر دولت نیستند، درصورتی که آمریکا آنها راتحریم کند، ارتباطشان با ایران قطع میشود؟
من فکر میکنم اروپا نتواند کار چندانی انجام دهد. به نظر میرسد که در این مدت دولتهای اروپایی میخواهند لابی کنند تا حداقل بتوانند هم از طرف ایران و هم از طرف آمریکا زمان بخرند. دولتهای اروپایی میخواهند که ایران برای خارج شدن از برجام عجلهای و شتابزده تصمیم نگیرد تا آنها فرصت داشته باشند با آمریکاییها چانهزنی کنند. شنیده شده که آمریکا نیز یک بسته پیشنهادی دارد که کشورهای دیگری مانند ژاپن و کشورهای عربی را برای حل مساله برجام درگیر میکند.
مکرون زمانی که به آمریکا رفت بسته پیشنهادی را ارائه کرد که طبق آن آمریکاییها فعلا برجام را لغو نکنند و از طرفی باب مذاکرات با ایران را برای موضوعات جدیدی مانند حضور ایران در منطقه خاورمیانه، یا بحث موشکهای بالستیک باز کنند. من فکر میکنم پشت پرده، اروپاییها همانطور که با ایران وارد مذاکره شدهاند از آن طرف هم با آمریکاییها صحبت میکنند تا بستهای که دارای یکسری پیشنهادات به ایران است و ایران را دعوت به مذاکره میکند را ارائه کنند. البته ایران اعلام کرده است که وارد مذاکره مجدد روی موارد برجام نمیشود.
402