به گزارش گروه سیاسی ایسکانیوز، آزادسازی خرمشهر یکی از مهم‌ترین اهداف عملیات بیت المقدس در دوران دفاع مقدس بود که پس از ۵۷۸ روز اشغال در روز سوم خرداد سال ۱۳۶۱صورت گرفت. این عملیات توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران (به فرماندهی علی صیاد شیرازی) و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (به فرماندهی محسن رضایی) انجام گرفت.

فتح خرمشهر بازتاب جهانی هم داشت و با آزاد سازی خرمشهر، عراق از نظر سیاسی تکیه‌گاهش را برای مذاکره از دست داد. این واقعه از لحاظ نظامی نقطه عطفی در تاریخ دفاع مقدس شناخته می‌شود. به همین دلیل این پیروزی از آن روز به عنوان نمادی از مقاومت و ایستادگی در برابر دشمن یاد می‌شودو در ادامه شورای عالی انقلاب فرهنگی سوم خرداد را به عنوان روز مقاومت، ایثار و پیروزی در تقویم رسمی ایران نامگذاری کرده‌است.

با آزادی خرمشهر، ایران توانست بیشتر اراضی اشغال شده از سوی عراق در ابتدای جنگ را بازپس بگیرد و دست بالا را در موقعیت نظامی و تبلیغاتی قرار دهد.

*دو هدف عمده در دفاع مقدس

دوران 8 سال دفاع مقدس، به‌طور کلی به دو مقطع تقسیم می‌شود؛ مقطع اول مربوط به آغاز جنگ تا آزادسازی خرمشهر است که استراتژی نظامی ایران بیرون راندن عراق از خاک کشور بود و مقطع بعدی مربوط به پس از آزادسازی خرمشهر است که استراتژی ایران دوگانه بود.

*استراتژی ادامه جنگ پس از فتح خرمشهر

شهید "سپهبد علی صیاد شیرازی" در این باره می گوید: پس از آزادی خرمشهر استراتژی جنگ، سیاسی شد و این استراتژی شامل انجام یک عملیات نظامی برای تحقق صلح و با استفاده از عملیات نظامی صورت گرفت تا برای آنکه بتوان از طریق دیپلماسی جنگ را تمام کرد؛ به عبارت دیگر، تصمیم بر آن بود تا عملیات نظامی به عنوان ابزاری در خدمت دیپلماسی قرار گیرد. این استراتژی سیاسی بود اما هدف، عملیات و جنگ نبود بلکه هدف حمایت از سیاست خارجی بود.

*مقاومت و نبرد در خرمشهر تا آخرین لحظه با آخرین توان

پس از حمله نیروهای عراقی به خرمشهر یک گردان از تکاوران دریایی ارتش به فرماندهی "ناخدا هوشنگ صمدی" و با کمک "گردان دژ" خرمشهر به فرماندهی "سرهنگ علی قمری" و دانشجویان دانشگاه افسری امام علی به فرماندهی "سرهنگ دوم حسین حسنی سعدی" در کنار آن‌ها و همچنین تعدادی از نیروهای سپاه خرمشهر به همراه "محمد جهان‌آرا" از جمله افرادی بودند که در برابر چند لشکر عراقی ایستادگی کردند و ۳۵روز با جنگ خانه به خانه و مقاومت سرسختانه دشمن بعثی را پشت دروازه‌های خرمشهر نگه داشتند.

* در هنگام خروج از خرمشهر همه نیروها بسیار ناراحت بودند

ناخدا هوشنگ صمدی فرمانده یگان تکاوران نیروی دریایی مستقر در خرمشهر و پیرامون نبرد شهری خرمشهر در برنامه خشت خام این گونه سخن می گوید:

استراتژی ارتش عراق در ابتدای جنگ، تصرف خرمشهر بود که دلیل اصلی آن هم فاصله کم آن با مرز ایران بود؛ زیرا مسافت شلمچه عراق تا خرمشهر 17 کیلومتر بیشتر نبود، توجه کنید که تانک ها مسافت هایی در حدود 30 الی 40کیلومتر را می تواند طی کنند.

ارتش عراق هم از این که مسیر حرکت به سمت خرمشهر خالی از نیروهای ایرانی برای دفاع است، اطلاع داشت. آنها پییش بینی کرده بودند که در طی دو ساعت به خرمشهر برسند و آن جا را تصرف کنند.

وی ادامه می دهد: در روز سی و یکم شهریورماه 59 بود که تعدادی از نیروهای سپاه به همراه نیروهای مردمی با ارتش عراق درگیر شدند و تا حدی مانع پیش روی آن ها شدند؛ ظهر یکم مهرماه بود که گروهان سوم از تکاوران نیروی دریایی ارتش به کمک آن ها رفتند.

وی افزود: درگیری تکاوران با ارتش عراق چهار روز به طول انجامید؛ روز چهارم از این نبرد، تکاوران نیروی دریایی شلمچه ایران را آزاد کردند، شلمچه عراق را هم تسخیر کردند. این نیروها یک شب در شلمچه عراق باقی ماندند؛ توپخانه ارتش عراق از همان شب تا صبح فردا جاده شلمچه را زیر آتش خود داشتند و مانع از رسیدن آب، کمک و آذوقه به نیروهای ما شدند.

وی درباره وقایع صبح فردا این گونه توضیح می دهد: وقتی که تمام نیروها صبح فردا از خواب بیدار شدند، نیروهای عراقی با دو گردان تازه نفس به ما حمله کردند. لازم به ذکر است، گروهان تحت فرماندهی من در طی پیشروی در خاک عراق حدود 21 نفر از ارتش عراق اسیر گرفته بودند.

وی لحظه خروج اجباری از خرمشهر به همراه گروهان خود پس از مقاومت 34 روزه را این گونه توصیف می کند: نیروهای من در هنگامی که دستور به خروج اجباری از خرمشهر به آن ها داده شد، بسیار ناراحت و افسرده شده بودند، حتی برخی از آن ها پس از شنیدن این خبر به سختی گریه می کردند. اما من به آن ها گفتم نگران نباشید انشالله به زودی خرمشهر را از دست دشمن آزاد می کنیم.

وی در پایان گفت: اولین گروهی که دشمن را از خرمشهر بیرون کرد و وارد خرمشهر شد، تکاوران نیروی دریایی ارتش بودند.

*آغاز عملیات پس‌گیری خرمشهر از دشمن بعثی

در پی آغاز عملیات بیت‌المقدس در نیمه شب دهم اردیبهشت سال ۱۳۶۱ چند هدف عمده استراتژیک و تاکتیکی از جانب نیروهای ایرانی دنبال می‌شد این اهداف عبارت بودند از:

*بیرون راندن نیروهای متجاوز به پشت مرزهای بین‌المللی

*نشان دادن برتری قدرت سیاسی-نظامی و اجتماعی جمهوری اسلامی به عراق و حامیان او در منطقه

*انهدام نیروهای متجاوز در منطقه بین غرب کارون تا خط مرزی

*آزادسازی خرمشهر از اشغال متجاوزین

آزادسازی خرمشهر در حقیقت از اهداف مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس بود. در ساعت ۲۲:۳۰ شامگاه شنبه، ۱ خردادماه ۱۳۶۱، مرحله چهارم این عملیات با اعلام رمز «یا محمدبن‌عبدالله»، از بی‌سیم فرماندهی قرارگاه مرکزی کربلا به واحدهای عمل‌کننده، با هدف آزادسازی خرمشهر آغاز شد.

در پایان این نبرد علاوه بر پایان بخشیدن به ۱۹ ماه اشغال بخشی از حساس‌ترین مناطق خوزستان و آزادسازی خرمشهر، ضربه‌ای سنگین به توان رزمی و روحیه نیروهای عراقی وارد آمد. در جریان آزادسازی خرمشهر حدود ۱۶ هزار نیروی عراقی کشته و زخمی شدند و همچنین ۱۹ هزار نفر نیروی عراقی به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند.

*تلفات

در جریان آزادسازی خرمشهر حدود ۱۶ هزار نیروی عراقی کشته و زخمی شده و همچنین ۱۹ هزار نفر نیروی عراقی به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند. در جریان عملیات ۲۶ روزه بیت‌المقدس که به آزادی خرمشهر انجامید ۳۰ هزار نفر از رزمندگان ایرانی کشته و زخمی (۴هزارو۴۶۰ شهید سپاه و ۱هزارو ۰۸۶ شهید ارتش و ۲۴ هزار مجروح) شدند.

* اولین لحظات تصرف مجدد خرمشهر توسط رزمندگان ایرانی

پس از آزادسازی خرمشهر رزمندگان ایرانی در مسجد جامع خرمشهر نماز اقامه کردند. خبر آزادسازی خرمشهر باعث خوشحالی مردم ایران شد و مردم این شادی را با ریختن به خیابان‌ها جشن گرفتند.

حضرت امام خمینی(ره) در ۳ خرداد ۱۳۶۱ پیامی به مناسبت آزادسازی خرمشهر خطاب به مردم ایران صادر کردند. در اولین بخش این بیانیه آمده‌است:

"خرمشهر را خدا آزاد کرد" همچنین در ادامه این پیام آمده است؛ با تشکر از تلگرافاتی که در فتح خرمشهر به اینجانب شده است، سپاس بی‌حد بر خداوند قادر که کشور اسلامی و رزمندگان متعهد و فداکار آن را مورد عنایت و حمایت خویش قرار داد و نصر بزرگ خود را نصیب ما فرمود.

*ادامه جنگ پس از آزادسازی خرمشهر

پس از این عملیات، نیروهای نظامی به خصوص ارتش ایران، انگیزه کمتری برای ادامه جنگ داشتند.

استدلال آن‌ها این بود که هدف از جنگ بیرون راندن عراق بوده و ادامه آن و نفوذ به داخل این کشور «کشورگشایی است». به نظر می‌رسد که شخص روح‌الله خمینی نیز در مورد ادامه جنگ تردید داشته‌است.

اما نظر برخی فرماندهان جنگ مانند "قاسم علی ظهیرنژاد" (رئیس وقت ستاد مشترک ارتش) و محسن رضایی این بود که به جهت دریافت غرامت، باید تا کنار شط العرب (اروندرود) پیش‌روی شود.

نظر محسن رضایی این بود که در آن مقطع، با پذیرش آتش‌بس از سوی ایران با عراق، جنگ ۵۰ سال به درازا می‌کشید.(البته او بعدها عنوان می‌کرد که ادامه جنگ، تنها در صورت عمل نکردن عراق به تعهدات خود، تصمیمی درست بود).

استدلال فرماندهان نظامی ایران بر این بود که با آن شکست، بیش از ۵۰ درصد توان ارتش عراق از بین رفته و یک حمله دیگر می‌تواند آخرین ضربه به حکومت نیمه جان صدام باشد. در نهایت با اعلام موافقت اکبر هاشمی رفسنجانی با نظر این دسته از فرماندهان، نظر مساعد امام خمینی(ره) جلب شد.

*امام هم در ابتدا با ادامه جنگ مخالف بودند اما...

اکبر هاشمی رفسنجانی هم به عنوان رئیس ستاد جنگ در بخشی از سخنان خود این چنین می گوید:

امام خمینی (ره) هم در جایگاه فرماندهی معظم کل قوا در ابتدا با ادامه جنگ پس از آزاد سازی خرمشهر مخالف بودند ولی سپس پس از اخذ نظر مشورتی فرماندهان به ذکر شرایطی به این کار راضی شدند. ایشان در این باره گفت و گویی با پایگاه اطلاع رسانی خود انجام داده است که به شرح ذیل است:

دلیل اول این بود که با ورود ما به خاک عراق، مردم عراق هم آن گونه که الان روحیه آنها با ماست ،(چون مردم عراق درجنگ بیشتر طرفدار ما بودند و علاقه ای به صدام نداشتند) آن موقع حس وطن خواهی آنها باعث می شود که پشت سر دولت و ارتش عراق بایستند.

دوم اینکه دنیای عرب هم احساس خطر می کند و روحیه ناسیونالیسم عربی گُل می کند و برای عراق نیروی زیادی می گذارند.

سوم، هم این که جهان حاضر نیست این گونه ببیند که ما عراق را تصرف کردیم.

ایشان سپس دو دلیل دیگر هم ذکر کردند که یکی انسانی و دیگری دینی بود؛ گفتند که مردم عراق دوستان ما هستند و ما در آینده با مردم عراق باید کار کنیم و آنها هم به ما تکیه خواهند کرد. ما نباید به مردم عراق صدمه بزنیم چرا که یکی از اهداف ما در ادامه نجات مردم عراق از از دست بعثیان خون آشام بود ؛ تا حال هم آنها به کشور ما آمده بودند و ما با آنها به عنوان متجاوزین می جنگیدیم. وقتی که به آنجا رفتیم مردم آسیب می بینند این به قسمت بعدی هم که می خواهم بگویم ، مربوط می شود از این جهت همه اینها در جنگ برای ما یک راهنما شد.

*از جایی وارد شوید که مردم عراق آسیب کمتری ببینند

هاشمی رفسنجانی در ادامه می گوید: با پیشنهاد امام خمینی(ره) راه حلی انتخاب شد و دیگران هم قبول کردند و آن این بود که اگر می خواهید وارد خاک عراق شوید و ضرورت دارد وارد شویم در جایی وارد شویم که مردم نباشند و یا خیلی کم باشند. شما چنین جایی را پیدا کنید و وارد خاک عراق شوید تا هم قدرتتان را نشان بدهید و هم خاطر دشمن راحت نشود .

*نظر رئیس جمهور وقت در مقام ریاست شورای عالی دفاع

در همین اساس در روز یکم تیرماه سال ۱۳۶۱ سید علی خامنه‌ای، رئیس وقت شورای عالی دفاع ملی و رئیس‌جمهور، در دیدار با گروهی از روحانیان و مبلّغان اعلام کرد: به مردم باید گفته شود که با فتح خرمشهر و حتی فتح دیگر شهرها، جنگ تمام نخواهد شد، زیرا تا زمانی که متجاوز تنبیه نشده است، مبارزه ادامه خواهد داشت.

305