به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ در مورد توافق هستهای باید بگویم که هوشمندی و دوربینی کافی در مورد ضمانتهای اجرایی این توافق توسط تیم مذاکراتی هسته ای ایران در نظر گرفته نشد و قبولاندن این سند به نوعی محصول تاکتیک های روانی مذاکرات دیپلماتیک هیات آمریکایی بود. مهمتر از همه اگر کنگره آمریکا هم در مذاکرات دخیل میشد امروز کسی نمی توانست زیر برجام بزند؛ چرا که سناتورهای جمهوری خواه آمریکایی در دوران مذاکرات در نامهای خواستار سهم خواهی از کیک توافق هسته ای ایران شده بودند.
نکته قابل توجه اینکه تحریمهای نفتی ایران در زمرۀ تحریمهای مرتبط با برنامه هستهای به شمار نمی رود، اگرچه موجب شدند ایران ترغیب به شرکت در مذاکرات اتمی شود. حتی یک بار کلمه ای در این تحریم به کار برده نشده که آن را مرتبط با برنامۀ هسته ای ایران نماید. برخی تحریمهای بانکی نیز مرتبط با فعالیتهای اتمی ایران نیستند.
اوباما در دستور اجرایی خود در اکتبر 2015 اختیارات قانون کاهش تهدیدهای ایران را به وزیر خارجه اش کری تفویض کرد تا در رایزنی با وزیران خزانه داری، بازرگانی، امنیت سرزمینی و نماینده تجاری و رئیس فدرال رزرو، گامهای لازم را برای انجام تعهدات این کشور در قبال توافق هسته ای بردارند. این دستور اجرایی به منظور آمادهسازی سازمانهای دولتی آمریکا برای اجرای برجام صادر شده و شروط چشم پوشی و توقف نه برداشتن تحریمها علیه ایران را اعلام می کرد. اوباما همچنین رسما قصد خود برای صدور دستور رفع مشروط تحریمهای هسته ای ایران را به کنگره اعلام کرد.
نکتهای که مهم است اینکه برجام توافقی با دولت قبلی آمریکا بود و تیم ایرانی نیز نیک میدانست که در صورت روی کار آمدن یک رییس جمهور جمهوری خواه این توافق میتواند ملغی شود. متاسفانه ایران از زمان اجرای برجام نتوانست از مزایای آن چنان که باید و شاید در حوزه بانکی و مالی، بیمه، استفاده کند و حتی به جذب سرمایه مورد انتظار هم دست نیافت.
نادعلی بای کارشناس مسائل نفتی در گفتوگو با خبرنگار اقتصادی ایسکانیوز در خصوص صادرات نفت ایران در قبل و پس از برجام اظهار کرد: از ابتدا مشخص بود که لغو تحریم ها فوراً و به صورت کامل اتفاق نخواهد افتاد، بلکه تدریجی و مناسب با "انجام تعهدات ایران طبق برجام از جمله پذیرش پروتکل الحاقی و راستی آزمایی" خواهد بود. به علاوه، برجام تصریح می کند که لغو و توقف تحریم ها مختص تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران است و تحریمهای مرتبط با اتهامات دیگر در آن جایی ندارد.
او تصریح کرد: اگرچه در برجام از کلمه لغو و یا برداشتن(30 بار) تحریمها استفاده شده ولی در بخش دیگری از توقف (11 بار) به میان آمده است. به عبارت دیگر "برجام" به طور ضمنی محدودیت های قوه مجریه آمریکا در لغو کلیه تحریم ها را مطرح می کند. در بحث تحریمهای ایران توسط آمریکا، چهار موضوع؛ پایان اعمال قوانین تحریم بوسیله اقدام قوه مجریه، صلاحیت تعلیق و یا اجتناب از اعمال تحریم ها، عدم اعمال تحریم ها با استفاده از مواد اعطای معافیت در قانون و تعلیق تحریم ها بوسیله استفاده از حق اعطای معافیت را باید مورد توجه قرار داد.
بای افزود: در توقف تحریمهای نفتی و مالی ایران توسط قوه مجریه آمریکا، خرید نفت از ایران، صادرات نفت خام، دسترسی به پولهای بلوکه شده نفتی ایران در خارج، تحریمهای بانکی و تجاری اعمال شده بوسیله قانونCISADA، جزو قوانینی هستند که می توانستند شامل عدم اعمال تحریم ها با استفاده از مواد اعطای معافیت در قانون شوند.
او تاکید کرد: تا قبل از برجام، ایران روزانه 2.8 میلیون بشکه تولید نفت داشت و روزانه حدود 1 میلیون بشکه صادرات. اما پس از اجرای برجام این روند افزایش یافت و حتی علیرغم طرح کاهش تولید اوپک و نظام سهمیه بندی، تولید نفت ایران به 3.8 میلیون بشکه در روز و صادرات نیز حتی تا 2.4 میلیون بشکه در روز هم رسید.
تحریمهای نفتی در دوران ترامپ:
مدیر موسسه مطالعات راهبردی بین المللی نپتا گیتا، تصریح کرد: برخی مراجع معتقدند که خروج ترامپ از برجام، تاثیر خاصی بر صادرات نفت ایران نخواهد داشت چون اگر ایران در برجام بماند و به آن پایبند باشد، اتحادیه اروپایی اقدامی در زمینه برگرداندن تحریمهای خود نخواهد کرد و فقط ممکن است ظرف 18 ماه،1 میلیون بشکه از صادرات نفت ایران کاهش پیدا کند. در این زمینه نیز احتمال دارد ترامپ همچون سلف خود اوباما یک مهلت 180 روزه به خریداران نفت ایران بدهد تا واردات نفت خود از ایران را کم کنند. این روند ممکن است از اواسط سال 2019 با کاهش 500 هزار بشکه ای نفت ایران آغاز شده و به کاهش 1 میلیون بشکه ای در روز برسد. جنگ تجاری چین با آمریکا، واردات روزانه1 میلیون بشکه ای نفت هند از ایران، و احتمال کاهش 100 هزار بشکه ای کره جنوبی و ژاپن، این روند را دشوار و با پیچیدگی روبرو خواهد کرد. در این میان کشورهای اروپایی ممکن است با کاهش 50 درصدی واردات خود به 330 هزار بشکه در روز برسانند. با خروج ترامپ از برجام، تأثیر تحریمها همانند تحریمهای قبلی نخواهد بود و مشتریان عمده نفت ایران در آسیا خواهند بود که برای حفظ آنها جریان صادرات نفت با تخفیف قیمت ادامه خواهد داشت.
او ادامه داد: اما در روی دیگر سکه، تنها در صورتی صادرات نفت ایران تحت تاثیر شدید قرار خواهد گرفت که ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام، خود نیز خارج شده و برنامه هسته ای و موشکهای بالستیک خود را از سر بگیرد که در این صورت واردات نفت از ایران به صورت دواطلبانه کاهش عمده ای پیدا خواهد کرد.
بای همچنین تاکید کرد: متاسفانه فضای روانی تحریمهای قبلی به گونه ای بود که دنیا به عدم حضور نفت ایران عادت کرده بود و این فضا دوباره در حال شکل گرفتن است. بنابراین با خروج توتال از فاز 11 پارس جنوبی شرکت سی ان پی سی توان و فناوریهای سکوهای 23000 تنی را ندارد و از مسؤولان نفت انتظار می رود صادقانه تر اظهار نظر کنند.
تاثیر تحریمها بر صنعت نفت
مدیر موسسه مطالعات راهبردی بین المللی نپتا گیتا گفت: تحریمهای نفتی ایران در حوزههای مالی (عدم دریافت پول نفت فروخته شده)، تجاری (کاهش و محدودیت میزان صادرات نفتی)، فنی و ثانویه (محدودیت در سرمایه گذاری در صنعت نفت)، لجستیکی (کشتیرانی و بیمه) بود که این روند دوباره بازخواهد گشت. بدینصورت که دوباره محدودیتها در حوزه، تحریم فروش و صادرات نفت ایران، سرمایه گذاری و ارائه فناوری در حوزه نفت، گاز و پتروشیمی، حمل و نقل، بازاریابی و صادرات فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی، معامله با شرکتهای نفتی دولتی ایران و بیمه نفتکش ها بازخواهد گشت.
او اضافه کرد: تحریمهای ترامپ ظرفیت تولید و درآمدهای نفتی ایران را کاهش خواهد داد و ماه عسل برخی از کشورهای تولید کننده عضو اوپک و خارج از اوپک و حتی شیل آویل آمریکا دوباره آغاز خواهد شد.
بای اظهار داشت: تهدیدات بالقوه و بالفعلی فراروی توسعه صنعت نفت کشور، این صنعت را در کما فرو برده است و اولویتهای اساسی وزیر نفت نیز نمی تواند بدون جذب سرمایه و فناوری، این تهدیدات را مهار کند. بیم شرکتهای بینالمللی از تحریم مضاعف آمریکا و محرومیت از بازار این کشور با توجه به ارزش مالی چند ده برابری پروژههای آمریکا در مقایسه با ایران، باعث تردید و نگرانی آنها شده و موجب شده که روسیه و چین به عنوان یک آلترناتیو(گزینه) و در پاسخ به تحریمهای مورد انتظار از سوی آمریکا انتخاب شوند.
او، متنوع سازی بازارهای صادراتی، افزایش ظرفیت تولید نفت خام و میعانات به 5.7 میلیون بشکه در روز، افزایش تولید گاز طبیعی به 1.3 میلیارد متر مکعب در روز، افزایش تولید و صادرات فرآوردههای پتروشیمی به 80 میلیارد دلار در سال، افزایش ظرفیت پالایشی کشور به 3 میلیون بشکه در روز، افزایش سهم صادرات جهانی گاز به 10 درصد، افزایش سواپ نفت خام و فرآورده های نفتی، کاهش 50 درصدی فلرسوزی گاز، افزایش دست کم 1 درصدی بازیافت میادین نفتی، کاهش10 درصدی سهم تولید نفت کوره در پالایشگاهها را از جمله برنامههای نقشه راه نفت و گاز ایران در افق 2025 عنوان کرد و افزود: ایران در نظر دارد در 53 پروژه بالادستی نفت و گاز 108 میلیارد دلار و در 51 پروژه پایین دستی نفت و گاز 72 میلیارد دلار و در مجموع 180 میلیارد دلار سرمایه جذب کند. همچنین قصد دارد در 67 پروژه بخش پتروشیمی در حال ساخت 39 میلیارد دلار و در 30 پروژه آتی این بخش 16 میلیارد دلار و در مجموع 55 میلیارد دلار سرمایه جذب کند. قطعا بازگشت تحریمها تحقق تمامی برنامه های فوق را با مشکل روبرو کرده و در هاله ای از ابهام قرار خواهد داد.
گفتوگو: حبیبه رحیمیان
402